Son günlər erməni mətbuatı Nikol Paşinyanın Azərbaycanla yeni sənəd imzalamağa hazırlaşdığı barədə müxtəlif məlumatlar yayır. Məlumata görə, yeni sənəddə Azərbaycanla sülh sazişi və sərhədlərin delimitasiya və demarkasiyası nəzərdə tutulub. Ehtimal edilir ki, sərhəd delimitasiyası prosesində Sovet dövründə xəritələrin yaradıldığı vaxt deyil, SSRİ-nin dağıldığı dövr əsas götürüləcək. Ermənistandakı müxalif qüvvələr rəsmi Bakı ilə imzalanacaq hər hansı bir sülh sazişini Nikol Paşinyanın erməni xalqına növbəti xəyanəti kimi qiymətləndirirlər. Belə ki, onlar sülh sazişinə görə rəsmi İrəvanın Qarabağı Azərbaycanın tərkib hissəsi kimi tanıyacağını hesab edirlər.

Qeyd edək ki, Azərbaycanda da Ermənistanla imzalanacaq sülh sazişi gündəmdədir. Prezident İlham Əliyev bununla bağlı dəfələrlə öz mövqeyini ifadə edib. Lakin maraqlısı ondadır ki, sülh sazişi xəbərlərinin yayıldığı bir vaxtda, arıdıcıl şəkildə Azərbaycan-Ermənistan dövlət sərhədində, Kəlbəcər istiqamətində atəşkəs pozulur. 23 iyulda Ermənistan ordusu Ermənistan-Azərbaycan dövlət sərhədinin Kəlbəcər rayonu sahəsindəki mövqelərini atəşə tutur. Qarşı tərəfdən açılan snayper atəşi nəticəsində hərbi qulluqçumuz gizir Yaqublu Fərman Telman oğlu şəhid olur. Düşməni susdurmaq üçün açılan atəş zərbələri nəticəsində isə 3 erməni hərbi qulluqçusu ağır yaralanır. Eyni istiqamətdə 24 və 25 iyul tarixlərində yenə atəş səsləri eşidilir. Azərbaycan Ordusunun Kəlbəcər rayonunun Zəylik kəndi istiqamətindəki mövqeləri snayper tüfəngi və avtomatlardan fasilələrlə atəşə tutulur.

Bir tərəfdə silah səsləri, digər tərəfdə sülh danışıqları, Ermənistan və Azərbaycan hərb  və sülhün astanasında qalıb. Münaqişə davam edir, lakin bu münaqişə nə yeni müharibəyə çevrilir, nə də sülhlə aradan qaldırılır.

Məsələ burasındadır ki, müharibənin üzərindən 8 ay keçməsinə baxmayaraq, hələ də Azərbaycanla Ermənistan arasında ikitərəfli sülh danışıqlarına start verilməyib. Və hər dəfə sülhə doğru bir addım atılanda sülh niyyətləri atəş zərbələrinə tuş gəlir. Rəsmi İrəvan həm Azərbaycanla sülhə hazır olduğunu bəyan edir, həm də dövlət sərhədində və Qarabağda ardıcıl təxribatlar törədir. Bəs kim Azərbaycanla Ermənistan arasında yekun sülhün imzalanmasını istəmir?

Əvvəlcə, oradan başlayaq ki, bunu heç Paşinyanın özü də indiki məqamda arzulamır. Məqalənin girişində qeyd etdiyimiz xəbərə diqqət edin. Erməni mətbuatı yekun sülhə imza atacağına görə indidən siyasi mənada Nikolu “dar ağacı”na çıxarıb. Paşinyan bir tərəfdən sülhü imzalaraq Qarabağ problemini tarixin dərin qatlarına basıdırıb, Azərbaycan və Türkiyə ilə ikitərəfli iqtisadi münasibətləri bərpa etmək, Rusiyanın Ermənistandakı təsirini zəiflətmək arzusundadır. Lakin erməni ictimaiyyəti bu sülhə hazır deyil. Bəli, az-çox ermənilər Qarabağsızlıqla barışıblar, lakin Xankəndidə dalğalanan separatçı rejimin bayrağı onlar üçün sonuncu ümid, mənəvi qürurdur. Ermənilər hələ də Qarabağın beynəlxalq ictimaiyyətin nəzarətində yüksək muxtariyyətə sahib olacağının ya da müstəqil bir dövlət kimi tanınacağının xəyallarını qururlar. “Demokrat” Paşinyan da xalqın bu arzusuna arxa çevirə bilmir, ona görə yenə də Azərbaycan prezidentindən vaxt istəyir.

