Yazar dili dağıtmağı bacarmalıdır Xanəmir Telmanoğlu yazır...

Yazarlar 14:04 04.04.2025

Ey dili qafil fil faili məchul fani f.....
Derlər,
Unudulmuş oxucu, 
Məleykə xanımın səsləndirdiyi ideya, əslində, gözəl bir təklifdir. Bəli, bu ölkədə yaşayan hər kəs dilimizi bilməlidir. Üstəlik, bir adam yazar kimliyi daşıyırsa, yazar statusu ilə bu ölkəyə vətəndaşlıq edirsə, onun Azərbaycan dili dedikləri dili bilməsi vazkeçilməzdir. Sırf yazarlara gəldiyimizdə, bir ölkənin yazarının öz dilində standartlara uyğun yaza bilməsi o dilin və o yazarın ölümündən başqa bir mahiyyət daşımaz. Yazar dediyin kəs öncəliklə dili dağıtmaq, sökmək, dilin fundamentinə mina qoymaq məqsədi daşıyır, missiyası güdür. Öz dilində standartlara UYĞUN yazıb - oxuyan yazar, düşünür uzaq başı mənsub olduğu xalqın və dilin düşmənidir. Bu dilə gətirdiyim dili dağıtmaq, sökmək-tökmək məsələsini necə anlamaq lazımdır?
Təəssüf, dilimizin adını bilməyənlər dilimizdən danışırlar, qanun uyğulayır, qərarlar verirlər bu ölkədə. Nə vaxtdan  “Türk dili” “Azərbaycan dili” olub? Nə vaxta kimi “Türk dili” “Azərbaycan dili”  kimi səsləndiriləcək, çağrılacaq, adlanacaq? Dilin adı, mədəniyyətin adı doğru səsləndirilmədikcə, o, dil və mədəniyyətdən danışmaq gülüncdür. 
Türkcəmiz tarix boyu müxtəlif aşamalardan keçib. Dilimizin bu günə gəlib ulaşmasında, mükəmməl təkamüllər keçirməsində yazarlarımızın rolu danılmazdır. Elə son yüz ildə türkcəmizə nəzər yetirsək, yaşadığımız ictimai-siyasi formasiya və ideologiyaların  dilimizdə əksini görə bilərik. 19-cu əsrin sonu, 20-ci əsrin əvvəlində Azərbaycançılıq və Turançılıq ideyası cəmiyyətin zehniyyətində kök saldı. Molla Nəsrəddinçilər və Füyuzatçılar bir ideya cəbhəsi olaraq xalqımızın təfəkküründə, şüuraltında öz birliklərini, bütövlüklərini öz dilimizdə təşkil etdi. Ə.Ağaoğlu, Ə.Hüseynzadə, Cavid əfəndi, Mirzə Cəlil, Ə.Haqvediyev simasında türkçülük və azərbaycançılıq ideologiyasının ayrıntıları xalqımızın dilinin bütövlüyündə təcəssüm etdi. Hətta bu ideya o qədər metafizik gücümüzlə həmhal oldu ki, mədəniyyət birbaşa dövlət qurdu: Müsavat ideyalı Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti.
Derlər,
Unudulmuş oxucu, 
Az sonra tarixin gedişatı xalqımızın qədərini yazanda sovetləşmə sürəcində dilimiz öz mənəvi -milli ideoloji ruhaniyyətini daha çox sosiallığa, sosial həssaslığa təslim etdi. Burda da üzdən səlist, parlaq Azərbaycan sovet ədəbiyyatına da yansımış “Azərbaycan sovet dili” pərvəriş tapdı. Ancaq az-çox metafizik ruhaniyyəti güclü olan yazarlarımız, xarakterlərimiz dilimizin alt qatındakı vasıfsal, yaradılış qaynaqlı özəlliyini qoruyub saxladı. Bu kitablara, təhsilə yansımasa da, bədii ədəbiyyat poliqonunda güzəranını sürdürdü. Sovetlər birliyi-sosial səfsəfə cəhaləti dağılan kimi, dilimizin də sərgərdanlığı öz arayışını bütün gərginliyi ilə dərinləşdirdi. Dilimizin arayış içində olması, yazarlarımızın fərqli, çeşitli düşüncəyə, dünya görüşünə, təfəkkürə, inanca sahiblənməsiylə öz bütövlüyünü qazandı. Bu proses bir sürəc olaraq hələ də bütün gücüylə davam edir. 
