İyunun 21-də Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev Pakistan İslam Respublikasının Quru Qoşunları komandanı ordu generalı Qamar Caved Bacvanı ilə görüşüb. İlham Əliyev görüşdə bildirib ki, Azərbaycan və Pakistan qarşıdakı illərdə hərbi əməkdaşlığı genişləndirməli və tərəfdaşlığı gücləndirmək üçün birgə hərbi təlim və başqa təşəbbüslər planlaşdırmalıdırlar. Qamar Caved Bacva isə öz növbəsində “Bizim Azərbaycanda nəzərdən keçirəcəyimiz bir çox imkanlar var, iş adamlarımız buraya səfər edə bilərlər. Dünyada ən yaxın əlaqələrimiz Türkiyə ilədir. Hər üç ölkə arasında sıx əlaqələrin olması əməkdaşlığımız üçün hədsiz imkanlar açır” deyə açıqlama verib. Görüşdə, həmçinin nəqliyyat, logistika, energetika, ticarət dövriyyəsi sahələrində əməkdaşlıq məsələləri də müzakirə olunub.
İyunun 21-də, həmçinin Müdafiə naziri Zakir Həsənov və Pakistanın Ordu generalı arasındakı görüşdə Azərbaycanın Pakistanla birgə təlimlər keçirəcəyinə dair razılıq əldə olunub.
Bu gün isə Azərbaycan, Qətər, Pakistan və NATO-nun qatıldığı “Anadolu Qartalı-2021” beynəlxalq taktiki-uçuş təlimi başlayıb.
Azərbaycanla Pakistan arasında hərbi əməkdaşlığın genişləndirilməsi imkanları barədə Yeganə Hacıyeva Eurasia Diary-yə müsahibə verib.
- Azərbaycan və Pakistan arasında bütün sahələrdə, o cümlədən hərbi sahədə əməkdaşlıq genişlənir. Bakı və İslamabad arasında Azərbaycan və Türkiyə arasında olduğu kimi geniş hərbi ittifaq yarana bilərmi?
- Pakistan və Azərbaycan arasında tarixən dostluq və qardaşlıq münasibətləri formalaşıb. Hər iki ölkə mövcud olduqları regionda sabitlik, sülh və dayanıqlılığa xidmət edirlər. 44 günlük müharibədən sonra Azərbaycan regionda sülh və sabitliyin təminatçısı kimi çıxış etdi və bunu ortaya qoyduğu strategiya üzərində davam etdirməyə məqsədlidir. Pakistan isə öz növbəsində Mərkəzi Asiyada dayanıqlı sülhə xidmət edən siyasət yürüdür və mövcud olduğu regionda terrorizmə ən az cəlb olunmuş ölkələrdəndir. Baxmayaraq ki, Əfqanıstanla oxşar və tarixi bağları olan xalqlara malikdir, amma terrorizmin hansı ölkədə və hansı səviyyədə olması göz önündədir. Pakistan həm də Qarabağın 30 illik işğalı dövründə Azərbaycanın Qarabağ siyasətini dəstəkləyən ölkə idi. Pakistan Azərbaycanın müstəqilliyini ilk tanıyan iki ölkədən biridir. Buna paralel olaraq, bu günə qədər Ermənistanı dövlət olaraq tanımayan çox az ölkələrdəndir. 44 günlük müharibə dövründə Pakistanın Azərbaycana dəstəyinin arxasında çox böyük ürək və məram dururdu.