İlham Əliyev isə “ya sülh, ya da Qərbi Zəngəzur” deyir. Çünki artıq Bakının ermənilərlə danışıqlara, diplomatik və informasiya savaşları aparmağa vaxtı və həvəsi yoxdur. Müharibə bitib və Azərbaycan zəfər çalıb. Ermənistanla imzalanan atəşkəsin (birgə bəyanat) də şərtləri var və ermənilər əvvəl bu şərtləri yerinə yetirməli, daha sonra Azərbaycanla danışıqlara başlayıb sərhəd delimitasiyasını həyata keçirməli, nəhayət Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü tanıyacaq sülh sazişinə imza atmalıdır. Ən azından Bakının mövqeyi belədir.

Paşinyan Bakının yeni hücum diplomatiyasını görür və vaxt qazanmaq üçün hərbi təxribatlar kartına əl atır. Bu təxribatlar Ermənistanın üç hədəfinə yönəlib:

Birincisi, Ermənistan sözügedən təxribatlarla Azərbaycanla sərhəd delimitasiyasını həyata keçirmədən rus sülhməramlılarının Azərbaycan-Ermənistan dövlət sərhədinə yerləşdirilməsini istəyir. Paşinyan dəfələrlə bu məsələ barəsində Rusiya prezidenti Vladimr Putinə müraciətlər edib. Lakin Moskva dəqiq sərhədlər müəyyənləşmədən “mübahisəli ərazi”lərə girib, atəş altında qalmaq istəmir. Rəsmi İrəvan Naxçıvan və Kəlbəcər istiqamətində hərbi vəziyyəti gərginləşdirməklə rus sülhməramlılarının sərhəddə yerləşməsinin “həyati” əhəmiyyətə malik olduğunu sübuta yetirməyə çalışır. Bu plan baş tutarsa, Ermənistan həm Azərbaycanın mümkün hücumlarından qorunacaq, həm də sülh danışıqlarını istədiyi vaxta qədər uzada biləcək.

İkincisi, Ermənistan sözügedən təxribatları törətməklə birlikdə, atəşkəsi Azərbaycanın pozduğunu iddia edir. Bunu Erməni lobbisinin də yardımı ilə beynəlxalq aləmdə Azərbaycanın “erməni demokratiyası”na atdığı güllə kimi şərh edir və Qərbdəki dostlarının dəstəyini qazanmağa çalışır.

Üçüncüsü, Ermənistan bu təxribatlarla Azərbaycanla Ermənistan arasında münaqişənin davam etdiyini nümayiş etdirir və “münaqişənin həlli naminə” yaradılmış Minsk Qrupunun yenidən dirilməsini planlaşdırır.

Yekunda isə Paşinyanın əlindəki sonuncu kart “Qarabağın statusu” kartıdır. Paşinyan Misnk Qrupunun dirilməsi ilə ümid edir ki, Azərbaycan ABŞ, Fransa və Rusiyanın təzyiqləri ilə Qarabağın statusu məsələsində güzəştə gedəcək. Getməsə belə, Minsk Qrupu daim vaxt qazanmaq üçün əlverişlidir. Paşinyan düşünür ki, bu qrup 28 il ərzində Azərbaycanı necə yubatmışdısa, bu dəfə Xankəndi məsələsində eyni işi görə bilər.

Ona görə də Paşinyan İlham Əliyevin dəfələrlə səsləndirdiyi sülh çağırışlarına “qoşulur”, necə qoşulmasın? Bir halda ki, dövlət başçısı az qala görüşdüyü bütün siyasi liderlərə ölkəsinin Ermənistanla sülhə hazır olduğunu bildirir. Paşinyan da Əliyevin bu çağırışına qoşulmaq məcburiyyətində qalır, bəli deyir, biz də sülhə hazırıq, amma...

Amma varsa, deməli şərt də var və Paşinyan yaxşı bilir ki, Bakı onun şərtini yerinə yetirməyəcək. Sözügedən şərt isə Qarabağın statusunun tanınması şərtidir. Bakı isə Prezident İlham Əliyevin timsalında statusu çoxdan “basdırıb”. Bunu Paşinyan da bilir, lakin vaxt qazanmaq üçün başqa çarəsi yoxdur.

Bakı Paşinyana sadəcə iki seçim təqdim edir: Hərb və Sülh. Məsələ burasındadır ki, mövcud şərtlər altında həm sülh, həm də hərb (müharibə), Paşinyan üçün dar ağacına gedən yolu ifadə edir. Devrilmək, 44 günlük müharibədə məğlub olduğuna görə “xəyanətdə” ittiham edilmək, həbsə göndərmək istədiyi siyasətçilər tərəfindən həbsə göndərilmək, bütün bunlar Paşinyanın qorxulu yuxusudur, dar ağacı qədər qorxulu bir yuxu...

Nicat İsmayılov