Əsrlər boyu yad ideoloji basqıları və qatqıları nəticəsində öz tarixi reaksiyasını aparıb tənhalıqla sirdaş olan dilimiz, bu gün türk dilinin ən mükəmməl bir qolu kimi, dünya dil ailəsində metafizik varlığıyla yanaşı, rəsmi statusuyla da bəlli cizgilərini hiss etdirməklə qürur vericidir. Azərbaycanda gedən proseslər, tarixi yaşantılar dilimizə sirayət edəndə dilimiz kimliyində növbəti təkamülün mülkünə sahib çıxmaqla özünə dönüş kimi vaqif etdirmə vasfından da geri durmur.
Derlər,
Unudulmuş oxucu, 
Bu gün Azərbaycan türkcəsi başqa dillərdən fərqli olaraq bir neçə isitiqamətdə gəlişimə imza atır:
1.    Tarixdən gələn öz daxili potensialı hesabına bir batini çalxantı gərəyincə inkişaf xəttini izləyir.
2.    Türk dil ailəsi içində qarşılıqlı, ən əsası da Osmanlı türkcəsiylə mübadilə verimini hər türlü qatda sintez təzahürünə əzmkarlıqla yüksəldir.
3.    Çağdaş dünyayla elmi -mədəni-sosial-siyasi-ideoloji reaksiya alma və vermə çabasıyla iç-içəlilik cəsarətini nümayiş etdirir.
4.    Ən önəmlisi, xalqımızın mənsub olduğu inanc dəyərlərinin gətirdiyi mənəvi-energetik yaşam şəhadəti öz təbi ağırlığını dilimizin bəlli bir qatında (yüyürürlüyə) qoyur, hərəkətliliyə cəlb edir, vadar edir.  
5.    Üstəlik, sosial şəbəkə ərkanı və əkvanında oluşan bir dil alanının milli dil tərkibindəki qazandığı özəlliyin dilimizin bütövlüyünə ötürdüyü təbəddülat hədər getməyən bir dil təmərküzləşməsi ilə qarşımıza çıxır. Bu sonuncu, həm də içərisinə zamanı, sürəti, texnoloji sosiallıq mühitinin təlabatından doğan zəruriliyi dillə razılaşdırır, həll edir.
Bütün bunların fonunda bir yazarlıq missiyası yerə - göyə meydan oxumağa başlayır. Heç bir yazar öz doğma ana dilinə mənsub deyildir. O, öncəliklə daşıdığı əxlaqın, təfəkkürün, dünyagörüşün, varsa inancının dil mənsubiyyətli məsuliyyətini daşıyır. Hər yazar mənsub olduğu millətin, xalqın dilinin içində dil qatqısı yaradandır. Daha doğrusu o dil daxilində yaradılan dillər hesabına milli dil yaşarlığını, mistik-energetik gücünü təzəliyir, dirildir, nəsillərdən nəsillərə ötürücülük hegamonluğunu yeri gələndə ağlın, yeri gələndə xəyalın, yeri gələndə yaddaşın, yeri gələndə elmin, yeri gələndə sükutun hesabına həssaslaşdırır. Bu dil həssaslaşmasını xalqın-millətin cəmiyyəti görmə bucağını itiləmə tezliyi kimi də anlamaq mümkün olar. Yəni, bir yazarın kimliyi, bir müəllimin, bir tarixçinin, bir elm adamının kimliyi deyildir, əsla! Yazar digər “missioner”lərdən fərqli olaraq, dili həm içəridən oyalayır, onu kontrol edir, həm də dili dışarıdan süsləyib şəklə salır, dili varlığa-yazıya- əbədiyyətə ram edir. Ona görə də, kiminsə yazardan dil qaydası, dil kuralı umması, gözləməsi, bəkləməsi, onun dil və ümumiyyətlə, dil haqqında hər hansı bir duyumunun olmamasına işarədir. 
Bu gün öz xalqının, millətinin yazarını duyan, anlayan, yazarının yazdığı-yaşatdığı dili nə qədər (dilin saflaşması və yenilənməsi adına) dağıda, sökə, alt-üst edə bildiyini hiss etməsi və anlaması ilə onun doğruluğunu, dillə bağlı həqiqətini təsdiqləyə bilər. 
Xanəmir Telmanoğlu

