Keçdiyimiz günlərdə ABŞ – ın sabiq prezidenti, Donald Tramp: “Əgər növbəti seçkilərdə qalib gələrsəm, müharibəni 24 saat ərzində bitirə bilərəm” – deyə fikir bildirib. Bunu necə edəcəyi ilə bağlı ətraflı təfərrüatları isə bildirməyib. Lakin iyun ayındakı çıxışında isə Ukraynaya göstərilən hərbi yardımın dayandırılmasını və eyni zamanda Ukraynanın torpaqlarının bir qismini Rusiyaya verməsi olduğunu söyləyərək, müharibənin çıxış yolunu bu şəkildə göstərmişdir.
İndi əgər dediyi kimi müharibəni 24 saat ərzində bitirə bilmək yolu bu ideyaya istinaddırsa, sözsüz seçkilərdə qalib gəlməsi Ukrayna üçün fəlakət olacaqdır. Avropa üçün isə bir ayrı şəkildə fəlakət olacaqdı ki, ilk hakimiyyət illərində olduğu kimi NATO – nu ittifaqdan çıxması ilə təhdid etməsi məsələləri indiki vəziyyətdə daha radikal hal ala bilər. Bu da öz nəticəsində Rusiyanın xəyalını qurduğu “Avropa nizamının məhvi”- ni tamamlaya bilər.
Statistikalar göstərir ki, hal hazırda Amerika Ukraynaya ən çox hərbi yardım göstərən ölkədir. Müharibə Amerikanın müdafiəsinin dəyərini göstərsə, Tramp populizmi onun nə qədər tez itirilə biləcəyini sübut edə bilər.
Beləliklə Avropa ölkələri 3 təhlükənin astanasındadır: Çinin özünü iqtisadi cəhətdən təcrid etməsi, Rusiya işğalı və Amerikanın Avropanı tərk etməsi. Əslində Fransanın bu 3 təhlükə ilə bağlı planı var: Avropanın “strateji muxtariyyəti”. May ayında Emmanuel Makron, Bratislava şəhərində keçirilən bir görüşdə, çıxışında maraqlı ifadələr açıqladı: “Amerikan adminstrasiyası həmişə eyni olacaqmı? Bunu heç kim deyə bilməz və biz kollektiv təhlükəsizliyimizi və sabitliyimizi amerikalı seçicilərin seçimlərinə həvalə edə bilmərik”. Onun fikrincə, avropalılar təkcə hərbi deyil, həm də iqtisadi cəhətdən özlərini müdafiə edə bilməlidirlər. Tənqidçilər bu cür çağırışları Avropanın Amerika ilə əlaqələrini kəsmək cəhdi kimi qiymətləndirirlər.
Bəs Amerika Avropanı tərk edərsə nə olacaq?
Fransa rəsmiləri hesab edirlər ki, transatlantik ayrılıq artıq gedir, çünki Amerika özünü təcrid etməyə başlayır və xarici siyasəti Çinə yönəlir. Cənab Tramp isə tendensiyanın ən qəddar ifadəsidir. Ticarətdə isə cənab Baydenin, cənab Trump-dan daha az proteksionist olduğunu qeyd edirlər.
Sözsüz Tayvandakı vəziyyətin daha da gərginləşməsi ABŞ – ı daha narahat edən bir məsələ olacaqdır, nəticə etibarı ilə hal hazırda Çin, zəifləmiş bir Rusiyadan daha çox təhlükə ərz edir. Lakin bir məsələyə aydınlıq gətirmək lazımdır ki, Trampın bildirdiyi bu fikirlər populizmdən başqa bir şey deyildir. Məqsəd öz nüfuzunu artırmaqdır. Seçkilərə daha uzun bir müddət olduğunu da nəzərə alsaq təhlükə ərz edən bir məsələ yoxdur. Həmçinin ABŞ artıq 100 ilə yaxındır ki, keçmişdə sahib olduğu özünütəcrid mövqeyini dəyişmişdir. Avropaya olan dəstəyini kəsməsi indiki geosiyasi vəziyyətdə heç cürə onlara sərf etmir. Belə olacağı təqdirdə hegemonluğunu itirəcəyi hərkəs tərəfindən aşkardır.
Əkbər Şəbəndəyev
.jpeg)