Eurasia Diary Beynəlxalq Sarayevo Universitetinin sosial və siyasi elmlər kafedrasının professoru Dr. Məsud İdrisdən eksklüziv müsahibə alıb. O, bölgədəki Balkanların hazırki vəziyyəti və digər münaqişələrlə bağlı fikirlərini bölüşüb.
Eurasia Diary: Siz mədəniyyət, hüquq, etnoqrafiya üzrə mütəxəssis birisiz. Beynəlxalq Sarayevo Universitetində siyasət elmləri üzrə dərs keçirsiniz. Balkan regionunun hazırki vəziyyətini necə qiymətləndirirsiniz?
Dr.Məsud İdris: Balkan bölgəsi fərqli din və etnik qrupların formalaşdığı bir yarımadadır. Məsələn, Kosovoda əhalinin əksəriyyətini albanlar təşkil edir. Burada serblər, türklər və rumın kimi azlıqlar da yaşayır. Beləliklə, tələbələrə yönəlik proqramlar planlaşdırdığınız zaman ayrı-seçkiliyin baş verməməsi üçün diqqətli olmağa məcbursunuz.
Eurasia Diary: Balkanların daxili siyasi vəziyyətini necə qiymətləndirirsiniz?
Dr. Məsud İdris: Balkanlarda siyasi partiyalar mühüm rol oynayır. Təhsil sistemində olduğu kimi, siyasi partiyalar da regiondakı bütün etnik qruplara uyğun siyasət yürütməlidirlər. Dövlət tərəfindən sosial müdafiə və səhiyyə problemləri ciddiyə alınmalıdır.
Ümumiyyətlə, biz Balkan region ilə yanaşı Sloveniya, Yunanıstan, Bolqarıstan, Rumıniya və Albaniyada ciddi iqtisadi problemlərin və siyasi partiyaların apardığı uğursuz siyasətə görə, gəlirin qeyri-bərabər şəkildə paylanmasını görə bilərik.
Eurasia Diary: Balkan dövlətlərində yaşayan müsəlman əhalisində vəhhabiliyin geniş şəkildə yayıldığını düşünürsünüz?
Dr.Məsud İdris: Balkanlarda, digərlərilə bərabər, bu təbəqə iki yerə bölünür: Sələfilik və Vəhhabilik. Hər iki hərəkat da kommunizmin dağılmasından xeyli əvvəl inkişaf edib. Sovetlər İttifaqı dağıldı və dərhal sonra, müxtəlif cərəyanlar yarandı və öz ideologiyalarını yalnız Yuqoslaviyada deyil, eyni zamanda Bolqarıstan və Albaniyada yaymağa başladılar. Onlar, öz təşkilatlarını – “Medias”ı yaradıb və hazırda yerli dillərdə kitablarının satışına davam edirlər.
Balkan ölkələrinin hər birinin öz İslami icmaları var və onların hər birinə dövlət səviyyəsində nəzarət edilir, ancaq hər biri İslam dini icmalarına verilən sərhədlər daxilində fəaliyyət göstərmək məcburiyyətindədirlər, əks təqdirdə məhkəmə qarşısına çıxmalı olacaqlar. Hazırda bu regionda ən vacib məsələ, hazırda İŞİD ilə də əlaqəsi olan Takfiri deyilən hərəkatın yayılmasının qarşısını almaqdır.
Eurasia Diary: Balkanlarda İŞİD təhlükəsini hansı dərəcədə görürsünüz, belə bir təhlükə varmı?
Dr.Məsud İdris: Adətən, insanlar, xüsusilə də gənclər iqtisadi problemlərə görə, İŞİD-ə qoşulurlar. Belə hallara Kosovo, Bosniya və Makedoniyada rast gəlinir. Amma gənclərin İŞİD-ə qoşulmasının qarşısını almaq üçün beynəlxalq cəmiyyət ilə güclü əməkdaşlıq yaradılır.
Eurasia Diary: Balkan ölkələrinin bir-birindən ayrılma ehtimalı ilə bağlı nə düşünürsünüz?
Dr.Məsud İdris: Xarici qüvvələrin Balkan dövlətlərini bir-birindən ayrmağa marağı olarsa ayrılıq ehtimalı mümkündür. Əks təqdirdə, bütün dövlətlər hazırda olduğu kimi birləşmiş olacaqlar.
Eurasia Diary: 2012-ci ildən sonra Türkiyə, Albaniya və Makedoniya arasındakı əlaqələri necə qiymətləndirirsiniz?
Dr.Məsud İdris: Türkiyənin Albaniya, Makedoniya və Kosovo ilə çox güclü münasibətləri vardır. İndi, Türkiyədə 4,5 milyondan çox alban yaşayır. Balkan ölkələrinin liderləri, əsasən, Türkiyədəki bütün mühüm tədbirlərə dəvət edilir. Məsələn, son dövrdə, Makedoniya Prezidenti Türkiyədə yeni inşa edilmiş Yavuz Sultan Səlim Körpüsünün açılış mərasimində iştirak etdi.
Eurasia Diary: Serbiyanın cənub-qərb bölgəsində hazırda mövcud vəziyyətin gələcəyini necə görürsünüz?
Dr.Məsud İdris: 2006-ci ildə Çernoqoriya müstəqilliyini elan edərkən region 2 hissəyə ayrılıb. Bir qism Serbiya mərkəzi hökümət tərəfindən idarə edilməsini istəyir. Digər bir qisim isə Bosniyaya yaxın olmağı seçir. Amma eyni zamanda, üçüncü bir qisim də var ki, onlar da xüsusən, iqtisadi baxımdan müstəqil olmaq istəyirlər.
Müsahibəni götürdü: Malik Əyyub Sumbal
Tərcümə:Vüsalə Əlövsətqızı
