Donald Trampın ABŞ prezidenti seçilməsinin üstündən bir həftə keçməsinə baxmayaraq, nə onunla əlaqədar müzakirələr, nə də ona qarşı etirazlar dayanmaq bilmir. Təbii ki, bütün bunların baş verməsi qətiyyən sürpriz hal kimi dəyərləndirilməməlidir.Trampın hələ Respublikaçı Partiyasının namizədi ikən verdiyi açıqlamalar həm z ona qarşı olanlar tərəfindən, həm də öz partiyası tərəfindən tənqid olunmuş, hətta partiyanın yüksək vəzifəli şəxsləri tərəfindən Trampın partiyadan xaric edilməsi də istənilmişdi. Trampın xüsusilə yəhudi və müsəlmanlara qarşı istifadə etdiyi sözlər, Meksika sərhədinə divar hörülməsi kimi ekstremist təkliflər bütün dünyada çox müzakirə olunmuşdu.

Onsuz da Trampa səs verməyənlərin böyük bir qismi ondan nifrət edir, prezident seçkilərinin nəticələri elan ediləndən sonra ona qarşı etirazlar dayanmaq bilmir. Bəs, necə oldu ki, xalqın bu qədər nifrətini qazanan Donald Tramp ABŞ-ın 45-ci prezidenti seçildi?

Donald Pens Tramp etdiyi bu çıxışlarla sıravi ABŞ vətəndaşının, xüsusilə "mənə xarici siyasət, ABŞ-lı olmayanların rifahı yox, öz ölkəmin rifahı önəmlidir" deyən mühafizəkar təbəqənin səsi oldu. Yəni, insanlar artıq Amerika hökumətinin digər dövlətlərə və bölgələrə “mühafizəçilik” etmək əvəzinə öz ölkəsinin və vətəndaşlarının mənfəətini düşünməli olduğunu, bunun həllinin də başqa bir yerdə yox, məhz ABŞ-da axtarılmalı olduğuna inanır. Beləcə, Respublikaçı Partiyanın bir nömrəli namizədinin dedikləri də bütün bunları təsdiqləyirdi.

ABŞ vətəndaşının Koreya, Vyetnam müharibələrindən başlayan, Körfəz müharibəsiylə davam edən, son bir neçə ildə də İŞİD terror təşkilatına qarşı ABŞ-ın birbaşa və ya vəkil ölkə və təşkilatlarla döyüşdüyü yeni mərhələyə keçən vəziyyətdən yorulduğu görünür. Buna görə də Trampın bu vədləri ona seçkilərdə səs olaraq qayıtdı.

Tramp bu vədlərlə prezident oldu, bəs bütün bunları reallaşdıracaqmı və ya reallaşdıra biləcəkmi?

Donald Tramp 9 oktyabr prezident olaraq seçildiyi gün qələbə çıxışında çox sakit görünürdü. Ekstremist vədlərdən heç nə danışmadı, bunun əvəzinə ölkə üçün birlik mesajı verdi və Liberalların namizədi Klintonu da mübarizəsinə görə təbrik etdi. Bu baş verənlər “Tramp söz verdiyi vədləri tutmayacaq?” deyə şərh olundu. Amma digər tərəfdən də yeni parezident bazar günü verdiyi açıqlamalarla 3 milyon insanın deportasiya edilməsi və Meksika divarının hörülməsi barədə öz fikirlərini təkrarladı.

Tramp Meksika divarı və 3 milyon insanın deportasiyası barədə haqlıdırmı?

Bu, müzakirəyə açıq bir sualdır. Ancaq bəzi xatırlatmatlar etməklə Trampın bu qərarı verməsinin arxasında nəyin dayandığını bildirək. Bir nümunə: 2012-ci il istehsalı Qrinqonu Yaxala (Get the Gringo) filmini izləyənlər, professional bir cinayətkarın (Mel Qibson) avtomobilinin içində Meksika - ABŞ sərhədində polislə qovhaqovda olduğunu görə bilərsiniz. Digər tərəfdən Tramp geri göndəriləcək 3 milyon insanın ilk əvvəl "məhkumlar, narkotik istifadəçiləri və silahlı qruplaşma üzvləri" olacağını bildirdi. Bunlar nəzərə aldıqda, onun bu düşüncələrinin - ən azından bir ABŞ-lı üçün - məntiqdən kənar olmadığını da deyəbilərik.

Yaxın Şərq siyasəti

Trampın xüsusilə Yaxın Şərqdə terrorla mübarizəyə qarşı səsləndirdiyi fikirlər olduqca maraqlı idi: "Yaxın Şərqdə 6 trilyon dollar xərcləmişik. Bu pulla ölkəni yenidən inşa edərdik". Yaxşı, bu sözlərin Trampın prezidentliyi ilə birlikdə ABŞ-ın Yaxın Şərqdən çəkilməsi kimi anlamaq mümkündürmü?

Təbii ki, buna da 'hə' deyə bilmirik. Çünki yarım əsrdir bu bölgəyə müdaxiləyə davam edən bir dövlətin çox qısa bir müddətdə geri çəkiləcəyi həqiqətə bənzəmir. Bundan başqa, Trampın namizədlik prosesində şərhlərinin prezident olduqdan sonra mülayimləşməsi - immiqrantlarla bağlı tvitlərini silməsi, qələbə çıxışında sözlərinə tamamilə dəyişdirərək mülayim şərhlər verməsi və insanlara 'bu həmin Trampdırmı?' dedirtməsi, verdiyi vədlərin yalnız səs qazanmaq üçün olması ehtimalını də gücləndirir. Digər tərəfdən, Obama da iki gün əvvəl Rəqqa əməliyyatını nəzərdə tutaraq, Trampın NATO-ya güvəndiyini qeyd etmişdi. Bu ehtimalın doğru olması yeni prezidentin dövründə də Yaxın Şərq siyasətinin dəyişməyəcəyi deməkdir. Yenə də, yeddi gündür prezident seçilən, üstəlik Ağ Evə 27 Yanvarda köçəcək Donald Trampın daxili və xarici siyasətini şərh etmək üçün çox tezdir. Yeni prezidentiylə ABŞ, dünyaya yeni nizam gətirəcək, yoxsa Trampın başçılığı heç bir şeyi dəyişməyəcək  və ya ABŞ mühafizəçi ölkə olmağı bir kənara qoyacaq? Bütün bunları görmək üçün böyük ehtimalla 2017-ci ili gözləyəcəyik.

Eurasia Diary, Mirəli Mirhəşimli