Serbiyalı məşhur siyasi analitik Nikola Mikoviç Azərbaycanın Avropa İttifaqı üçün nə qədər böyük bir əhəmiyyət kəsb etdiyini göstərən bir məqalə paylaşıb. 

Ednews xəbər verir ki, məqalədə ölkəmizin "yaşıl" və təbii ehtiyatların ixracatı, bir sıra mühüm dəhlizlərə böyük töhfələr verdiyi kimi bir sıra fikirlər qeyd edilib.

Məqaləni təqdim edirik:

Avropa İttifaqı ilə Azərbaycan arasında nisbətən gərgin siyasi münasibətlərə baxmayaraq, Brüssel 2027-ci ilə qədər Rusiyanın qalıq yanacaq idxalından asılılığına son qoymaq üçün Bakı ilə enerji sahəsində əməkdaşlığı gücləndirməyi hədəfləyir. Aİ enerji ilə zəngin Cənubi Qafqaz ölkəsindən təbii qaz idxalını artırmağa davam etməyi, həmçinin Bakıdan “yaşıl” enerji idxlalını planlaşdırır.

Azərbaycan bu ilin sonunda Birləşmiş Millətlər Təşkilatının 29-cu İqlim Dəyişikliyi Konfransına (COP29) ev sahibliyi etməyə hazırlaşarkən, Aİ, Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri, Səudiyyə Ərəbistanı və  Çinə, eləcə də keçmiş Sovet respublikasının yaşıl enerji sektorunun inkişafında maraqlı olan digər aktorlar burada iştirak etməyi hədəfləyir.

Aİ-nin məntiqi çox sadədir – blok Azərbaycandan təkcə qalıq yanacaqları deyil, həm də təxminən 10 milyon əhalisi olan Cənubi Qafqaz ölkəsində “yaşıl zonalar”da istehsal olunacaq elektrik enerjisini də idxal etmək istəyir.
Bakı Qarabağ məsələsini həll etdikdən sonra Azərbaycan hökuməti regionu, eləcə də ətraf rayonları yaşıl enerji istehsal edəcək “Sıfır Emissiya Zonasına” çevirmək planlarını həyata keçirməyə başladı. Əgər Azərbaycan iddialı məqsədinə nail ola bilsə və 2030-cu ilə qədər bərpa olunan enerji ölkənin istehsal gücünün 30 faizini təşkil etsə, Bakı “yaşıl elektrik enerjisinin” əhəmiyyətli hissəsini Xəzər-Aİ və Azərbaycan-Türkiyə dəhlizləri vasitəsilə ixrac edə biləcək. 

Hələ 2022-ci ilin dekabrında Azərbaycan, Gürcüstan, Rumıniya və Macarıstan Qafqaz regionundan Avropaya “enerji körpüsü”nün tikintisini nəzərdə tutan strateji tərəfdaşlıq sazişi imzalayıblar . Bu kabel Azərbaycanın “yaşıl elektrik enerjisini” Gürcüstan və Qara dəniz vasitəsilə Rumıniyaya ötürmək, daha sonra Macarıstan və Avropanın qalan hissəsinə paylamaq üçün nəzərdə tutulub. Buna görə də Aİ-nin enerji rəsmilərinin bu yaxınlarda blokun Bakı ilə bərpa olunan enerji sahəsində tərəfdaşlığını gücləndirmək planlarını açıqlamasını gözləyə bilərik.
2024-cü ilin iyununda Bakı Enerji Forumunda Avropadan, eləcə də digər qitələrdən olan enerji ekspertləri və liderlərinin qlobal enerji təhlükəsizliyi və Azərbaycanın enerji sektorunun Avropanın enerji təhlükəsizliyində rolunu müzakirə edəcəyi gözlənilir. Daha da önəmlisi, Cənubi Qafqaz ölkəsinin noyabrda keçirilməsi planlaşdırılan BMT-nin İqlim Dəyişikliyi üzrə COP29 konfransının ev sahibi kimi elan edilməsi faktı onu göstərir ki, onun iqtisadiyyatı hələ də böyük həcmdə mədən yanacaqlarına əsaslanır.

