Qafqaz Strateji Araşdırmalar Mərkəzinin analitiki Çağatay Balcı İranın İraq və Suriyada apardığı məzhəb siyasətini “Eurasia Diary”y üçün şərh edib.
Son günlərdə Başika düşərgəsi ətrafında olan gərginlik Türkiyə və İraq arasında münasibətlərə mənfi təsir göstərib.Türkiyənin öz sərhədləri daxilində təhlükəsizlik məqsədilə İŞİD terror təşkilatı ilə mübarizəsi və bu kontekstdə İŞİD-in İraq sərhədləri daxilində fəaliyyətinə həmlə etməsi İraq hökumətini narahat edir. Hətta İraq beynəlxalq platformada Türkiyənin bu həmlələrinə qarşı sanksiya tətbiq olunması tələbi ilə daha fərqli istiqamətlərdə çıxış edir.
İraqın, Başika düşərgəsi ilə bağlı olaraq BMT yanındakı cəhdləri, ABŞ-ın Türkiyənin sərhədi xaricində apardığı əməliyyatları "qeyri-qanuni" səciyyələndirməsi sözügedən gərginliyin beynəlxalq miqyasını ortaya qoyur.
Türkiyə və İraq arasında sözügedən gərginliyin regional təsirə malik olduğu diqqətdən kənarda qalır. Son 6-7 ildir ki, regional tarazlığı formalaşdıran aktorların önündə gedən İranın Başika böhranı ilə bağlı davranışı hamının maraq dairəsindədir. İran bu böhranın böyüməməsi üçün çalışır və diplomatik tövsiyyələr verir. Böhran İranın nüfuzunun artmasına səbəb olacağına görə, İranın diqqət mərkəzindədir.
Türkiyənin Suriyada apardığı “Fərat Qalxanı” hərəkatı və İraqda İŞİD ilə mübarizə çərçivəsindəki fəaliyyətləri İran üçün bölgədə son illərdə tutduğu mövqeyə qarşı "təhdid" kimi qəbul edilir. Bu barədə narazılığını müxtəlif rəsmi açıqlamalar ilə dilə gətirən İran Türkiyənin Suriya və İraqdakı əməliyyatlarının bir an əvvəl sona çatmasını istəyir.
İranın Suriya və İraqdakı varlığı ilə Türkiyənin Suriya və İraqdakı varlığını müqayisə etdikdə nələr ortaya çıxır? İran, Suriya böhranının başlanğıcından etibarən birbaşa və dolayı vasitələrlə bu prosesə daxil olub. İŞİD-də 2014-ci ildə İraqda əldə etdiyi hakimiyyət dairələrinə qarşı eyni vasitələrdən istifadə edib. Bu gün, demək olar ki, hər gün İran İnqilab Qvardiyasının yüksək rütbəli komandirləri və zabitləri Suriyadakı toqquşmalarda öldürülür. İran İraqda "Şiə Qurtuluş Ordusu" yaratmaq istəyir. İran Suriyadakı faktiki mövcudluğunu (şəxsən öz ordusu ilə), İraqda isə Şiə məzhəbinin, məzhəbçiliyin siyasiləşdirilməsinin ən yüksək həddini yaradaraq buna hazırlaşır.
İranın regiondakı strateji mövqeyini gücləndirmək naminə apardığı geo-məzhəbsəl siyasəti və bunun əks olunması son dərəcə açıq bir şəkildə özünü büruzə verir. Bəs İran Türkiyənin daxili təhlükəsizlik problemlərinin önündə gedən, terrorizmin iki əsas mənbəyi olan PKK/YPG-PYD və İŞİD terror təşkilatları ilə mübarizə aparmaq üçün atdığı addımlardan nəyə görə narahatdır? Türkiyənin faktiki olaraq və açıq şəkildə iki ölkənin sərhədləri daxilində yeritdiyi strateji proqramlar beynəlxalq və regional baxımdan narahatlıq yaratmır. Türkiyənin öz təhlükəsizliyi ilə bağlı həyata keçirdiyi siyasət və təşəbbüslər İranda nəyə görə pis qarşılanır?
Türkiyənin bu bölgələrdə xaosu bəsləyən məzhəbsəl siyasəti yoxdur, sadəcə təhlükəsizlik məqsədilə əməliyyat aparır, üstəlik də öz ordusunun köməyilə bunu həyata keçirir. Türkiyəyə qarşı "başqa dövlətlərin ərazisində qeyri-qanuni olaraq yerləşmə" tənqidi İrana niyə yönəldilmir?
Müsahibə: Əli Mirhəşimli
Tərcümə: Vüsalə Əlövsətqızı
QafqazSAM-ın analitiki Çağatay Balcı
