Xəbər verdiyimiz kimi, Türkiyə Ali Seçki Komissiyası prezident və parlament seçkilərinin təxirə salınması təşəbbüsü ilə çıxış edəcəyini bildirib. Dəhşətli zəlzələnin hökumətdə bir sıra dəyişikliklərə səbəb olacağı qeyd edilir. Həmçinin seçkilərin 6 aydan bir ilə qədər müddətə təxirə salına biləcəyi ilə bağlı müzakirələr aparılır.
Belə olan halda Türkiyədə hansısa isahatlatlar aparıla bilərmi? Zəlzələnin nəticələri ölkənin siyasi məsələslərinə necə təsir edəcək?
Bu barədə Ednews-a politoloq Elçin Mirzəbəyli bildirdi ki, Türkiyədə baş verən dəhşətli zəlzələ səbəbindən, ölkənin təxminən 15,2 milyon əhalisinin yaşadığı böyük bir ərazidə fövqəladə vəziyyət elan edilib və bu vəziyyət mayın 10-dək davam edəcək. Amma bu Türkiyə qanunvericiliyinə görə, seçkilərin təxirə salınması üçün əsas hesab olunmur.
“Hətta Türkiyə Prezidentinin bütün ölkə ərazisində fövqəladə vəziyyət elan edəcəyi təqdirdə belə, bu, seçkilərin təxirə salınması üçün hüquqi əsas sayılmır. Çünki Türkiyə Konstitusiyasında seçkilərin ölkənin yalnız müharibə vəziyyətində olacağı təqdirdə təxirə salınması nəzərdə tutulub. Bununla yanaşı, baş verən zəlzələnin Türkiyədə seçkinin təşkili prosesinə maneə yarada biləcəyi ehtimalı əsas götürülərək, seçkinin təxirə salınması ilə bağlı siyasi qərarın qəbul olunması mümkündür. Amma bütün ölkə ərazisində fövqələdə vəziyyətin, yaxud müharibə vəziyyətinin elanı kimi Prezidentin verdiyi qərarlar son nəticədə Türkiyə Böyük Millət Məclisi tərəfindən səs çoxluğu ilə qəbul edilməlidir. Seçkilərin təxirə salınması səlahiyyəti də TBMM-ə aiddir. Məlum olduğu kimi, TBMM-də səs çoxluğu AKP-MHP koalisiyasının tərəfindədir və digər partiyaların bu kimi qərarlara təsir imkanları yoxdur. Amma bununla yanaşı, Türkiyədə seçkilərin təxirə salınması ehtimalı çox azdır. Hətta Türkiyə müxalifəti də bunda maraqlı görünmür.
Siyasi şərhçinin sözlərinə görə, zəlzələ nəticəsində baş verən dağıntılar səbəbindən hökuməti hədəfə alan Türkiyə müxalifəti mövcud vəziyyətdə seçkilərin keçirilməsini, qənaətimə görə özü üçün daha əlverişli sayır. Türkiyənin hakim siyasi qüvvəsi də bunu çox yaxşı başa düşür.
“Bu baxımdan, düşünürəm ki, Türkiyə hökumətinin, həm də seçki amilini nəzərə alaraq, həyata keçirəcəyi tədbirlər hakim partiyanın mövqelərini daha da gücləndirəcək. Şübhəsiz ki, AKP həm də Türk xalqının mental xüsusiyyətlərini, etnososial psixologiyasını nəzərə alaraq, müxalifətin fürsətçilliyi amilini mümkün qədər qabardacaq və bununla paralel zəlzələdən ziyan çəkənlərə dəstəyin ən üst bir səviyyəyə daşınması üçün bütün mümkün vasitələrdən istifadə edəcək. Yəni AKP-nin indiki şəraitdə seçkilərdə, həm də üstün bir səslə qalib gəlməsi bütün imkanları var və hakim partiya yaranmış vəziyyətdən öz nüfuzunu yüksəltmək üçün istifadə etmək imkanına və təcrübəsinə malikdir”.
Politoloq Elxan Şükürlü isə hesab edir ki, seçkilərin təxirə salınması qaçılmaz olacaqsa, Ərdoğan hökuməti üçün ən yaxşı variant seçkilərin gələn ilə - 2024-ə keçirilməsidir:
“Çünki 2024-cü ildə həm Rusiyada, həm ABŞ-da, həm də Rusiya və ABŞ-dakı seçkilərin taleyini müəyyənləşdirəcək Ukraynada prezident seçkiləri olmalıdır. Bu isə o deməkdir ki, qarşıdakı seçkilərdən yararlanaraq, Türkiyəni qarışdırmağa və öz cinahına çəkməyə çalışan güclərin əsas diqqəti öz daxillərinə yönələcək. Əgər Türkiyə Böyük Millət Məclisi ölkəyə bir müharibədən daha çox ziyan vurmuş zəlzələni əsas götürərək, seçkiləri iyuna deyil, 1 il sonraya ertələyərsə, bu, Ərdoğana da zəlzələnin vurduğu ziyanı aradan qaldırmaq və faciədən yararlanaraq, onu yıxmağa çalışan rəqiblərini seytnota salmaq üçün kifayət qədər geniş zaman qazandırmış olacaq”.
Politoloq hesab edir ki, əks halda, arxasında xarici güclərin durduğu müxalifət zəlzələnin vurduğu zərəri bütövlükdə Ərdoğan komandasının ayağına yazmaqla, ictimai etirazları körükləyəcək, onun hakimiyyətdən getməsi üçün hər şeyə əl atacaq.
“Bu isə Türkiyəni, eləcə də onun rəhbərliyi ilə qurulan Türk Dövlətləri Təşkilatlarında birləşmiş ölkələri uzun illər geriyə atacaq, türk-müsəlman coğrafiyasını yeni geopolitik toqquşma meydanlarına çevirəcək”.
Oğuz Ayvaz