Aİ üçün Azərbaycan əhəmiyyətli enerji təchizatçısıdır – istər qalıq yanacaq, istərsə də “yaşıl enerji” sahəsində. Ayrıca Çin üçün Azərbaycan “Bir kəmər, bir yol” təşəbbüsündə mühüm tranzit ölkədir. Rusiya üçün isə Bakı, Qərbin Moskvaya qarşı tətbiq etdiyi sanksiyalara baxmayaraq, Rusiyanın enerji nəhəngi Qazprom ilə enerji əməkdaşlığı ilə məşğul olan iqtisadi tərəfdaşdır. 

2022-ci ilin noyabrında “Qazprom” və Azərbaycan Respublikası Dövlət Neft Şirkəti (ARDNŞ) həmin aydan 2023-cü ilin martına qədər bir milyard kubmetr Rusiya təbii qazının tədarükü haqqında saziş imzalayıblar. Bununla belə, Azərbaycanın Rusiya qazını Aİ-yə ixrac etdiyi iddia edilir. Hansı ki, bunun sayəsində Aİ qaz təchizatında böyük sıçrayış görüldü. 

Həqiqətən də, “Qazprom” və SOCAR arasında bağlanan müqavilə, Bakıya nisbətən ucuz Rusiya qazını almaq və ondan daxili bazarda istifadə etmək, eyni zamanda öz təbii qazını Avropaya ixrac etmək, gəlirləri artırmaq üçün kifayət qədər imkan verdi.

Avropa Komissiyası və Azərbaycan 2027-ci ilə qədər Azərbaycan təbii qazının idxalını iki dəfə artıraraq ildə ən azı 20 milyard kubmetrə çatdırmaq üçün 2022-ci il Anlaşma Memorandumu imzaladıqdan sonra Bakı Avropaya qaz tədarükünü davamlı olaraq artırır. Məsələn, 2021-ci ildə Azərbaycan Avropaya 8,2 milyard kubmetr təbii qaz ixrac etdiyi halda, 2022-ci ildə Bakı öz qazının ümumilikdə 11,4  milyard kubmetrini Avropa bazarına verib. 2023-cü ildə Cənubi Qafqaz ölkəsi Avropaya təxminən 12 milyard kubmetr qaz ixrac edib, bir sıra Aİ ölkələri isə Azərbaycandan qaz idxalını artırmağı hədəfləyir.

25 aprel 2023-cü il tarixində Bolqarıstan (Bulqartransgaz), Rumıniya (Transqaz), Macarıstan (FGSZ), Slovakiya (Eustream) və SOCAR-ın qaz nəqli sistemlərinin (GTS) operatorları arasında əməkdaşlığın inkişaf etdirilməsi məqsədilə Anlaşma Memorandumu imzalanmışdır. Bunula bağlı “Solidarity Ring” adlı, Avropalı müştərilər üçün alternativ mənbələrdən (Azərbaycan) əlavə qaz tədarükünü təmin etmək məqsədi daşıyan Aİ təşəbbüsü də mövcuddur. Üstəlik, Aİ-yə namizəd Serbiya da Azərbaycan qazını almaqda maraqlıdır. 2023-cü ilin dekabrında 170 kilometr uzunluğunda olan Serbiya-Bolqarıstan qaz xətti rəsmi olaraq sınaq olunmağa başlandı ki, bu da Cənub-Şərqi Avropa ölkəsinə Azərbaycandan qaz almaq və onun Rusiya təbii qazından asılılığını azaltmaq imkanını açır.

Beləliklə, Azərbaycanın enerjisinin Avropa üçün əhəmiyyətini nəzərə alsaq - Cənubi Qafqaz ölkəsinin təbii qazına Rusiyanın qalıq yanacaqlarından imtina etmək üçün böyük ehtiyacı var. Cənubi Qafqazdakı gərgin münaqişə vəziyyətdən asılı olmayaraq, Brüssel və Bakı arasında siyasi münasibətlər çətin ki, getdikcə gərginləşsin. 

Əkbər Novruz