Çin diplomatiyası beynəlxalq güc olmağa çalışır? Türkiyəli Politoloqdan AÇIQLAMA

Müsahibələr 15:30 26.07.2024

“Çinin “anti-imperialist” diskursunu mənimsədiyini və özünü ABŞ və Qərb ölkələrinə alternativ “dost super güc” olaraq təyin edib. Çin indi təkcə iqtisadi deyil, həm də siyasi və diplomatik super güc olmağı hədəfləyir.Yaxın Şərqdə fələstinlilər arasında barışıq üçün vasitəçilik bunun ən son nümunəsidir. Məncə, bu vasitəçilik cəhdləri Çinin təkcə Yaxın Şərqdə deyil, bütün dünyada diplomatik və siyasi baxımdan “mən varam” deməsinin təzahürüdür”.

Bu fikirləri türkiyəli politoloq Gülru Sevinc Ednews-a açıqlamasında bildirib.

O daha sonra qeyb edib ki, Çin hazırda çox vektorlu siyasət yürüdür:

“Çin 7 illik fasilədən sonra 2023-cü ildə Səudiyyə Ərəbistanı-İran münasibətlərinin normallaşmasında mühüm rol oynayıb. Pekin administrasiyası 2022-ci ilin fevralından bəri davam edən Rusiya-Ukrayna müharibəsini bitirmək üçün də səy göstərir. Çin həmçinin atəşkəsi təmin etmək üçün İsrail və Həmas arasında mekik diplomatiyası həyata keçirir. Səudiyyə Ərəbistanı və İranın 2023-cü ilin martında Çinin vasitəçiliyi ilə diplomatik münasibətləri bərpa etmək qərarı bütün dünyaya təsir etdi”.

Çin niyə vasitəçilikdə ön plana çıxdı?

-Tərəflərin vasitəçilik üçün ABŞ, Qərb dövlətləri və ya regional aktorlardan çox Çinə üstünlük verməsi qlobal diplomatik oxun şərqə doğru dəyişməyə başladığına işarə ola bilər.

Pekin siyasi arenada fərqli olaraq nə edir?

-Vasitəçi axtaran ölkələr potensial maraq toqquşması olan regional aktyorlar yerinə coğrafi baxımdan Yaxın Şərqdən uzaqda yerləşən Çinə üstünlük verirlər. Ergenç bunun səbəbini “Tərəflər Türkiyə və digər regional güclərin yerinə xarici və dostcasına bəyanatlar verən Çinin vasitəçiliyinə üstünlük verirlər. "Eyni zamanda, Çin diplomatik məsələ həll edildikdən sonra bu tip diplomatik dəstək verdiyi Yaxın Şərq ölkələrinə də iqtisadi yardım vəd edir", - o izah edib. Ergenç bildirib ki, dünyanın ikinci ən böyük iqtisadiyyatı olan Çindən maliyyə dəstəyi vədi tərəflər üçün həm təminat, həm də legitimlik mənbəyi kimi qiymətləndirilə bilər. Fələstində Suriyaya bənzər bir vəziyyət ola bilər. Bu, Qəzza müharibəsini dayandıracaq bir atışlıq diplomatik təşəbbüs deyil, yeni qurulan hökumətin legitimliyini gücləndirəcək vəd ola bilər. “Bu, açıq deyildi, amma ola bilsin, dolayısı ilə ifadə olunub. İllərdir problemlərini həll edə bilməyən ölkələr fərqli perspektiv axtarışında Çinə üz tuta bilərlər. Pekin Bəyannaməsi ilə nümunə verən “2002 Ərəb Sülh Təşəbbüsündən bu yana həm regional ölkələr, həm Avropa, həm də ABŞ Fələstin məsələsini rəfdə saxladılar. 

Vasitəçilik siyasətinin hüdudları nələrdir?

- Ölkənin Çin siyasəti böyük ölçüdə eyni qalacaq. Çin İranla tərəfdaşdır. Rusiyaya dəstək verir. ABŞ ya Çinə qarşı problemli məsələləri bir kənara qoyacaq siyasət yürüdəcək ki, bu da düzgün addımdır, ya da elə bir vəziyyət yaranacaq ki, sözün əsl mənasında bir çox cəbhələrdə Pekinlə qarşı-qarşıya qalacaq. “Bu, Soyuq Müharibə dövründə ABŞ-Sovet İttifaqına bənzər qlobal rəqabətə səbəb ola bilər. Çinin ABŞ və müttəfiqlərinə qarşı qlobal güc mübarizəsi də Çinin diplomatik hücumunun arxasında rol oynayır. İkinci Dünya Müharibəsindən sonrakı sistem əslində ABŞ və Qərbin tətbiq etdiyi bir sistemdir. Amma indi zaman çox dəyişib. Çoxtərəfliliyə və çoxqütblüyə doğru inkişaf edən bir proses var. Biz bütün dünyada bu prosesin acısını yaşayırıq. "Çin ABŞ tərəfindən qurulan və tətbiq edilən beynəlxalq sistemə meydan oxuyur.
Gülru Sevinc fikrincə, Çin özünü “neo-imperialist olaraq təyin etdiyi NATO-ya qarşı Qlobal Güneyə dost bir super güc” kimi təqdim edir. 2000-ci illərin əvvəllərində Çin Şimali Koreya ilə Cənubi Koreya arasında sülhün bərqərar olması üçün ABŞ, Rusiya və Yaponiya ilə danışıqlar aparıb və görüşlər keçirib. Altıtərəfli danışıqlar 2009-cu ildə Şimali Koreyanın masanı tərk etməsi ilə başa çatıb.

