Xəbər verdiyimiz kimi, Beynəlxalq Münasibətlərin Təhlili Mərkəzinin (BMTM) İdarə Heyətinin sədri Fərid Şəfiyev Beynəlxalq Avrasiya Mətbuat Fondunu (BAMF) ziyarət edib və Fondun prezidenti Umud Mirzəyevlə müxtəlif istiqamətlərdə uzunmüddətli tərəfdaşlıq münasibətlərinin qurulması barədə müzakirələr aparıb.
Fərid Şəfiyev ziyarəti çərçivəsində BAMF-nin nəzdində fəaliyyət göstərən Eurasia Diary beynəlxalq informasiya portalına müsahibə verib. O, rəhbərlik etdiyi Mərkəzin fəaliyyət istiqamətləri, Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həlli prosesi, Azərbaycan-Gürcüstan sərhədində yaşanan “Keşikçidağ” problemi ilə bağlı saytımıza maraqlı açıqlamalar verib.
Qısa arayış: Fərid Şəfiyev 1969-cu ildə Bakı şəhərində anadan olub. 1989-1994-cü illərdə Bakı Dövlət Universitetinin Tarix fakültəsində təhsil alıb. 2002-2003-cü illərdə Harvard Universitetinin Kennedi Dövlət Məktəbində dövlət idarəçiliyi üzrə magistr dərəcəsinə yiyələnib. 2009-2015-ci illərdə Karlton Universitetində təhsil alaraq tarix üzrə elmlər doktoru dərəcəsini alıb.1996-cı ildən Xarici İşlər Nazirliyi sistemində işə başlayıb. 1998-2001-ci illərdə Azərbaycanın BMT yanında nümayəndəliyində çalışıb. 22 may 2009-cu ildən Azərbaycan Respublikasının fövqəladə və səlahiyyətli səfiridir. 2009-2014-cü illərdə Azərbaycanın Kanadada, 2014-2019-cu illərdə isə Çexiyada fövqəladə və səlahiyyətli səfiri olub. Eyni zamanda 26 may 2011-ci ildən 9 iyul 2014-cü ilədək Beynəlxalq Mülki Aviasiya Təşkilatı yanında Azərbaycan Respublikasının daimi nümayəndəsi olub. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 19 fevral 2019-cu il tarixli sərəncamı ilə Fərid Şəfiyev Beynəlxalq Münasibətlərin Təhlili Mərkəzinin İdarə Heyətinin sədri təyin edilib.
- Cənab Şəfiyev, yeni yaradılmış Beynəlxalq Münasibətlərin Təhlili Mərkəzi özündən əvvəlki analitik-araşdırma mərkəzlərindən, həmçinin Strateji Araşdırmalar Mərkəzindən (SAM) hansı xüsusiyyətləri ilə fərqlənir?
- Yeni yaradılmış təhlil mərkəzini SAM-dan fərqləndirən üç başlıca xüsusiyyət var. Bilirsiniz ki, SAM yalnız xarici siyasət və beynəlxalq münasibətlərlə deyil, eyni zamanda ölkənin daxili siyasəti ilə də bağlı müxtəlif araşdırma və təhlillər həyata keçirirdi. Lakin Beynəlxalq Münasibətlərin Təhlili Mərkəzi ancaq beynəlxalq münasibətlər və xarici siyasətlə bağlı məsələləri analiz edir. Cənab Prezident İlham Əliyevin fevral ayında imzaladığı digər fərmanla ölkə daxilindəki proses və problemlərlə Milli Məclisin deputatı Zahid Orucun rəhbərlik etdiyi Sosial Tədqiqatlar Mərkəzi məşğul olur.
