Mayın 16-da Ankara Konflikt və Siyasət Araşdırmalar Mərkəzinin təşəbbüs və təşkilatçılığı ilə “ABŞ-Rusiya-Çin üçlüyü və Əfqanısan – Qlobal rəqabət gücləri” mövzusunda onlayn konfrans keçirilib. Vebinarda Türkiyənin hərbi ekspertləri və politoloqlar dəvət olunub. ANKASAM-ın nümayəndəsi professor, doktor Səncər İmərin aparıcılığı ilə keçirilən konfransda xüsusi dəvət olunanlar arasında təqaüddə olan general-leytenant İsmayıl Haqqı Pekin, eləcə də Milli Kəşfiyyat Təşkilatının (MİT) digər təqaüddə olan polkovniki Coşqun Başbuğ iştirak ediblər. İştirakçılar 60-dan çox beynəlxalq media nümayəndələrinin İştirak etdiyi konfransda bir sıra sualları cavablandırıb. Qeyd edək ki, onlayn keçirilən konfransda media qurumu olaraq Eurasia Diary-də dəvət olunub. 

Konfransda ilk söz sabiq general-leytenant İsmayıl Haqqı Pəkinə verilib. O, ilk öncə Əfqanıstandakı olaylar haqqında, daha sonra ABŞ hərbi qüvvələrinin bu günədək oradakı fəaliyyəti barədə söz açıb. Daha sonra türkiyəli general Əfqanıstanda baş verən olayların arxasında dayanan əsas səbəb qaynaqlarını müzakirə edib. 

Onun sözlərinə görə, Əfqanıstan dünyada  kömür, dəmir, mis, qurğuşun, sink, xrom, mərmər və s. kimi ən zəngin yerüstü və yeraltı sərvətlərə malik olduğu üçün orada bir çox güc dövlətlərin hələ də gözü var. O əlavə edib ki, hətta aparilan qazıntılar, Əfqanıstanda çox zəngin təbii qaz yataqları olduğunu da göstərir.

“Əfqanıstanın bu günədək hələ də bir dövlət kimi formalaşa bilməməsinin bir çox səbəbləri var. Əlbəttə burada daxildəki siyasi qüvvələr də əsas rol oynayır. Lakin bunun digər səbəbi xarici təsir, xüsusilə ABŞ-la bağlıdır. ABŞ Buş administrasiyasından bəri Əfqanıstanda öz hakimliyini sürdürür və bu günədək Əfqanıstanda heç bir barışa nail ola bilməyib. Əlbəttə, barış və sülh anlayışı ABŞ üçün tamamən yad bir mövzudur. O üzdən də Əfqanıstanda hələ də, qəbilə hakimiyyəti və ya icma quruluşu hökm sürməkdədir” – deyə general vurğulayıb.

ANKASAM-ın nümayəndəsi professor, doktor Səncər İmər Əfqanıstanda Türkiyənin gələcəkdəki rolundan da bəhs edib. O, qeyd edib ki, bəzi güc dövlətləri Türkiyənin nüfuzunun Orta Şərq və Orta Asiya, həmçinin Cənubi Qafqazda genişlənməsindən bərk narahatdır və bunu hədsiz dərəcədə qısqanırlar. 

“Türkiyə hər zaman Əfqanıstanda insanların öz təbii resursları sayəsində müstəqil bir dövlət olaraq yararlanmasını istəyib. İran, Pakistan, Rusiya və Çin kimi Əfqanıstan da öz torpaqlarında böyük xəzinəyə sahibdir. Lakin əfsuslar olsun ki, bir çox dövlətlərin müdaxiləsi nəticəsində xalqın bundan yaralanması mümkün olmur. Mənim Əfqanıstandan bir tələbəm var idi. O mənə leksiyalarımın birində öz ölkəsindəki iki yanaşı dağdan bəhs etmişdi. Dağın biri tam dəmir filiz ehtiyatlarına, digəri isə daş kömürlə zəngin idi. Təsəvvür edin, iki böyük nemət bir arada. Təkcə bu dağdan hasil olan metal və kömür sayəsində Əfqanıstan iqtisadiyyatının tam yarısını təmin etmək olar. Mən fizika və kimya sahəsində bir professoram və bu sahədə tədqiqatlarıma davam etdim. Tədqiqatla bağlı nəticələri əldə etdikdən sonra Əfqanıstandan olan rəsmi şəxslərlə əlaqə saxladım və tədqiqatım, eləcə də bu barədə layihələrimi onlara təqdim etdim. Onlarla söhbət edərkən, bunun Türkiyənin iştirakı olmadan belə, istəsələr lap Cənubi Koreya, Yaponiya, Almaniya, yaxud da Amerikadan mütəxəssislər çağırıb bu layihəni həyata keçirmələrini dedim. Bu hadisədən tam 8 il ötür, lakin hələ də bir nəticə yoxdur. Hesab edirəm ki, bu təbii sərvətləri özləri, ya da xaricdən gətiriləcək mütəxəssislər həyata keçirmirsə, o zaman Türkiyənin tam orada olma vaxtdır. Biz digər dövlətlər kimi istismar etmək üçün deyil, insanların rifah halının yaxşılaşdırılması naminə bir məkanda oluruq,” deyə o, bildirib.   

Tədbir zamanı Türkiyə Milli Kəşfiyyat Təşkilatının sabiq polkovniki Coşqun Başbuğ da fikir söyləyib. O, Türkiyənin ən son uğurlu siyasətindən və bunun içində Əfqanıstanın da yer aldığından söz açıb. Onun sözlərinə görə, regionda sabitlik və əmin-amanlığın bərpası ilk öncə ABŞ-ın Asiya və Orta Şərqdən bağlarının qoparılmsından başlayır. 

“Biz bunun üçün sıx olaraq birləşməliyik. Çinin İpək Yolu anlamına gələn və həyata keçirməkdə olduğu tək kəmər, tək yol layihəsində İran, Rusiya, Pakistan və hətta onunla soyuq münasibətdə olan Hindistan da iştirak etməlidir. Pakistan bizə çox yaxındır, lakin bu yetərli deyil. Hətta düşünürəm ki, Pakistanla Hindistanın aralarını düzəltmək və münasibətlərin müsbət yönümdə inkişaf etdirilməsinə yardım edilməlidir. Əgər Rusiya və İran da bu kimi layihələrdən faydlanarsa, hesab edirəm ABŞ bir daha regiona müdaxilə edə bilməz” - deyə, polkovnik vurğulayıb. 

Tədbirin sonunda doktor Səncər İmər Türkiyənin bundan sonra daha qətiyyətli olacağını qeyd edib. Onun sözlərinə görə, Əfqanıstan regionda narkotik qaçaqçılığı və bu kimi digər qanunsuz fəaliyyətlərin ocağına çevrilib: “Əfqanıstanda demək olar gənclər narkotikin qurbanına çevrilib. İnsanlar bilərəkdən buna aludə edilir və bütün bunların yönləndirlməsi yenə uzun illər regionda sülh pərdəsi arxasında hegemonluq edən ABŞ-ın əli ilə idarə olunur. Belə olduqda heç ABŞ Əfqanıstanın bir dövlət olaraq güclənməsini istəyərmi? Məncə buna “artıq dur” demənin vaxtıdır”.  

Elnur Ənvəroğlu