Şüuraltı bəndləri yıxan sənətin əbədi təlimatı Xanəmir Telmanoğlu yazır...

Yazarlar 14:28 02.05.2025

Ey dadi bidad danəndə dəhan dərviş d...

Derlər, 

Undulması bir anda baş verən zalım ofçu yox e, oxucu,

Bir çoban hər gün kəndçiləri tərəfindən yüz kəz görünər, qarşılaşarlar, dönüb bəlkə də çobanın üzünə baxmazlar. Elə ki, o çobanı dağda sürüsüylə televiziyaya çəkdilər, ya qəzetdə şəkilini vurub yazıyla məth elədilər, o gün çobanı tanıyan - tanımayan hər kəs, ona yaxınlıq etməyə çalışacaq. 

Çalışacaq, onunla isti-isti salamlaşsın.Çalışacaq onunla söhbət eləsin və bu söhbəti uzatsın. 

Onunla bu çəkilişin harda, necə getdiyini təfsilatı ilə öyrənənələr də olacaq. Sizcə, niyə? Nədən? Nəyə görə?

Həyat bilindiyindən, hiss elətdirdiyindən də qəddardı. Bəzən həyat o qədər yaxındadır ki, unutdurur. Bu cana, qana, tənə, gözə işləyən hər cür yaxınlıq, məsafələri aradan götürür, ortadandan qaldırır. Məsafəsi aradan qalxanda isə həyat  (üç dənə “d” hərifiylə) qəddd(3)arlaşır. O götürülən, aradan qalaxan məsafənin qisasını almaq üçün hər cür cəzaya baş vurur. Bu cəzanın ən qorxuncu da laqeyidlik, unutmaq, itirməkdir. 

Derlər, 

Undulması bir anda baş verən zalım ofçu yox e, oxucu, 

Elə ki bu həyatın hər hansı bir cizgisi yazıya, ekrana, rəsmə, səsə daşındı (bütün bunların hamısı yazıdır əslində:-x.t.) həyat qorxunc dərəcədə uzaqlaşan məsafəni, obyektlə arasında, subyektlə arasındakı o qorxunc məsafəni qapatmaq üçün hərəkətə keçməyə çalışır. 

Bir çobanı görəsə, hər gün başını qaldırıb baxmadığı təqdirdə, televizorda şəklini ani olaraq gördüyündə belə, o gün onu yüz dəfə görsə, yüz kəz salam verər. Bu nə deməkdir, hardan qaynaqlanır, insandakı bu əyləmin kökü hara gedib çıxır? 

Həyat yazıda, səsdə, ekranda əksini tapanda, yerini sanki dəyişəndə, yuxarıda qeyd etdiyim o subyektlə arasındakı məsafəni özü gedib qapadır. Özü qət edir. Həyat bir növ sənətin ayağına gedir. Niyə? Çünki bu dünyada sənət yaradıcı obrazında və pozisiyonunda çıxış edir. Yaradıcı obrazlılığını, simasını daşıyan nə varsa, insanın, bəşərin karmasında qudsallaşır. Özünə “adilik” anlayışı kodundan “qutsal”lıq kodu düzəldir, çizir.  Bu qutsallıq, sitayiş, tabe olma, üstün - alçaq fərqlərini həmın şüuraltı olaraq diktə etməyə başlayır. Deyim ki, indiyə kimi bu rolu başarılı şəkildə ifa edə bilib də. 

Derlər, 

Undulması bir anda baş verən zalım ofçu yox e, oxucu, 

Ekran, yazı, səs, musiqi, şəkil həyatdan qopub həyatın imicində, həyatın adıyla yerini dəyişir, yerini təfəkkürdə sazlayır. Bu təfəkkür yurd salmasından doğan, ortaya çıxan mənzərə insanın Allahını (Yaradıcı sahibini)  yadına salır. (Belə bir yaddaş təması dünya -insan- ötəlik üçgənində insanın şüuraltı silkələnmə təkanını bəlli bir sınırla hüdudlandırır.) 

İnsanın qorxub çəkindiyi bir nəsnə varsa, varlıq varsa, o da Allah qavramı, Allah anlayışı və Allahlıq olan funksiyonallığdır. İstər adəmoğlunun inanclısı, istər inansızı olsun, bu belədir. Sənət həyatın surətini, kimliyini təfəkkürdə mayalandırıb zühur etdimi, onda məqamı yüksəlir, həyatın evi yıxılır. Digər nəsnə və obyektlərin, subyektlərin nəfəsinin kəsilmə sürəci dövriyyəyə girir. 

Ona görə də, 
Ona görə də, 

Ona görə də, sənət iksirini daşıyan hər zərrəcik ciddiyə alınır, salama layiq olur, hörmətə tabe tutulur. Bu yenə də şüuraltı psixoz əsarətinin “təlimatlandırma dairəsində cərəyan edən” məxsusi əxlaq şifrələrinin dializə edilmiş həyatı böyütmə, çoxaltma  “surət”ində  təsnifatlandırma teorisinə yol açma ecazıdır,- desək, heç nə Hegel, nə Freyd, nə Nitşe incik halını tarixə sırımış olar. 
Televizorda ən alçaq adam göstəriləndə belə, qonşularının ona münasibəti dəyişir. Bütün bunlar sənətin Qudsallıqdan, (söhbət ilkin ilahi  yaradıcılıqdan gedir:-x.t.) yaradıcılıq anlayışının sənət üzərindəki nəzarətindən doğan çağırışdır. O adam əgər alçaq isə, yenə də alçaqdır. O ekranda görünəndən sonra alçaqlığından çıxmış olmur ki. Eyni alçaqlıq sindromu, xarakter hərarəti onun üzərində, kimliyində, varlığında çöküb qalır. Ancaq dünən onun alçaqlığından dolayı, çobana qarşı laqeyd olan kimsələrin, bu gün ekranda görünəndən sonra ona qarşı mülayimləşməsi, ona azacıq heyrət səriştəsiylə baxması qaçınılmaz bir psixoloji sabotajdır. Bunun səbəbi, heç bir “kəs”, heç bir “şey” deyil, yalnız şüualtı bəndləri yıxmağa alışqanlıq göstərən  sənətdir. Bu şəkildə baxışların ona qarşı bir anda dəyişməsinin səbəbi sənət anlayışının Allahın yaradıcı intuisiyasından anında bacarıqlı şəkildə istifadə etmə təbəddülatıdır. 