İkincisi, SAM mahiyyət üzrə Prezident yanında formalaşdırılmış bir qurum idi. Ondan fərqli olaraq, BMTM publik-hüquqi şəxs statusundadır. Baxmayaraq ki, BMTM-də prezidentin fərmanı əsasında təsis edilib, onun sədri prezident tərəfindən təyin edilir və bu qurum prezidentin dəsti-xəttini müdafiə edəcək, bununla belə publik-hüquqi şəxs olduğu üçün SAM-a nisbətən daha müstəqil fəaliyyət göstərəcək. Çünki BMTM bir dövlət qurumu deyil və bu ona həm daha müstəqil olmağa, həm də beynəlxalq aləmdə baş verən hadisələrə daha çevik reaksiya verməyə kömək edir. Bu təcrübə bir çox ölkələrdə mövcuddur.
Təbii ki, BMTM fəaliyyət istiqamətlərinə və meyarlarına uyğun olaraq SAM-ın bəzi gördüyü işləri davam etdirəcək. SAM-da olduğu kimi biz də dövrü jurnal buraxacağıq. Həmçinin hökümətə müəyyən analitik araşdırmalar təqdim edəcəyik. Lakin bundan əlavə biz Azərbaycanda mətbuat, ictimaiyyət və təhsil müəssisələri üçün arayışlar təqdim etməyi düşünürük. Ölkəmizdə bir çox ali məktəblərdə beynəlxalq münasibətlərlə bağlı dərslər keçirilir, lakin onlar daha çox nəzəriyyə xarakterlidir, biz istəyirik ki, onu daha çox praktiki edək, yəni praktiki məlumatlarla tələbələrin biliklərini artıraq. Bu səviyyədə müxtəlif konfranslar və dəyirmi masaları da təşkil etməyi düşünürük.
Biz həmçinin müxtəlif xarici mütəxəssislərlə əlaqələr yaratmağı düşünürük. Xüsusən də Dağlıq Qarabağ problemi ilə əlaqədar xarici ekspertlərin obyektiv analizləri problemin həlli istiqamətinin araşdırılmasına öz töhvəsini verə bilər. Ölkə xaricində Azərbaycanla bağlı məlumatları çatdırmaq da əsas hədəflərimizdən biridir. Eyni zamanda biz 30 ildən çoxdur münaqişədə olduğumuz xalqın - ermənilərin dilini, mədəniyyətini, siyasətini və s. öyrənmək üçün ermənişunaslıq bölməsi açmağı düşünürük. Belə hesab edirik ki, bu xalqla 30 ildir münaqişə vəziyyətindəyiksə, onun mədəniyyətindən tutmuş tarixinə, iqtisadiyyatına qədər bütün sahələri hərtərəfli öyrənməyimiz zəruridir. Təbii ki, bunun üçün də erməni dilini bilən mütəxəssislərə ehtiyacımız var. Biz hər ay mətbuat üçün brifinqlər təşkil etməyi və tez-tez hökumətə təqdim etdiyimiz proqnozlar barədə mətbuata açıqlamalar verməyi planlaşdırırıq. Düşünürəm ki, bu amillər də BMTM-ni SAM-dan fərqləndirən əsas cəhətlərdən biri kimi hesab edilə bilər. Görüləcək işlər çoxdur. Mərkəz fevral ayında yaradılıb və bu günə qədər maliyyə məsələlərini həll etməyə çalışırıq. Düşünürəm ki, bu ilin avqust-sentyabr aylarından Mərkəz tam fəaliyyətə başlayacaq və onun veb saytı fəaliyyət göstərəcək.
- BMTM-nin əsas vəzifəsi nədən ibarətdir?
- Bilirsiniz ki, dünyanın bir çox dövlətlərində xüsusilə xarici siyasətlə bağlı araşdırmalar həyata keçirən düşüncə mərkəzləri (think thank) fəaliyyət göstərir. Bu mərkəzlər dövlətlərin xarici siyasətinin istiqamətləndirilməsində xüsusi rol oynayır. Azərbaycanda SAM ləğv olunduqdan sonra bu sahədəki boşluğu aradan qaldırmaq üçün bu işləri görmək iqtidarında olan yeni bir qurumun yaranması zəruri idi. Prezidentin fərmanı ilə yaradılan BMTM-nin əsas vəzifələrinə bunlar aid edilə bilər: dövlətlərin xarici siyasət strategiyalarının analiz edilməsi, beynəlxalq münasibətlərdə, dünya siyasətində baş verən yeniliklərin incələnməsi, gələcəkdə baş verə biləcək müxtəlif siyasi proseslərlə bağlı proqnozların hazırlanması, müxtəlif beynəlxalq miqyaslı problemlərlə bağlı hökumətə araşdırma hesabatlarının verilməsi və ən əsası dövlətə qarşı yönələn təhdidlər barədə öncədən məlumatların tərtib edilməsi.