İqtisadi münasibətlərə gəldikdə isə Pakistan Mərkəzi Asiyanın stabil və zəngin mədən resursları ilə bol ölkəsidir. Mərkəzi Asiya coğrafiyasında və Cənubi Qafqazda keçid yerdə yerləşən Pakistan və Azərbaycan Asiyadan Avropaya gedən yolda strateji mövqeyə malik ölkələrdir. Ümumilikdə, digər tərəfdaşımız olan Türkiyə ilə Asiya və Avropanın iqtisadi üçbucağında strateji bəndlərdir. Bu gün də bu əməkdaşlığın müxtəlif konfiqurasiyalarını görürük, amma əlbəttə ki, inkişaf etdiriləsi məqamlar var. Bilirik ki, digər sahələrdə olan əməkdaşlıqlar hərbi təşəbbüslərlə möhkəmləndirilməlidir. Hər iki tərəf bu istiqamətdə mesajlarını səsləndirib. Azərbaycan Kəşmir məsələsində Pakistanın haqq səsini dəstəkləyib. Mərkəzi Asiya regionunda müxtəlif əməkdaşlıq çərçivəsində Əfqanıstan-Pakistan sərhədində xoş təşəbbüslərimiz olub və bunu davam etdirmişik. Bu sadalananlar, ikili və üçlü əməkdaşlıqlar, hərbi müttəfiqliyə də gətirməlidir. İqtisadi layihələrimizi hərbi əməkdaşlıqla müdafiə etmək üçün bunu dünyaya nümayiş etdirməliyik. Bunun üçün də ən yaxşısı hərbi əməkdaşlıq formatıdır. Müasir dövrdə hərb sahəsində texnoloji nailiyyətin və inkişafın yeni alətlərilə müasir hərb mədəniyyəti formalaşır. Bu zaman baxışlar da yenilənir. Ənənəvi yanaşmalardan kənarda Azərbaycan ilə Pakistan arasında əməkdaşlıq yolları axtarılmalıdır.
Tərəflər ordu üçün kadrların hazırlanması, hərbi texnika və silah təchizatçısı, eyni zamanda birgə müxtəlif hərbi təyinatlı proseslərin iştirakçısı kimi mühüm funksiyaları həyata keçirir. Silahlı Qüvvələrin müasir hərbi texnika və silahlarla təchizi məsələsində, terrorçuluq, ekstremizm və transmilli mütəşəkkil cinayətkarlıq və narkotik maddələrin qanunsuz dövriyyəsinə qarşı mübarizə məqsədilə sıx fəaliyyət göstərmək üçün ölkələrin bu sahədə qarşılıqlı təcrübəsi əhəmiyyətli ola bilər.
- Azərbaycanın nüvə dövləti olan Pakistanla hərbi müttəfiqliyi bizə hansı dividentlər qazandıra bilər?
- Öncəliklə Pakistanın bir nüvə dövləti kimi müəyyən öhdəlikləri var. Bu öhdəliklərlə bağlı müstəqil seçim etsə də, müəyyən çərçivə mövcuddur. Bu sahədə əməkdaşlıq nüvə potensialın istifadəsi kimi deyil, digər çərçivədə ola bilər. Yəni, çox geniş şəkildə olmasa da texnoloji nailiyyət və ondan qarşılıqlı istifadə səviyyəsində əməkdaşlıq edə bilərik. Amma bunun mənfi və müsbət tərəfi də var. Bu çox güclü mesajdır, bu dünyəvi qaydalara uyğun, dünyəvi İslam ölkəsi olan Azərbaycanın ikinci bir İslam ölkəsilə olan əməkdaşlığıdır. Bu çox vacib və lazımlı mesajdır.
- Nəzərə alsaq ki, Pakistanın Türkiyə ilə də geniş əlaqələri var, nə zamansa, Azərbaycan-Türkiyə-Pakistan hərbi ittifaqı mümkündürmü? İslamabad Şuşa bəyannaməsinə qoşula bilərmi?
- Bu əməkdaşlığın üçtərəfli formatda həyata keçirilməsinin region və dövlətlərimiz üçün xeyirli olacağına inanıram. İstər Pakistan, istərsə də Türkiyə yerləşdikləri regionlarda stabillik faktoru kimi çıxış etdikləri üçün regional və beynəlxalq proseslərdə ölkələrimiz arasında üst-üstə düşən baxışlar və maraqlar bu formatı iqtisadi baxımdan da çox cazibədar edir .
