Müxtəlif ölkələrin müxtəlif toy ənənələri bizi yetəri qədər təəccübləndirir...Lakin bu dəfəki rubrikamız daha əyləncəli və maraqlı keçəcəyinə inanıram. Çünki bu rubrikamız məhz Nigeriyalı bir vətəndaşın danışdıqları əsasında təqdim ediləcək. Əslən Nigeriyanın Yoruba qəbiləsindən olan Con Ayomide Ednews-a açıqlamasında ilk olaraq ölkəsi haqda məlumat verib.

“Nigeriya-  müxtəlif dil, din, mədəniyyət və  adət-ənənlərini özündə birləşdirən bir ölkədir. Burada təxminən 371 qəbilə var. Qəbilələr içərisində ən əsasları “İqbo”, “Hausa” və “Yoruba” sayılır. Ölkənin şimalında müsəlmanlar, cənubunda isə xristianlar məskunlaşıblar. Bizdə toylar çox xüsusi və özəl keçirilir. Hətta toy libasının fərqliliyi sənin hansı qəbiləyə mənsub olduğunun göstəricisidir”.

O, öz qəbiləsinin toy adət-ənənlərinin 3 hissədən ibarət olduğunu bildirib. Con deyir ki, mənsub olduğu Yoruba qəbiləsində xanımlar 24-28, bəylər isə 26-30 yaşında nikaha girir. 

“Yəni erkən və məcburi evlilik kimi hallar bizim ölkədə mövcud deyil. Hər ölkədə olduğu kimi bizdə də nigah ilk mərhələ “tanışlıq”la başlayır. Bu kiçik mərasim evdə hər iki tərəfin ailə üzvlərinin iştirakı ilə keçirilir. Razılıq alındıqdan sonra isə digər iki mərhələ həyata keçirilir: “nişan” və “ağ toy”.

Siz heç bilirdinizmi Yoruba qəbiləsində ən önəmdaşıyıcı mərasim- “nişan” sayılır. Daha sonra John Ayomide bizə nişanlarının necə canlı və atəş-fəşanlıqla keçdiyi barədə ətraflı danışdı. 

“Bəli, bizdə nişanlar daha maraqlı keçir, çünki bu mərasim həm geyim, həm də qəribə adətləri ilə seçilir. Mərasimdə ən azı 200 nəfər iştirak edir. Mərasimi hər iki tərəfin ayrıca “alağas” adlı qadın tamadası olur.  Onlar mərasimə xüsusi şənlik, maraq və əyləncə qatırlar. Tədbir boyu tamada ilə bərabər nağaraçı da mərasimi müşahidə edir. Onun hər vuruşu mərasimə xüsusi rəng, güc və həyəcan qatır”. 

Açıqlama zamanı Con nişanın toydan fərqləndirən özəlliklərindən də söz açıb.

“Yoruba qəbiləsinin mədəniyyətini simvollaşdıran və təmsil edən “Aso-oke” adlı ənənəvi nişan geyimləri var. Beləliklə, bəy və gəlin eyni rəngli libas geyinməlidirlər. Gəlinin “iro” və “buba” (üst sarğı), bəyin isə şalvar, ağbada və papaqdan (fila) ibarət gözəl dizayna malik geyimləri olur”.  

Onun dediklərinə görə, qəbiləni digərlərindən fərqləndirən “Ìdobálè” adlı salamlaşma adəti olduqca maraqlı və qeyri-adidir. Belə ki, adətə görə, bəy başda olmaqla, onun dostları hörmət əlaməti olaraq, bədənlərini bütünlüklə yerə qoyub (sinə tamamilə yerə toxunmalıdır) gəlnin ailə üzvləri qarşısında səcdə edirlər. 

“Bu hərəkətlə, onlar gəlinin ailəsinə qarşı hörmət və ehtiramını bildirirlər. Bəy tərəfi xeyir-dua aldıqdan sonra isə, çarşablı gəlin gözəl oynaq addımlarıyla, rəfiqələri ilə birlikdə bəyin ailə üzvləri qarşısında diz çökərək, böyüklərin xeyir-duasını alır. Son olaraq isə, gəlin bəyin başındakı papağı fırladaraq, rəqs edir. Bu onun bəyə qarşı olan sevgi və razılığının simvoludur.

Bu möhtəşəm mərasimdən 1-2 həftə, hətta aylar sonra toy mərasimi başlayır. Toy mərasimi qəbilələrin inancına görə ya məsciddə, ya da kilsədə keçirilir. Lakin indiki gənclər toylarını dini yerlərdə yox, daha çox mərasim zallarında keçirməyə üstünlük verirlər”.

Nigeriyalı dostumuz vətəninin digər ölkələrdən fərqləndirən bir cəhəti də bizlərlə bölüşüb. Con deyir ki, onlarda nişan xonçaları nişanda yox, məhz toy mərasimində qız evinə gətirilir. 

Gəlin, bu siyahı ilə daha yaxından tanış olaq: 

42 ədəd böyük budaqlı zəncəfil, 42 ədəd iri paxla, 42 ədəd acı püstə, 42 qurudulmuş balıq hissələri, 42 baş acı aliqator istiotu, 2 şüşə bal, 2 cüt ayaqqabı və çanta, 2 ədəd şarf, 1 ədəd qol saatı, İncil və ya Quran (gəlinin dinindən asılı olaraq), 1 ədəd nişan üzüyü, 1 ədəd böyük çamadan, 1 ədəd ənənəvi panko geyim, 1 böyük qabda halva (qarğıdalı unu, palma yağı və ədəvadan hazırlanan ləzzətli çərəz), 1 çuval duz, 1 kisə şəkər tozu və 1 ədəd çətir.

Toy mərasimi...

Təntənəli nişan mərasimindən günlər sonra cütlüklərin toy mərasiminə keçid olur. Conun sözlərinə görə, toy mərasimi Avropa toylarından heç də seçilmir. Gəlin ağ gəlinlikdə, bəy bəylik kostyumunda...sadə, 1000 nəfərdən ibarət qonaq və 2 tamadadan ibarət toy şənliyi. 

 “Bizdə toylarda tamadaların rolu böyükdür. Onlar həm nişanı, həm də toyu idarə edən əsas şəxslərdir. Hətta, bəyin yazdığı məktubu da tamada çatdırır. Məktub məclisdə gəlinin ailəsinin ən gənc üzvü tərəfindən ucadan oxunur. Gəlin tərəfdən razılıq alındıqdan sonra tamada bəyin aldığı hədiyyəni gəlinə çatdırır. Yəni, bir sözlə tamadasız Nigeriya toylarını təsəvvür etmək mümkün deyil”. 

Nigeriya qəbilələrinə görə, kişinin nikahdan əvvəl gəlinin ailəsi üçün razılaşdırılmış əşyalar dəstini təmin etməsi vacibdir.

“Bu, Yorubada "eru iyawo" və ya sadəcə gəlinə qoyulan dəyərin göstəricisidir. Bu, qadının satıldığını göstərmir, əksinə, kişinin ona və yeni ailəsinə maddi baxımdan baxmağa qadir olduğunu sübut etmək üçün simvolik bir jestdir.

Adət hal olaraq, “akara oyinbo” kimi adlanan tortun kəsilməsi ilə toy mərasimi başa çatır. Bu tort kəsimi zəngin və şirinliyinə görə ailənin xoşbəxtlik simvolu sayılır.