- Mərkəzə mütəxəssislər cəlb edə bilmisinizmi?
- Nazirlər Kabineti iyulun 15-dən bizim ştat cədvəlimizi təsdiq eləyib və ilkin mərləhədə bizə elmi heyətdən ibarət 10 nəfərlik ştat ayırıblar. Biz artıq bu 10 nəfəri işə götürmüşük.
- Necə bilirsiniz, görüləcək işin müqabilində bu say az deyilmi?
- Təbii ki, azdır. Amma biz qərara gəlmişik ki, bizə neçə nəfərlik ştat verilibsə, onunla çox da gecikmədən işə başlayaq. Ümid edirik ki, gələcəkdə bu ştatı artırmalıyıq. Qarşıya qoyulan tələblər, məqsədlər, təlimatlar ondan ibarətdir ki, hərtərəfli iş görək. Təkcə Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsini deyil, regionda baş verən bütün hadisələri təhlil edək. Regionda bir çox hadisələr baş verir. İran, Türkiyə, Rusiya, Ukrayna, Gürcüstanla bağlı təhlillər aparmalıyıq. Gürcü dilini bilən mütəxəssislərlə bağlı problemlər var. Biz Gürcüstanı bütöv şəkildə öyrənməliyik. Bu məsələdə də zəif nöqtələrimiz var. Təbii ki, bütün istiqamətlər üçün 10 nəfər çatmır.
- Düşünürük ki, hazırki durumda, xüsusən Azərbaycan kimi geosiyasi məkanda yerləşən ölkələr üçün - nəzərə alaq ki, Azərbaycan münaqişəyə cəlb olunmuş ölkədir - bu cür mərkəzlərin, araşdırma qurumlarının fəaliyyətinə çox böyük zərurət var və bu mərkəzdə onlarla mütəxəssisin komanda şəklində çalışmasına ehtiyac var...
- Biz müraciət edəcəyik və ümidvarıq ki, genişlənəcəyik. Hələlik bu tərkiblə fəaliyyətimizi davam etdirəcəyik. Bir məqamı da əlavə edim. Misal üçün, xarici siyasətlə, yaxud daxili siyasətlə bağlı ölkənin bir mövqeyi formalaşır və biz müvafiq vasitələrlə onu ictimaiyyətə çatdırırıq. Amma belə deyək, dünyada açıq və qapalı ölkələrdə də düşüncə mərkəzləri fəaliyyət göstərir. Onların fəaliyyəti birinci növbədə ölkə üçün, dövlət orqanları üçün arayışlar hazırlamaq, istiqamətləndirmək, vaxtında məlumat vermək, analiz, təhlil etmək, məsələlərin hansı istiqamətdə baş verəcəyi, ölkə üçün hansı təhdidlərin ola biləcəyini proqnozlaşdırmaqdan ibarətdir. Hazırda sosial şəbəkələrdə müəyyən fəaliyyətlər var. Ona görə də müstəqil ekspertlərə ehtiyac var. Bizim tələbələr gedib xaricdə oxuyub gəlirlər və əksəriyyəti dövlət və özəl qurumlarda işləyir. Niyə? Çünki maaşlar yüksəkdir, müəyyən bir imtiyazlar var və s. Amma elm sahəsində işçilərin artırılmasına böyük ehtiyac var. Biz istəyirik ki, mütəxəssis alim oldusa, elə alim olaraq da fəaliyyətini davam etdirsin. Təcrübə göstərir ki, kimsə elmi sahəyə gəlir, amma sonra maaş azlığına və və ya digər səbəblərə görə özəl və ya dövlət sektoruna gedir. Məhz xaricdə Azərbaycanla bağlı bir mövqe formalaşanda onlar müstəqil ekspertlər axtarırlar. Bu müstəqil ekspertlər də mövqeni xaricə ötürə bilmək üçün bilmək üçün vasitədir.