Hər iki ölkə dinamik inkişaf mərhələsi keçən islam ölkələridir və onlar üçün dünyanın ən müasir, ən modern islam ölkəsi olmaqla yanaşı, regionlararası, xüsusilə Avropaya enerji tranzitində təşəbbüsçü və iştirakçı ölkə kimi Azərbaycanla əməkdaşlıq imkanları çox önəmlidir.
Bu üçtərəfli əməkdaşlıqdan doğan imkanlar üzv ölkələrin yerləşdiyi regionlar üçün də əhəmiyyətlidir. Belə ki, Yaxın Şərq, Cənubi Qafqaz və Mərkəzi Asiya iqtisadi üçbucağı ölkələrinin iqtisadi imkanları Avropa ilə Çini birləşdirəcək bir koridor formalaşdıra biləcək.
Burada iki yanaşma var. Biri bəyannaməyə mənəvi qoşulmaq, digəri isə faktiki qoşulmaq. Mənəvi olaraq, Pakistan Türkiyə və Azərbaycanın Şuşa bəyannaməsində paylaşdığı bütün məqamları, bütün dəyərləri, mənəvi olaraq dəstəkləyir və bölüşür.
Faktiki olaraq, təkliflər Azərbaycana və Pakistana müxtəlif zamanlarda gəlib, amma sırf bu istiqamətdə təkliflər mövcud olub. Azərbaycan da bunu xoş qəbul edib. Güclü hərbi əməkdaşlığın mövcudluğu və Şuşa bəyannaməsinə Pakistanın da qoşulması əlbəttə daha yaxşı olar. Hər üç ölkənin Yaxın Şərq, Mərkəzi Asiya və Cənubi Qafqazda olduqları regionda dayanıqlı inkişafa xidmət edən, təhlükəsizlik faktorunu təmin edən ölkələr olduğumuzu nəzərə alsaq, bundan ancaq dünya qazanır.
Məsələnin digər tərəfi isə odur ki, üç ölkənin əlaqələrinə münasibətdə çox böyük qısqanclıqlar ola bilər. Biri nüvə ölkəsi olan Pakistan, digəri hərbi imkanları çox yaxşı olan Türkiyə və üçüncüsü çox kiçik, amma iqtisadi nailiyyətləri çox böyük olan Azərbaycan.
- Azərbaycan ehtiyac yaransa, Kəşmir məsələsində Pakistana siyasi dəstək verə bilərmi?
- Azərbaycan Kəşmir məsələsində hər zaman Pakistanı dəstəkləyir. Bu, Azərbaycanın sadəcə dost, tarixən mənəvi bağlı olduğu Pakistanın qardaşlıq maraqlarını qorumaq istəməsi deyil. Bunun üçün beynəlxalq hüquqda əsaslar mövcuddur. İndi beynəlxalq münasibətlərdə elə bir dövrdür ki, regional ölkələrin maraqların qorunması ilə konfliktlər həll olunmalıdır. Kəşmir problemi mövcud olduğu coğrafiyada da Cənubi Qafqazda Dağlıq Qarabağ problemi kimi bölgədə siyasi proseslərə çox təsir edən əsas alətdir. Bu, yalnız Hindistan-Pakistan münasibətlərində deyil, bu coğrafiyadakı bütün münasibətlərə təsir göstərir. Azərbaycanın bu məsələdə dəstəyi BMT səviyyəsində ola bilər, çünki beynəlxalq münasibətlərdə əsaslar mövcuddur. Bəs bu Hindistanla münasibətlərə təsir edə bilərmi? Bizim bu mövzuda Hindistanla münasibətdə itirəcəklərimiz Pakistanla münasibətdə əldə etdiklərimizlə müqayisəyə gəlmir.
Gülnar Səlimova
