4 aprel Alparslan Türkeşin vəfatının 25-ci ildönümüdür. Türkiyənin Millətçi Hərakat Partiyasının qurucu lideri olan bu şəxs sadəcə öz ölkəsində yox, bütün türk dünyasında, xüsusilə də Azərbaycanda geniş xalq kütlələrinin rəğbətini qazanıb və “başbuğ” (öndər) kimi qəbul edilib.
Alparslan Türkeşin Azərbaycanla bağlı xidmətləri barədə Bozqurd” batalyonun komandiri Nurəddin Xoca EDNews-a eksklüziv müshaibə verib:
- Sovet Azərbaycanı üçün naməlum olan Alparslan Türkeşi qısa bir vaxtda Azərbaycanda məşhurlaşdıran və xalqın sevimlisinə çevirən səbəb nə idi?
- Təbii ki, Meydan hərakatına qədər Türkeşi çoxları tanımırdı. Ölkədə çox az insanın, bəzi ziyalıların bu şəxs barədə müəyyən təəssüratları və məlumatları var idi. Meydan hərakatı başlananda isə hərakata qoşulan qrupların tədricən siyasi mövqeləri üzə çıxmağa başladı. Bu zaman hərakatda millətçilər birləşərək ön plana çıxmağa başladı. Millətçiləri ön plana çıxardan isə Əbülfəz Elçibəy idi. Elçibəy Türkeşlə çox sıx əlaqələrə sahib idi. Türkeşin dəstəyi, qarşılıqlı səfərlər və Azərbaycanda güclənən millətçilik ideologiyası Türkeşi məşhurlaşdırdı. O qısa bir müddətdə minlərlə azərbaycanlı gəncin başbuğu oldu.
- 1992-ci ilin may ayının 3-də Alparslan Türkeşin Bakıya səfəri baş tutdu. Siz də o zaman Türkeşi qarşılayanların sırasındaydız. Prezident seçkiləri ərəfəsində onun Bakıya gəlməsi və Elçibəylə izdihamlı bir mitinqdə iştirak etməsinin məqsədi nə idi?
- Prezident seçkiləri ərəfəsində Türkeşin gəlişi əvvəlcə Azərbaycana, sonra isə Əbülfəz Elçibəyə və cəbhəyə dəstək məqsədi daşıyırdı. Təbii onun başqa məqsədləri də var idi. Bu məsələləri o Elçibəylə təkbətək görüşdə müzakirə etmişdi. Silah məsələri, bəzi qurumlarla əlaqələrin qurulması və digər problemlər onların arasında müzakirə edildi və Türkeşin vasitəsilə həllini tapdı. Onu Azadlıq meydanında minlərlə azərbaycanlı bozqurd işarəsi ilə qarşıladı. Çox emosional və izdihamlı bir mitinq idi. Türkeş gözlərinə inana bilmirdi.
- Türkeşin səfərindən iki həftə keçməmiş cəbhənin yenidən hakimiyyətə gələn Mütəllibovu devirməsi bəzi iddiaların irəli sürülməsinə səbəb olub. Bu iddialara görə Türkeşin səfəri cəbhəni hakimiyyətə gətirmək məqsədi daşıyırdı və hətta Mütəllibovun devrilməsində də onun rolu var idi. Bunlara münasibətiniz...
- Xeyr, bunlar əsassız iddialardır. Mütəllibov bütün qanunları pozaraq hakimiyyəti yenidən ələ keçirmişdi. Türkeş olmasaydı da biz buna göz yummayacaqdıq.
- Siz dediz ki, onun səfəri cəbhəyə, Elçibəyə dəstək məqsədi daşıyırdı. Bu dəstək işə yaradı və səfərdən 2 ay sonra Elçibəy Azərbaycanın prezidenti seçildi. Belə olan halda sizcə Elçibəyi hakimiyyətə gəlməsində Türkeşin müəyyən rolu olub?
- Onsuz da xalq cəbhəni dəstəkləyirdi. Milyonlarla insanlar mitinqlərdə iştirak edirdi. Yəni, Türkeşin dəstəyi olmasaydı belə normal seçkilərdə cəbhə iqtidara gələcəkdi. Lakin Türkeşin səfəri və onun Elçibəyə dəstəyi cəbhə hakimiyyətinə Türkiyənin dəstək verməsi kimi şərh edildi. Bu cəbhənin iqtidara yürüşündəki bəzi maniələrin bəlkə də qarşısını aldı. Lakin onu da qeyd edim ki, türk siyasəti o dövr çox rəngarənd idi. Türkeş bizi dəstəkləyirdi, lakin orada bəzi siyasətçilər tam başqa fikirdə idilər və biz onların fikirləri ilə sonradan əyani surətdə tanış olduq.
- Bu “rəngarəng” siyasətçilərdən hansını misal göstərə bilərsiz?
- Məsələn, Süleyman Demirəl cəbhə devriləndə, Kəlbəcər işğal olunanda bizi dəstəkləmədi. Bu proseslər göstərdi ki, sadəcə Türkeşin dəstəyi kifayət etmirdi.
- Belə olan halda Türkeşin Qarabağ məsələsinə Azərbaycana dəstəyi necə mümkün oldu?
O, çox böyük bir fiqur, əsl öndər, başbuğ idi. Bir əmri ilə minlərlə insan ölümə gedirdi. Bir gün Qarabağla bağlı da belə bir əmr verdi. “Rüzgar” adlı xüsusi təyinatlı qrup formalaşdırdı və Qarabağa döyüşməyə göndərdi. Bu qrup həm təcrübəsiz əsgərlərimizə təlimlər keçdi, həm də qanlı döyüşlərdə iştirak etdi. Atilla Kaya, Yusif Ziya Arpacık və digərləri bizim döyüş yoldaşımız oldu. Düzdü, onlar elə bir böyük qüvvə deyildi, sayları 100-dən az idi. Lakin onların orduya qatılması böyük ruh yüksəkliyi yaratdı. Çünki o dövr bütün əsgərlər Türkiyənin dəstəyini gözləyirdi.
Bir də qeyd edim ki, Türkeşin Azərbaycana Qarabağ məsələsində verdiyi ən böyük dəstək silah məsələsində idi. Bilirsiz ki, Birinci Qarabağ müharibəsində ordumuzun silahla təminatında çox ciddi problemlər var idi. Bu problemlərin müəyyən bir qisminin həllində Türkeşin böyük rolu oldu. O ordumuzun silahla təminatı məsələsi ilə şəxsən özü məşğul olurdu. Türkeş həmçinin döyüşlərdə yaralanan əsgərlərimizin Türkiyədə ödənişsiz müalicə almalarına köməklik göstərirdi. Mən də onun köməkliyi ilə Türkiyədə amputasiya olunmaq riski yaranan ayağımdan müalicə almışam. Allah ona qəni-qəni rəhmət eləsin.
Nicat İsmayılov