- ABŞ-da bilirsiniz ki, düşüncə mərkəzlərinin əksrəiyyətinin rəhbərləri həm də birinci dərəcəli dövlət işçiləri, prezidentin müşavirləridir. Bəs BMTM-də ancaq elmi işçilər iştirak edəcək? Keçmiş diplomatların, xarici siyasətlə məşğul olmuş dövlət adamlarının da mütəxəssis kimi Mərkəzə cəlb edilməsi mümkündürmü?
- Hazırda biz sırf xarici siyasətlə məşğul olan elmi işçiləri, mütəxəssisləri cəlb edirik. O ki qaldı, dövlət məmurlarına, bizdə belə bir fikir var ki, xaricdə çalışan və artıq təqaüdə çıxan, yaxud da ölkəyə qayıdan səfirləri bu işə cəlb edək. Təkcə səfir deyil, dövlətin xarici siyasət orqanlarında işləmiş və hazırda təqaüddə olan digər mütəxəssisləri də bu işə cəlb edə bilərik. Bunun formasını düşünürük ki, hansısa şəbəkə yaradaq, yaxud da müqavilə əsasında onları əməkdaşlığa cəlb edək. Bunu gələcək təcrübə göstərəcək. Müqavilə əsasında SAM da mütəxəssisləri cəlb edirdi, biz də bu təcrübədən istifadə edəcəyik. Bundan başqa, xarici ölkələrdə də araşdırmaçı tapıb bizə təhlillər təqdim etməsini təmin edəcəyik. Məsələn, Latin Amerikasında erməni məsələsini araşdırmaq üçün mütəxəssislər azdır. Yaxud Çin, Yaponiya. Biz bu cür ölkələrdən olan mütəxəssislərlə razılaşıb onları əməkdaşlığa cəlb edəcəyik. Hər bir ölkə üzrə Mərkəzdə mütəxəssis saxlamaq həm insan resursu , həm də maliyyə baxımından qeyri-mümkündür. Ancaq bunları qeyd etdiyim kimi, müqavilə əsasında həll edə bilərik.
- BMTM bir araşdırmalar mərkəzi kimi siyasi proseslərlə bağlı çevik proqnozlar verə biləcəkmi? Çünki hazırda buna böyük ehtiyac var. Bildiyiniz kimi, ABŞ konqresinin son qərarları, Gürcüstanla sərhəddə yaşananlar cəmiyyətdə bir şok effekti yaratdı. Biz sanki siz dediyiniz mərkəzlərin yoxluğunu onda hiss elədik ki, bu proseslərin heç biri proqnozlaşdırılmamışdı...
