“Fransa əgər həqiqətən bu regional lahiyədə iştirak etmək istəyirsə, Azərbaycanla siyasi münasibətləri normallaşdırmalıdır”.

Bu sözləri politoloq Turab Rzayev Ednews-a açıqlamasında Fransa prezidenti Emanuel Makronun Qazaxıstana səfəri zamanı Orta Transxəzər layihəsi barədə səsləndirdiyi fikirlərə münasibət bildirərkən deyib.  

Politoloqun fikirlərinə görə Avrasiya üzərindən keçən hər iki tranzit ticarət xətti öz əhəmiyyətini itirib və  bunun üçün Orta Dəhliz kimi yeni lahiyələrə ehtiyac var:

“Dünyada Şərq-Qərb  oxu üzrə birbaşa marşrutların sayı məhduddur.

Ənənəvi olaraq Şimal marşrtu var ki, birbaşa olaraq Rusiya üzərindən Çindən Avropaya çatdırılmasını təmin edirdi. Cəmi bir ölkədən keçərək birbaşa tranzit nəqliyyat  idi.

Ukrayna-Rusiya müharibəsindən sonra bu yol bağlandı . İkinci məhşur  yol Cənub dəniz yoludur. Çindən dəniz və okeanlar   vasitəsilə  Süveyş kanalına daxil olaraq Aralıq dənizi sahili ölkələrlə ticarət aparılır. Lakin bu yol hazırda təhlükəlidir.

Çünki ABŞ beynəlxalq təhlükıiszlik səbəbilə dəfələrlə  bu yolu bağlalayacağını bildirib və nəticə etibarilə Ukrayna-Rusiya müharibəsindən sonra Orta Yolu lahiyəsi təklif olunub.

Orta Dəhliz vasitəsilə ölkələr Çin-Qazaxıstan-Qırğızıstan və Azərbaycan -Türkiyə üzərindən keçərək ticarətin Avropaya qədər tənzimləməsini təmin etməyə çalışır”. 
Əlavə olaraq politoloq vurğulayır ki, bu alternativ yol nəticəsində Azərbaycandan keçən ticarətin həcmi 5 dəfə artıb:
“Azərbaycan həmçinin  Bakı-Tiflisi-Qars dəmiryolu xəttininin daha da inkişaf etdirilməsini və Xəzər dənizində iki limanın bərpa işləri ilə əlaqədar geniş işlər aparır.

ABŞ və Fransa sonuncu G20 zirvəsində çalışırdı ki, Çini Hindistanla əvəz etsin. Hindistan-Ərəb ölkələri və İsrail ilə birbaşa Qərbə çıxış əldə etmək imkanı olan Cənub Dəhlizidə İsrail-Fələstin münaqişəsindən sonra öz əhəmiyyətini itirib.

Fransa ilə birgə bir çox Avropa ölkələri Orta Dəhliz üzərində daha çox çalışmağa başlayıb. Makronun Ukraynadan sonra Ermənistan və Qazaxıstan səfəri iki tərəfli yozulur. İlk olaraq Rusiya ətrafında boş olan çəmbərdən istifadə edərək özünü möhkəmləndirmək istəyir.

Digər tərəfdən Azərbaycanla münasibətlər nə qədər gərginlənşə də Azərbaycan olmadan Orta Dəhliz o qədərdə effektli deyil.

Təbiidir ki, İran və Türkmənistan kimi ölkələrdən dəhlizi çevirmək imkanı var. Lakin İranın özünündə Avropa üçün hansı dərəcədə güvənilir ölkə olmasıda məlumdur. Həmçinin Azərbaycanın ortaya qoyduğu şərtlər bir çox ölkələrə bu dəhlizdən istifadə etmə imkanı yaradır”. 

Xəyal Ramiz