Bu gün Türkiyə tarixinin ən vacib seçkiləri keçirilir. Parlamentli respublikadan prezidentli respublikaya rəsmi olaraq keçiləcək.
Əvvəlcə, keçən il referendum nəticəsində konstitutsiya dəyişikliyinə gedilmək barədə də məqamlara toxunmaq lazımdır ki, bu günkü seçkinin nə qədər vacib olduğunu anlayaq. Bu rejim dəyişikliyi Türkiyədə prezidentə çox böyük səlahiyyətlər verəcək. Bir çox insan düşünür ki, bu konstitutsiya dəyişikliyi ziddiyətli məqamlarla doludur. Məsələn, Milli Məclis 400 səslə prezidentin mühakimə edilməsinə nail ola bilər, amma prezident özü də istədiyi vaxt məclisi istefaya göndərmək haqqına sahibdir. Bir sözlə, prezident nə vaxt belə təhlükə görsə, məclisi istefaya göndərə bilər. Həmçinin, məclisi istefaya göndərdikə özü də istefaya gedə biləcək, bununla da həmin dönəm prezidentlik etməmiş sayılacaq və bir daha seçilə biləcək (prezidentin maksimum iki dəfə seçilmə haqqı var).
Bundan başqa, prezidentin mühakimə edilməsini Konstutsiya Məhkəməsi yerinə yetirə bilər ki, həmin hakimlərin böyük çoxluğunu da prezident özü seçəcək. Büdcə təsdiq edilməsi, fövqəladə vəziyyət elan edilməsi, qanun hökmündə qərarnamə prezidentin səlahiyyətlərindən bəziləridir. Prezidentin səhhəti ilə bağlı və ya başqa problemləri olarsa istədiyi şəxsi də özünün əvəzinə öz prezidentliyi müddətində vəzifəsinin icrası üçün seçə bilər. Məsələn, öz yoldaşını, oğlunu, dostunu və s.
Seçkinin nəticələrinin necə olacağı barədə
Erdoğanın 2016 iyul çevriliş cəhdindən sonra nüfuzunun düşdüyü bilinir. Bunların əsas səbəbləri çevriliş cəhdindən sonra fövqəladə vəziyyətin elan edilməsi və bunun hələ də davam etməsidir ki, bu da iqtisadiyyata ciddi zərbə vurub, həmçinin, fövqəladə vəziyyət nəticəsində yüz minlərlə insanın tutulması, nəzarətə alınması, işdən çıxarılması bu günkü seçkilərdə onun səslərinə mənfi tərəfdən təsir edəcək. Anketlərə əsasən, birinci turda Erdoğanın prezidentlikdən səs faizinin təxminən 40-45 olacağı gözlənilir. MHP ilə yaratdığı "Cumhur İttifaqı"nda isə millət vəkillərinin daha az olacağı deyilir. Bunu Erdoğan özü də bir neçə gün əvvəl dolayı yolla təsdiqləyərək bildirib ki, parlamentdə lazımi çoxluğu almasaq koalisiyaya gedə bilərik, ancaq bəyaq da qeyd edildiyi kimi, artıq parlament bu sistemdə böyük əhəmiyyət daşımır.
Meral Akşener barədə: Erdoğanın qarşısına çıxan ilk şəxs olduğu üçün onun nüfuzu birdən-birə artdı. Partiyasının eynilə AK Parti kimi mərkəz sağçı olması və özünün MHP-dən gəlməsi AK Parti və MHP seçicisindən də səs alma şansını artırır. Həmçinin, CHP-nin millət vəkilli namizədlərini çıxararkən mübahisəli qərarlar verməsi, daha doğrusu partiya daxilində nüfuzlu, ancaq Kılıçdaroğluna müxaliflərin seçilməməsi (Eren Erdem, Barış Yarkadaş, Zeynep Altıok Akatlı, Şenal Sarıhan, İlhan Cihaner və s.), həmçinin keçmişdə Erdoğanın köməkçisi olmuş və Konyada nüfuzu olmayan Abdullatif Şenerin deputatlığa Konyadan 1-ci yerdən namizədliyinin verilməsi kimi məqamlar parlament seçkilərində səsləri CHP-dən Akşenerin lideri olduğu İYİ Partiyaya yönləndirə bilər.
Akşenerin səs faizlərinin düşməsi isə Muharrem İncenin namizədliyinin açıqlanmasından sonra başladı.İnce hər nə qədər türklərin böyük çoxluğunun uzaq olduğu solçu ideologiyaya sahib olsa da, iki aylıq müddətdə apardığı düzgün təbliğat kampaniyası ilə nüfuzu qat-qat artdı. Dəyişiklik istəyən insanların Akşenerə verəcəyi səslərin ona yönələcəyini düşünürəm, həmçinin bu düzgün təbliğat nəticəsində AK Parti seçicisindən belə səs ala bilər. HDP-nin namizədi Demirtaşi həbsxanada ziyarət etməsi də kürd səslərinin ən azından ikinci turda ona yönəlməyinə səbəb ola bilər. Akşenerin səs faizinin təxminən 10-15, Muharrem İnce-nin isə 30-35 olacağı gözlənilir. Digər tərəfdən, İYİ Parti-CHP-Saadet partisi də "Millet İttifaqı" yaradıblar və parlamentə bu koalisiyayla çıxış edəcəklər, səs faizi səddini aşarsa, HDP də onlara qoşu bilər.
Son olaraq, seçki prosesində mümkün saxtakarlıqlar
İddia olunur ki, keçən ilki referendumda müəyyən saxtakarlıqlar olmuş, bu da səslərin 3-4 faiz "Hayır"-dan "Evet"-ə keçməsinə səbəb olmuşdu. Bu günkü seçkilərə həm İYİ Parti, həm də CHP müşahidəçiləri daha yaxşı hazırlaşıblar. Məsələn, keçən il CHP-nin 20 min məntəqədə müşahidəçisi yox idisə, bu il təxminən 2000 məntəqədə yoxdur. Lakin Şanlıurfada bəzi məntəqələrdə CHP-li bəzi müşahidəçilərin döyülərək qovulduğu, qutulara toplu bülletenlər atılfığı iddia olunur. Bu kimi hallar seçki prosesinə zərər verə bilər. Saxtakarlıqlar olmasa seçkinin ikinci tura qalma ehtimalı böyükdür.
Mirəli Mirhəşimli