- Ümidvaram ki, bizim Mərkəz bütün bu kimi məsələlərlə bağlı əvvəlcədən proqnoz verə biləcək. Qeyd etdiyim kimi, Mərkəz rəsmi olaraq bu ilin fevralında yaranıb və tam fəaliyyətə təzə başlamışıq. Ştat və büdcə iyulun 15-dən təsdiq olunub. Təbii ki, siz qeyd etdiyiniz məsələlər düşüncə mərkəzlərinin bilavasitə məşğul olduğu öhdəlikdir. İstər Gürcüstandan, istər Rusiyadan, istər ABŞ-dan və başqa ölkələrdən Azərbaycana qarşı yarana biləcək təhdidləri müəyyən etməliyik, yaxud iqtisadi layihələrlə bağlı öncədən proqnozlaşdırmalıyıq ki, Azərbaycan bu layihələrdə iştirak etməlidir, ya yox, orada fayda nədən ibarətdir, nə qədər mənfəət əldə edə bilərik və s. Açığını deyim, Fars körfəzində baş verən hadisələrlə bağlı biz qabaqcadan müəyyən proqnozlar vermişik və qapalı şəkildə hökumətə təqdim etmişik. Düşünürəm ki, qapalı formada yazdığımız proqnozları zaman keçdikdən sonra redaktə edib müəyyən formada ictimaiyyətə də çatdıra bilərik. Siz düz qeyd edirsiz, yəni Gürcüstandan ediləcək bu addıma ictimaiyyət hazır olmalıdır. Obyektivlik üçün qeyd edim ki, SAM-da bir sıra araşdırmalar aparılmışdı və müəyyən proqnozlar verilmişdi. Mən indi konkret söhbətin nədən getdiyini demək istəmirəm. Amma belə araşdırmalar var və hazırda bir sıra məsələlərlə bağlı, o cümlədən Gürcüstan məsələsi, ABŞ-İran əlaqələri ilə bağlı proqnozlar təqdim etmişik. Ümumiyyətlə, bəzi təhlillər aparmışıq, ancaq indi bunları açıqlamaq istəmirəm.
- Gürcüstandan söz düşmüşkən, Azərbaycan bu ölkə ilə strateji müttəfiqdir, bizim birgə iştirak etdiyimiz çoxsaylı layihələr var. Buna baxmayaraq, gürcülər Azərbaycan-Gürcüstan sərhədində “Keşikçidağ” insidenti yaradıblar. Siz bu problemin meydana gəlməsində üçüncü bir qüvənin rolunu görürsüzmü?
- Bəli. Təbii ki, burda üçüncü qüvvənin rolu var. Hətta bir ölkədən deyil, iki ölkədən söhbət gedir. Orda təbii ki, Ermənistanın da rolu var. Həm də çox aktiv rol oynayır. Digər ölkələr də istəyir ki, bölgədə yeni bir münaqişə yaransın və Azərbaycanla Gürcüstan arasındakı bu yüksək səviyyəli tərəfdaşlıq zəifləsin. Ona görə də biz Gürcüstan məsələsində ayıq olmalıyıq. Mən hesab edirəm ki, hər iki ölkədə emosional çıxışlar qeyri-konstuktivdir. Hər bir tarixi, dini məsələlərdə emosianalıq var. Ona görə də təmkinli olmaq lazımdır. Xüsusilə də, Gürcüstanda radikal çağırışlar çoxdur. Amma bizdə də var. Hesab edirəm ki, biz Gürcüstan hökuməti ilə birgə işləyib, sərhədlərin delimitasiyası məsələsini həll etməliyik.
Azərbaycan və Gürcüstan hər iki ölkə üçün həyati əhəmiyyət kəsb edən bir çox məsələlərlə bağlı strateji tərəfdaşlığa malikdir. Tarixən hər iki ölkə 1989-cu ilin 9 aprel və 1990-cı ilin 20 yanvar hadisələri kimi ortaq acılarla da üzləşiblər. Hər iki ölkənin əraziləri işğal edilib və bunlar iki ölkəni bütün bu məsələləri, o cümlədən sərhədlərin delimitasiyası məsələsini həll etmək üçün birgə işləməyə sövq etməlidir.
Azərbaycanla Gürcüstan arasında sərhədlərin delimitasiyasının fəlsəfəsi kompleksi bütünlüklə bu və ya digər tərəfə vermək ideyası üzərində qurulmamalıdır. Hər iki tərəf mübahisəli ərazi üzərində mülkiyyət hüququ tələb etmək üçün tarixi və digər sübutlar gətirə bilər. Azərbaycan tərəfində də ərazinin ona məxsus olması ilə bağlı tutarlı hüquqi sübutlar mövcuddur.