“Euronews” telekanalı Azərbaycandakı mina problemindən danışdı

Xəbər xətti

General Akif Pirverdiyev 4-cü Ordu birliyinin komandiri TƏYİN OLUNDU
07:39 19.04.2025
Moskva "Taliban"ı tanıdı - Rusiya Əfqanıstana qayıdır
07:34 19.04.2025
ABŞ Ukrayna danışıqlarından çıxa bilər - Şərt irəli sürüldü
07:28 19.04.2025
"Moskva Ankara ilə İrəvan arasında yaxınlaşma səylərini dəstəkləyir"
07:23 19.04.2025
Mirzoyanla Bayramovun diplomatiya dueli: Nəticə nə oldu?
07:15 19.04.2025
Azərbaycan - Gürcüstan münasibətləri yeni mərhələyə qədəm qoyur
18:49 18.04.2025
Dünya Nizamı Necə Dəyişir? IV Hissə: Geosiyasi Dəyişikliklər və Yeni Əlaqələr
17:51 18.04.2025
Azərbaycanda sadələşdirilmiş gömrük bəyannaməsi ilə bağlı mobil tətbiqin dizaynı dəyişdirilir
12:12 18.04.2025
Qırğızıstanın və Azərbaycanın Ədəbiyyat institutları ortaq layihənin icrasına başlayıblar
12:07 18.04.2025
Milli Observatoriya beynəlxalq mükafata layiq görülüb
11:59 18.04.2025
OpenAI şirkətinin yeni sosial media platforması X-ə rəqib olacaq
11:54 18.04.2025
Sabah Yer Günü ilə bağlı festival keçiriləcək
11:40 18.04.2025
Polşa nüvə silahına sahib olmaq istəyir
11:32 18.04.2025
Azərbaycanda Milli Etalon Vaxtı yaradılır
11:24 18.04.2025
Cənubi Koreya KXDR-lə sərhəd yaxınlığında gecə təlimləri keçirib
11:20 18.04.2025
Yağıntıların vurduğu zərərin məbləği açıqlandı
11:17 18.04.2025
İRS jurnalının ərəb dilində yeni nömrəsi işıq üzü görüb
11:13 18.04.2025
Minskdə azərbaycanlı qəhrəmanlara həsr olunmuş anım tədbiri keçirilib
11:10 18.04.2025
Alimlər Kvant maqnitizminin nadir tipini kəşf ediblər
11:05 18.04.2025
Kolumbiyada neft kəməri partladılıb
11:02 18.04.2025
Qazaxıstan Əfqanıstana humanitar yardım göndərib
10:58 18.04.2025
Dünyanın ən dözümlü mühərrikli maşınları açıqlandı - Hyundai, Kia siyahıda yoxdur
10:55 18.04.2025
Bakının üç rayonunda qaz olmayacaq
10:50 18.04.2025
Bakıda bədii gimnastika üzrə Dünya Kubokuna start verilib
10:43 18.04.2025
Pandemiyalar haqqında tarixi saziş imzalanıb
10:38 18.04.2025
Parisdə Azərbaycanın ilk süni intellekti “Şuşa” kompozisiyası nümayiş olunub
10:35 18.04.2025
Azərbaycanda akkreditə olunmuş diplomatik korpusun nümayəndələrinin Xankəndi və Şuşa şəhərlərinə səfəri başlayıb
10:32 18.04.2025
"Azərbaycan Cənubi Qafqaz regionunda yeni status-kvo yaradıb"
10:27 18.04.2025
1300 il əvvələ aid xəzinə tapıldı
10:25 18.04.2025
İspaniya ÇL-də 5 klubla təmsil olunacaq
10:22 18.04.2025
Rusiya Xarkova ballistik raketlə zərbə endirib
10:17 18.04.2025
Bu gün Beynəlxalq Abidələr və Tarixi Yerlər Günüdür
10:12 18.04.2025
ABŞ vətəndaşı Belizdə təyyarəni ələ keçirməyə cəhd edib
10:08 18.04.2025
İranda hərbi parad keçirilib
09:58 18.04.2025
Kolumbiyada üsyançılar terror aktları törədib
09:52 18.04.2025
Ərdoğan Türkiyə - Azərbaycan təbii qaz sahəsi üzrə əməkdaşlıq sazişini təsdiqləyib
06:46 18.04.2025
Başlıbel qətliamından 32 il ötür
00:01 18.04.2025
Dünya Nizamı Necə Dəyişir? III Hissə: Texnoloji İnqilablar və Yeni Dövrün Mühitləri
17:38 17.04.2025
Azərbaycanın Geosiyasi Imperativləri: Regiondakı Strateji Gücün Yeni Tərifi II Hissə: Azərbaycanın Strateji İnteqrasiyası və Qlobal Təsiri
14:03 17.04.2025
Meksika ABŞ-a diplomatik nota göndərib
12:29 17.04.2025
Hamısı