Sənətin alt qatı, 
varlığı, 
mahiyyəti 

Yaradıcı gücdə olan missiyayla bağlı insanın psixoloji həzinlik tempinə, həyatla təmasdakı qurduğu ritminə ötürdüyü gizlinliklərdir.

“Xatirələr işığında Heydər Əliyev” -in təqdimatı keçirildi

Xəbər xətti

"Pozuntular barədə məlumat verənlər üçün təhlükəsiz mexanizmlər yaradılmalıdır"
11:32 24.05.2025
Ukrayna məhkəməsi Dağıstan rəhbəri haqqında həbs qərarı verdi
10:28 24.05.2025
Qızılın qiyməti 3400 dollara yaxınlaşıb
09:22 24.05.2025
Trampın Yaxın Şərq triumfu: İnqilablarla yox, bizneslə fəth
09:19 24.05.2025
ABŞ və Aİ-də islamofobiya güclənir"
06:37 24.05.2025
ABŞ Suriyaya qarşı tətbiq etdiyi maliyyə sanksiyalarını dayandırdı
05:35 24.05.2025
Virtz "Liverpul"a keçmək istəyir
00:40 24.05.2025
"Napoli" dördüncü dəfə ölkə çempionu oldu
00:33 24.05.2025
İlon Maskla Ağ Ev arasındakı münasibətlər niyə soyuyub?
20:49 23.05.2025
Tramp ABŞ Universitetlərindən Nə İstəyir?
19:20 23.05.2025
Yunan Mifologiyası Dünya Elminə nə qatdı?
14:40 23.05.2025
Çin ABŞ-nin yerini niyə tuta bilməz?
13:29 23.05.2025
ABŞ Sudana qarşı sanksiyalar tətbiq edəcək
12:46 23.05.2025
Məleykə Abbasova buraxılış imtahanın nəticələrindən danışdı
11:31 23.05.2025
Universitetlərə builki tələbə qəbulu üçün plan yerlərinin sayı açıqlandı
11:05 23.05.2025
Hojlund "Fənərbaxça"ya gəlir?
11:01 23.05.2025
Prezident İlham Əliyev TDT-nin daxili işlər nazirlərini qəbul edib
11:01 23.05.2025
Ötən gün vətəndaşların bank kartlarından 3 min manata yaxın pul oğurlanıb
10:03 23.05.2025
Fransanın müstəmləkəçilik cinayətləri: Diri-diri yandırılan insanların qanı qumda batırılıb -FAKTLAR
10:00 23.05.2025
Muslera "Qalatasaray"-dan gedir
09:35 23.05.2025
Azərbaycan Mərkəzi Bankının mənfəəti 2 dəfədən çox artıb
09:16 23.05.2025
ABŞ Aİ-ni ölkə mallarına birtərəfli rüsumları azaltmağa məcbur edir
08:36 23.05.2025
Bakı Qlobal Şəhərlər indeksində 58 pillə irəlilədi
07:51 23.05.2025
Rusiyada 11 il axtarışda olan narkotacir Azərbaycanda saxlanılıb
07:09 23.05.2025
“Forbes” Rusiyanın ən zəngin varislərinin adlarını açıqlayıb
05:43 23.05.2025
Avropa Liqasının "ən yaxşı"-sı müəyyənləşdi
01:54 23.05.2025
Böyrək xərçənginin yeni simptomları açıqlanıb
01:04 23.05.2025
ABŞ Cənubi Koreyadan minlərlə hərbçisini çıxara bilər
00:29 23.05.2025
Serbiya Vahid Avro Ödəniş Sahəsinə (SEPA) üzv olub
00:02 23.05.2025
Xoşbəxtlikdən Qorxmaq – İnsan Ruhunun Parodoksu
11:55 22.05.2025
QMİ Qurban bayramı ilə bağlı Fətva verdi
11:25 22.05.2025
Netanyahu: İsrail diplomatik missiyalarının təhlükəsizliyini gücləndirəcək
11:03 22.05.2025
Tacikistan və Azərbaycan Milli kitabxanaları arasında memorandum imzalanıb
10:21 22.05.2025
Yaponiya silah sərgisində müdafiə ambisiyalarını nümayiş etdirir
08:44 22.05.2025
Çində 650 illik qüllə uçub
08:19 22.05.2025
Çində torpaq sürüşmələri baş verib
07:32 22.05.2025
Britaniya Çaqos arxipelaqını Mavrikiyə təhvil verəcək
05:28 22.05.2025
Ramaposa Trampla görüşünün çox yaxşı keçdiyini bildirib
03:26 22.05.2025
Beynəlxalq Biomüxtəliflik Günü: “Təbiətlə harmoniya və davamlı inkişaf”
00:00 22.05.2025
Prezident: Türk İnvestisiya Fondunun rəsmi olaraq bu il fəaliyyətə başlaması nəzərdə tutulur
12:52 21.05.2025
Hamısı