Dini ərazilər əməkdaşlıq mərkəzi kimi nəzərdən keçirilməli və sərhədlərin toxunulmazlığı, insanların, məhsulların və ideyaların sərhəd boyu azad axını kimi amillər də daxil olmaqla ortaq keçmişin və bu günün ümumi dəyərlərinin məkanı olmalıdır.
İki ölkə arasında Cənubi Qafqaz regionunda başqa bir münaqişənin baş verməsindən məmnun olacaq qüvvələr var. Primitiv milliyyətçiliyin və ya dini fanatizmin qarşısını almaq üçün zəruri tədbirlər irəli sürülməlidir. Bu baxımdan rəsmi dini qurumların bu məsələyə dair bəyanatları müsbət qiymətləndirilməli, lakin eyni zamanda bu istiqamətdə səylər artırılmalıdır.
Delimitasiya üzrə danışıqlar beynəlxalq hüququn prinsiplərinə əsaslanmalı və Azərbaycanla Gürcüstan arasında strateji tərəfdaşlığın daha da möhkəmlənməsinə yol açmalıdır. Hesab edirəm ki, emosional çıxışlar məhdudlaşdırılmalıdır. Bilirsiniz ki, tarixi və emosional məsələlər vətəndaşlarda emosionallıq yaradır. Lakin təmkinli olmaq lazımdır. 1963-cı ilin sənədinə istinad edərək həll edilməlidi. Yadınızdadırsa, 2012-ci ildə yenə bu məsələ gündəmə gəlmişdi. O dövrdə biz bu məsələnin çox üstünə getmədik, lakin sonra problem daha da dərinləşdi. Ona görə də düşünürəm ki, 2019-20 illərdə bu problem həllini tapmalıdır. Çünki artıq problemdən üçüncü qüvvələr istifadə edir. Qaldı ki, turistlərin əraziyə gəl-getməsinə burada Avropa təcrübəsindən istifadə etmək olar. Biz “Keşikçidağ”dakı məbədə turistlərin sərbəst gediş-gəlişini təmin etməliyik və məbəddən birgə istifadə etməliyik. Lakin mən burada ərazi mübadiləsi və digər amilləri məqbul hesab etmirəm.
- Erməni-Azərbaycan münaqişəsinin həlli prosesi ilə nə düşünürsüz?
- Təəsüflər olsun ki, problemin həlli istiqamətində danışıqlar perspektiv vəd etmir. Buna səbəb qarşı tərəfin problemin həllində maraqlı olmamasıdır. Məlumdur ki, bu gün Ermənistanın daxilində hakimiyyət uğrunda ciddi mübarizə gedir və Paşinyan klanı ilə, Qarabağ klanı arasında gərginlik durmadan artır. Ölkənin daxilində sabitliyin olmaması və problemin həllinə dair konkret mövqeyin irəli sürülməməsi danışıqlara mane olan əsas arqumentlərdən biridir. Bununla birlikdə erməni tərəfi bu situasiyadan belə beynəlxaq reputasiyalarını artırmaq üçün istifadə edir. Belə ki, hakimiyyət uğrunda gedən mübarizəni “demokratiya” adıyla Qərbə təqdim edən Ermənistan Qarabağdakı qondarma rejimlə arasındakı problemdən istifadə edərək danışıqlardan yayınır və Azərbaycanı seperatçılarla danışıqlara getməyə səsləyir. Bu situasiyada Azərbaycan danışıqlar yolu ilə problemin həllinə nail olmağa çalışsa da, qarşı tərəfin qeyri-konstruktiv mövqeyi rəsmi Bakını başqa yollara əl atmağa vadar edir. Problemin müharibə yolu ilə həlli üçün isə geosiyasi şərait uyğun deyil. Belə bir mərhələdə münaqişədə vasitəçi qismində iştirak edən ATƏT tərəfləri “xalq diplomatiyası”na dəvət edir. Bilirsiniz, ümumiyyətlə “xalq diplomatiyası” terminini Qərbdə çox sevirlər. Ona görə də problemin həlli üçün ən əlverişli üsul kimi onlar daha çox tərəfləri “xalq diplomatiyası”na dəvət edirlər. Lakin mən hesab edirəm ki, problemin həlli üçün “xalq diplomatiyası” ikinci, hətta üçüncü kateqoriyalı rol oynayır. Problemin həlli üçün ən vacib olan amil siyasi iradədir. Təəssüf ki, biz bu iradəni nümayiş etdirsək də, qarşı tərəf bunu etmir, edə bilmir və bunu ölkə daxilindəki problemlərlə əlaqələndirir. “Xalq diplomatiyası” taktikalarındansa 25 ildə dəfələrlə istifadə edilib, lakin heç bir effekti olmayıb. Hazırkı şəraitdə “xalq diplomatiyası” işləməyəcək. Düzdür, ermənilər xüsusilə Qərb fondları ilə çox yaxşı təbliğatla məşğul olurlar. 5-6 alim ortaya çıxır ki, gəlin “xalq diplomatiyası” ilə məşğul olaq. Bizdə də 5-6 alim var ki, onları irəli çıxara bilərik ki, siz də “xalq diplomatiyası” ilə məşğul olun. Zənnimcə, “xalq diplomatiyası” 5-6 alim söhbəti deyil. Ermənistanda, Dağlıq Qarabağdakı erməni icmasında biz hər hansı bir kompromis mühiti görmürük. “Xalq diplomatiyası” üçün irəliləyiş olmalıdır. Düzdür, Qərbdə bəziləri deyirlər ki, gəlin əvvəlcə xırda işlə başlayaq. Ancaq təcrübə göstərir ki, atəşkəsdən keçən 25 ildə bu alınmır. Müxtəlif layihələr var idi. Yadımdadır, 90-cı illərdə Britaniya səfirliyi Azərbaycanda və İrəvanda buna çalışırdı, hətta “Qırmızı körpü”də alış-veriş etməyi təklif edirdi. Ancaq bu 25 il göstərdi ki, kiçik layihələr effekt vermir.
- Azərbaycan-Avropa İttifaqı əməkdaşlığı son dövrlər gündəmi zəbt edən əsas mövzulardan biridir. Ötən aylarda Xarici İşlər naziri Elmar Məmmədyarov Avropa İttifaqı ilə saziş üçün işlərin getdiyini, 90 faiz məsələnin həll edildiyini açıqlamışdı. Sözügedən sazişə mane olan 10 faizə nələr daxildir?
- Bilirsiniz ki, Avropa İttifaqı ilə sözügedən saziş 3 istiqamətdən ibarətdir. Siyasi, iqtisadi və humanitar. Danışıqlar zamanı siyasi və humanitar məsələlərdəki kiçik anlaşılmazlıqlar tamamilə həll edilib. Artıq Qarabağ problemi ilə bağlı Avropa İttifaqı-Azərbaycan arasında bütün anlaşılmazlıqlar həll edilib. Bütün bu məsələlərin həll edilməsini və iki istiqamətdə tərəflərin sözlü razılığa gəlməsini nəzərə alaraq Elmar Məmmədyarov belə bir açıqlama verib. Qeyd etdiyiniz 10%-ə daxil olan məsələlər isə iqtisadi amillərlə bağlı texniki problemlərdir. Avropa İttifaqı Azərbaycanla imzaladığı saziş ilə Azərbaycan bazarına daxil olmağı planlaşdırır, eyni şəkildə biz də Avropa bazarına inteqrasiya edəcəyik. Lakin Avropa İttifaqının tələbləri bizim məhsullar üçün nisbətən yüksəkdir. Orda problemlər var, buna görə də biz daxili bazarımızı qorumağı bacarmalıyıq. Yenidən qeyd etmək istəyirəm ki, tərəflər arasında yeganə anlaşılmazlıq iqtsiadi-texniki faktorlarla bağlıdır və düşünürəm ki, bunlar həll edilərsə, saziş qısa zamanda imzalanacaq.
Aqil ASLAN
Nicat İSMAYILOV
