Son bir həftədə Çində koronavirus təhlükəsinin artması ilə bağlı yeni qapanma əmri verilib. Dünya iqtisadiyyatı böyük bir pandemiya işgəncəsindən özünə gəlməmiş, yenidən yoluxmaların artması səbəbilə ölkədə karantin qadağaları qüvvəyə minib.
Yoluxma faktının təkcə bir əyalətdə 5 mini ötdüyü deyilən Çində, bazar ertəsindən bəri 24 milyon sakinə evlərini tərk etməmək əmri verilib. Maraqlıdır ki, artıq karantin əmri təkcə bir əyalətə deyil, ölkənin hər yanına tətbiq edilib.
Bəs, görəsən yeni dalğa bu dəfə dünyaya hansı mesajı verir?
Qapanmaların və ümumiyyətlə Çində olan bu vəziyyətin nədənsə son zamanlar qonşusu Rusiyada baş verən proseslərlə bağlı olduğu barədə iddialar səslənir. Unutmaq olmaz ki, davam edən proseslərdə dünya siyasi oyunçularının rolu əvəzsizdir. Bəlkə də görünüşdə çəkişmələr sadəcə, Rusiya ilə Qərb arasında müşahidə olunsa da, həqiqətdə bu Şərqlə Qərbin bir müharibəsidir.
Burada daha bir maraqlı məqam isə Çində fəaliyyət göstərən Toyota, Volkswagen, Apple, Foxconn və bir çox nüfuzlu şirkətlər öz fəaliyyətini tamamilə dayandırmasıdır. Həmçinin dünya ekspertləri, qapanmanın dünya təchizat zəncirini sıradan çıxara biləcəyi ilə bağlı ciddi narahatlıqlarını bildirib.
ABŞ rəsmiləri qeyd edir ki, Ukrayna ilə gedən müharibə prosesinin arxa fonunda Çinlə Rusiya gizli sövdələşmələr aparır. Hətta Çin Rusiyaya həm maddi, həm də hərbi dəstək təklifi irəli sürüb. Lakin bu Rusiya üçün müharibəyə qarşı daxilindən artan narazılıq fonunda kifayət hesab edilmir. Çünki ölkəyə tətbiq olunan ağır sanksiyalar, habelə Rusiyanın Qazprom, Rosneft və sair kimi böyük şirkətlərilə əməkdaşlığın dayandırılması ölkədə bir çox şirkət sahibləri və oliqarxların da əsəblərini tar-mar edib. Hazırda nəinki sadə təbəqə, hətta nüfuzlu iş adamları belə hakimiyyətə qarşı narazılığını gizlədə bilmirlər. Belə bir halda Rusiyanın təkcə silah və maddi dəstəyə deyil, həm də kütlələri idarə edə biləcək və artıq son dərəcə mütəşəkkilləşmiş bir mexanizm vasitəsinə ehtiyacı var. Bu isə yalnız Çindən uzanan kömək əli ola bilər. Beləliklə, mesajın açıqlaması həyəcanın əsas səbəblərini ortaya çıxarır. Dünyanın iqtisadi nəhəngi sayılan Çin, nüfuzlu şirkətlərin fəaliyyətini tamamilə dayandırmaqla həm də Qərbə bir mesaj verir.
Rusiya, Çin və Qərbin ana prinsipləri
Rusiya ilə Çin bir-birlərinə region və ərazi iddiası baxımından zidd olan ölkələr olsalar da, onların belə bir məqamda müttəfiq olması heç də təəccüb doğuracaq bir fakt deyil. Hər iki tərəf “uzaq qohumdansa, yaxın qonşu” prinsipini ana xətt seçərək öz maraqları çərçivəsində Qərbə qarşı birgə əməkdaşlıq edirlər. Çünki Çinin də ABŞ-la Tayvan adası və Şanxay məsələsində ərazi problemləri mövcuddur. Çin müharibədə təngnəfəs olmuş Rusiyaya dəstək göstərməklə, həm də ABŞ və onun müttəfiqlərinin özünə qarşı təsirini neytrallaşdırmağa çalışır. Bu həm də Çinin davam edən müharibədən yararlanaraq öz xeyrinə vaxt qazanması anlamına da gəlir.
Rusiyanın növbəti planı
Hələ 1933-cü il noyabrın 16-da ABŞ Sovet İttifaqı ilə diplomatik əlaqələr qurmaq üçün təşəbbüs addımı atıb. İki tərəf arasında bu əməkdaşlıq nasist Almaniyasını məğlub etmək üçün nəzərdə tutulurdu. Lakin Sovetlər 1939-cu ildə Almaniya ilə hücum etməmək haqqında pakt imzalayanda bəlli oldu ki, ABŞ-la heç bir ittifaqdan söz gedə bilməz. Nəticədə Sovetlər birliyinin sentyabr ayında Polşanın şərqini işğalı və dekabrda Finlandiyaya qarşı “Qış Müharibəsi” ittifaqı tamamilə dağıtdı.
Bu gün də baş verənlər tarixin bir davamı sayıla bilər. İddialara görə, Rusiyanın Ukraynanı işğalı və onu iki hissəyə bölmək niyyəti, əslində Avropanın şərq sərhədlərinə, yəni keçmiş Sovet ölkələrinə nəzarətini bərpa etmək məqsədi daşıyır. Həm də Rusiya ABŞ-ın NATO qolunu qırmaq üçün bütün diqqətini digər regionlardan çox qərbə yönəldib. Bu onu deməyə əsas verir ki, Rusiya bundan sonra qalan gücünü şərqi Avropa sərhədləri ətrafında səfərbər etmək niyyətindədir.
Elnur Ənvəroğlu