Xəyal Ramiz

Tarix yalnız yaşanmır – həm də seçilir Gülşən Behbud yazır...

Xəbər xətti

Bolqarıstanın İrandakı səfirliyi Azərbaycana köçürülüb
16:47 19.06.2025
Sökülən binalarda evlər hansı üsulla qiymətləndirilməlidir? -Ekspert Danışdı
16:37 19.06.2025
Kahramanmaraşda "Azərbaycan" məhəlləsinin açılış mərasimi keçirilir
16:27 19.06.2025
Yeni Papanın məşhur qohumları üzə çıxdı Madoona,Anjelina Coli,Castin Biber...
15:45 19.06.2025
BQXK hərbi cinayətlərdə ittiham olunan erməniəsilli şəxslərə baş çəkib
15:21 19.06.2025
Paşinyan Aİİ sammitinə getməyəcək
15:02 19.06.2025
Azərbaycan MAMA "Ana təbiət” sərgisi ilə ilk dəfə London Dizayn Biennalesində təmsil olunur
14:15 19.06.2025
Niderlandın Təl-Əvivdəki səfirliyi "vuruldu"
13:52 19.06.2025
Çimərliklərdə yoxlama aparıldı
13:34 19.06.2025
"Hizbullah" komandiri öldürüldü
13:31 19.06.2025
BRICS: Qərbsiz gələcəyin xəyalı, yoxsa reallıq?
13:08 19.06.2025
"Xameneyinin öldürülməsi geniş xaosa səbəb ola bilər"
12:58 19.06.2025
"İşğaldan azad olunan ərazilərdə yeni su anbarlarının tikintisi planlaşdırılır"
12:53 19.06.2025
"ABŞ-nin müdaxiləsi İran-İsrail münaqişəsinin genişlənməsinə səbəb ola bilər"
12:35 19.06.2025
AQTA transsərhəd heyvan xəstəlikləri üzrə monitorinqlər keçirəcək
11:26 19.06.2025
"Zelenski ilə görüşməyə hazıram, amma sənədləri kim imzalayacaq?"
11:22 19.06.2025
"Məqsədimiz İran hökumətini sarsıtmaqdır"
11:08 19.06.2025
Prezident İlham Əliyev BP -nin baş icraçı direktorunu qəbul edib
10:55 19.06.2025
Çindən Azərbaycana idxal olunan 50 minə yaxın baytarlıq preparatı məhv edilib
10:52 19.06.2025
Dünyanın taleyini həll etmək üçün 6 dəqiqə: NATO son 20 ilin ən qısa sammitini keçirəcək
10:32 19.06.2025
Türk Dövlətləri Təşkilatı Məhkəmə Şuraları Sədrlərinin 3-cü iclası başlayıb
10:25 19.06.2025
İran İsrail Müdafiə Qüvvələrinin kiberkomandanlıq qərargahına və kəşfiyyat mərkəzinə zərbə endirdi
10:10 19.06.2025
I Qarabağ müharibəsinin daha bir itkin-şəhidi dəfn olunacaq
09:54 19.06.2025
Böyük Britaniyanın baş naziri tərcüməçini Cənubi Koreya prezidenti ilə səhv saldı
09:39 19.06.2025
Dünyanın ən yaxşı 1000 Universiteti siyahısında 6 Azərbaycan universiteti var
09:37 19.06.2025
Müdafiə Nazirliyinin sabiq mətbuat katibi vəfat etdi
09:03 19.06.2025
İnsanlıq süni intellektə uduzurmu?
09:01 19.06.2025
"ABŞ İrana zərbə endirməyə hazırlaşır"
05:18 19.06.2025
Yaponiyada güclü zəlzələ baş verib
05:07 19.06.2025
İsrail Ordusu İrana "üçüncü zərbə" dalğasını elan edib
23:21 18.06.2025
Antarktidadan gələn qeyri-adi radio siqnalları: Heç kim nə baş verdiyini bilmir
22:32 18.06.2025
BMT Baş katibi İsrail və İrana çağırış edib
21:52 18.06.2025
Milli Məclisin komissiyası Azərbaycanla bağlı yayılan saxta xəbərlərə münasibət bildirib
19:46 18.06.2025
"Təzyiq altında sülhə razı olmayacağıq"
19:20 18.06.2025
"Ərazi müdafiəsi" anlayışına yenidən baxılacaq
19:03 18.06.2025
"Hər iki komanda bizə uyğun olmayan rəqiblərdir"
17:54 18.06.2025
"2024-cü ildə dünyada 82 jurnalist öldürülüb"
17:49 18.06.2025
Rəqəmsal aslılıq və onun mənfi təsirləri: Nə etmək lazımdır?
17:22 18.06.2025
2025-ci il Bakıda bu ərazilərdəki qəzalı binalar söküləcək
16:39 18.06.2025
Ceyhun Bayramovla Lavrov İran-İsrail müharibəsini müzakirə etdilər
16:32 18.06.2025
Hamısı