Keçən ay korrupsiya ittihamı ilə həbs edilən Pakistanın keçmiş baş naziri İmran Xan Newsweek-ə verdiyi geniş müsahibəsində ABŞ-ın ötən il onu vəzifəsindən uzaqlaşdırmaq üçün diplomatik təzyiq göstərdiyini iddia edib.
ABŞ nəşrinə danışan Xan, Moskvanın 2022-ci ilin fevralında Ukraynada hərbi əməliyyata başladığı gün Rusiyaya səfər etdiyini və hücumun arxasında duran motivlərlə razılaşmasa da, ticarət razılaşmasına xələl gətirməmək üçün aksiyanı pisləmək çağırışlarından imtina etdiyini söyləyib. Buna görə də Pakistanın keçmiş baş naziri iddia edir ki, ABŞ Rusiya ilə razılaşmadan sonra ona qarşı sui-qəsd hazırlayıb.
İmran Xan bu iddianı nəyə əsaslanaraq irəli sürüb? Bu iddia ilə bağlı Pakistan daxilində və beynəlxalq səviyyədə reaksiyalar necədir? Bu iddianın daha geniş geosiyasi nəticələri nədən ibarət ola bilər?
Ednews sualları hər iki tərəfə ünvanlayıb.
Pakistanlı müstəqil jurnalist Ahmal Jadoon bildirib ki, İmran Xanın hakimiyyətdən uzaqlaşdırılması xaricdən ona qarşı edilən hər hansı bir sui-qəsd deyil, lakin o, öz səhvləri, yüksələn vəziyyəti düzgün idarə edə bilmədiyi üçün baş nazirlikdən uzaqlaşdırılıb və ən əsası “Same Page”in (razılığın) dağılmasıdır.
.jpeg)
"Xan hakimiyyətdən devrildikdən sonra bir il ərzində müxtəlif rəvayətlər uydurdu. İndi onun çıxışlarında "Şifrə"dən bəhs edilmir. Şübhəsiz ki, ABŞ Rusiya ilə Ukrayna arasında gərginliyin yüksək olduğu bir zamanda (əksər Qərb dövlətlərinin dəstəklədiyi) Pakistanın Rusiya ilə əlaqələrinin artırmasından məmnun deyildi.
"Təəssüf ki, Rusiya hücuma Xan Moskvada olarkən başladı. Cənab Xan Ukraynadakı müharibəyə görə Rusiyanı açıq şəkildə tənqid etməmişdi. O, məsələləri diplomatik yolla həll etmək üçün yumşaq bir mövqe tutdu".
"Məncə, Xanın hakimiyyətdən uzaqlaşdırılmasının arxasında ABŞ-ın iddiasının əsası dayanıb, onun yalnız "Şifrə"si var idi, amma bu Şifrə bir kağız parçasıdır. Həmçinin heç bir şübhə yoxdur ki, Xan Pakistanda siyasi populyarlıq qazanır. Yenə də 9 may hadisəsindən sonra rəhbərliyin əksəriyyəti partiyadakı vəzifəsindən istefa verdi və hətta partiyadan çıxdı. Xan əvvəlcə “xarici sui-qəsd” hekayəsini uydurmağa nail olmuşdu, lakin indi heç kim bu nağıla inanmır”,- deyə o qeyd edib.
Onun sözlərinə görə, beynəlxalq ictimaiyyət, dost ölkələr Xanın hakimiyyətdən devrilməsindən sonra Pakistanın daxili vəziyyətindən narahatdırlar, lakin onun hekayəsi beynəlxalq ictimaiyyəti cəlb etməyib:
"İndi Xan özü ABŞ Konqresinin üzvləri ilə məşğuldur. Şübhə yoxdur ki, daxildə ABŞ-a və çox vaxt bu povesti siyasiləşdirən siyasi və dini partiyalara qarşı rəvayətlər var, lakin nəticədə Pakistan daha böyük maraqlara cavab verib".
Məsələ ilə bağlı danışan tarixçi və siyasi analitik, Britaniya, Türkiyə və Cənubi Qafqazla bağlı kitabların müəllifi, doktor Patrik Uolş isə bildirib ki, ABŞ beyin mərkəzlərindən eşitdiyimiz fikirlərdən biri də Amerikanın “Qlobal Cənubu necə itirməsi”dir:
"2022-ci ilin fevralından Rusiyaya qarşı tətbiq edilən sanksiyaların nəticələrindən biri Qərb hegemonluğundan Vaşinqton maraqlarının deyil, milli maraqların üstünlük təşkil etdiyi çoxqütblü dünyaya doğru getmək istəyidir. İmran Xanın iddiasına bu kontekstdə baxmaq lazımdır.
P.Uolş qeyd edib ki, 1980-ci illərdə Pakistan Əfqanıstanda Sovetləri devirmək marağında ABŞ ilə sıx əməkdaşlıq edirdi:
"Ancaq 11 sentyabr hadisəsindən sonra ABŞ İslam fundamentalizmindən istifadə siyasətindən geri çəkiləndən sonra ABŞ və Pakistan arasında münasibətlər çətin olub. Pakistan Əfqanıstanda sabitlikdən və regionda Avrasiya inkişafından narahatdır. İmran Xanın təqdim etmək istədiyi məhz budur".
"Düşünürəm ki, İmran Xanın devrilməsində ABŞ-ın əlinin olması olduqca inandırıcıdır. O, öz ölkəsinin milli maraqlarını təşviq etmək niyyətində olan güclü, hörmətli lider idi və Vaşinqton Pakistandan həm Əfqanıstan, həm də Hindistana qarşı bir rıçaq kimi istifadə etmək istəyirdi. İmran Xan buna maneə idi və Vaşinqtonun istədiyi Pakistanda daha itaətkar bir hökumət idi”, - deyə politoloq yekunda vurğulayıb.
Ülviyyə Şahin
