Dünyaya olan qorxunc təsirləri ilə yadda qalan günəş fırtınası bir daha gündəmi zəbt edib. Geomaqnit qasırğa və ya Günəş fırtınası, günəş küləyi şoku dalğası və yerin maqnit sahəsi ilə qarşılıqlı təsir göstərən yerin maqnitosferinin müvəqqəti pisləşməsi nəticəsində yaranır.

Günəş səthindəki qaranlıq "günəş nöqtələri", günəşin maqnit sahəsindəki qısa bir dövrəsi nəticəsində plazma partlayışları baş verməsinə səbəb olur. Bu partlayışlar nəticəsində ultrabənövşəyi şüalar ətrafa yayılır. Mütəxəssislər deyirlər ki, böyük bir partlayış milyonlarla kilometr məkana milyardlarla ton maddə səpə bilər.

Günəş fırtınasının təsiri

Günəş fırtınaları rabitə və GPS peyklərinin işinə mənfi təsir göstərməklə yanaşı, dirəklərə yaxın ərazilərdə fəaliyyət göstərən təyyarələrlə radio əlaqələrinə də problem yaradır. Mütəxəssislər, şiddətli bir fırtınanın yer üzündə elektrik və rabitə şəbəkələrini hətta tamamilə məhv edə biləcəyini qeyd edirlər.

Tarixin ən böyük fırtınası

1859-cu ildə baş verən fırtına 10-cu günəş dövriyəsinin nəticəsində əmələ hələn qasırğa idi. Bu qasırğa, həmçinin Karrinqton hadisəsi də adlanır.

Bu zaman ərzində - 1859-cu il avqustun 28-dən 1859-cu il sentyabrın 2-dək Günəşdə çoxsaylı ləkələr müşahidə edilib. Sentyabrın 1-də günortadan əvvəl həvəskar britaniyalı astronomlar Riçard Karrinqton və Riçard Hocson günəşin parlaması ilə bağlı ilk müşahidələri aparıblar. Ümumilikdə 17,6 saat çəkən proses böyük bir tac kütləsi atılmasının (CME) birbaşa Yerə düşməsinə səbəb olub. Belə bir səyahət adətən üç-dörd gün çəkir. İkinci kütlə isə çox sürətlə hərəkət edərək hər kəsin təəccübünə səbəb olub. Buna əsas səbəb birinci maddə kütləsinin  yolda ətrafdakı günəş küləyinin plazmasını təmizləməsi idi.

Beləliklə, indiyə qədər qeydə alınan ən böyük geomaqnit qasırğası baş verdi. Avrora bütün dünyada, hətta şimal yarımkürəsindəki Karib hövzəsindən də göründü; Qayalı dağların üstünə səpilən hissəciklər o qədər parlaq idi ki, qızıl mədənçiləri səhərin açıldığını düşünmüşdülər. Deyilənə görə, Şimal-Şərqi Amerikada yuxudan oyanan insanlar avroranın işığı sayəsində qəzet oxuya biliblər. 

Nəzrin Beydiyeva

• Tag:
• Geomaqnit qasırğa
• fırtına