Nəğd ödənişlər üçün “ƏDV geri al” layihəsinin ləğv edilməsi, əvəzində kartla ödəniş üzrə nəzərdə tutulan faiz nisbətinin 15-dən 25 faizə qaldırılması təklif olunur. Ekspertlərin fikrincə, bu, addımın atılması əhali arasında stimullaşmanı artıracaq və insanlar daha çox nəğdsiz ödənişlərə üstünlük verəcək. Bu da öz növbəsində ölkədə ticarətin leqallaşmasına səbəb olacaq.
Nağdsız alış-verişin stimullaşdırılması istiqamətində atılan addımların qeydiyyat prosesini rahatlaşdıracağı şübhəsizdir. Lakin Azərbaycan cəmiyyətinin qeyri-nağd ödəniş sisteminə tam şəkildə keçidinin mümkünlüyü şübhə altındadır. Həmçinin Azərbaycanda kifayət qədər bazanın olub-olmaması da maraq doğurur.
Məsələ ilə bağlı Ednews-a danışan iqtisadçı-ekspert Xalid Kərimli bildirib ki, belə təkliflər, əsasən, nağdsız ödəmənin istifadəsinin genişləndirilməsinə hesablanıb:
“Kartla istifadə ölkədə şəffaflığın artmasına gətirib çıxarır. Yəni müştəri kartla ödəniş edirsə, satışla məşğul olan tərəf bunu dövlətdən gizlədə bilməz. Vergidən yayınma aradan qalxdıqda isə qiymətlərin bahalaşması ortaya çıxır. Bahalaşmaya da biznesin xərcini qarşılama istəyi təsir göstərir. Dövlətin “ƏDV geri al”da əsas məqsədi insanların ödədiklərinin qeydiyyata alınmasıdır. İstər nağd, istərsə də, nağdsız ödənişdə proses şəffaf gedir. Hər iki halda da komputerdə qeydiyyat aparılır. Bununla da satış edən tərəf dövlətin vergisindən yayına bilmir”.
Millət vəkili Rüfət Quliyev ƏDV-nin geri qaytarılması prosesini tam dəstəklədiyini bildirib:
“ƏDV geri al” ticarətin şəffaflığına, iqtisadiyyatın ümumi maraqlarına xidmət edir. İnsanların nağd və ya kartla ödəməsinin fərqi yoxdur. Bu proses olmalıdır və genişlənməlidir. Ölkəmizdə kartlardan kifayət qədər istifadə edənlər var. Əgər nağdsız ödəniş edən insanların sayının artmağını istəyiriksə, qarşıdakı əngəlləri aradan götürməliyik. Məsələn, banklar ƏDV-ni müxtəlif faiz dərəcələri tətbiq edərək geri ödəyirlər. Əgər standart məbləğ tətbiq olunsa, bu daha çox insanın qeyri-nağd ödənişə keçməyinə təsir edəcək. Burada başqa əngəllər də var. Məsələn, bəzi ticarət məntəqələrində heç POST-terminal yoxdur. Kartla ödəniş sisteminə tam keçmək üçün əvvəlcə bu problemlər həll edilməlidir”.
Milli Cəbhə Partiyasının sədri, deputat Razi Nurullayevin fikrincə, bu layihə çox uğurlu alınıb, çünki bunun nəticəsində insanlar alış-veriş etdikləri məntəqələrdən qəbzləri tələb etməyə başlayıblar. Bu da şəffaf alış-verişə zəmanət yaradıb və vergidən yayınma hallarını azaldıb.
“Bununla da xüsusi nəzarətə ehtiyac qalmayıb. Bu məsələ sistemli şəkildə kökündən həll edilib. Bu baxımdan “ƏDV geri al”ın effektiv olduğunu düşünürəm. Kart sisteminə tam keçid ilk andan effektiv olmayacaq. Çünki insanların bir hissəsi nağdla ödənişə üstünlük verir. Digər tərəfdən kartına 150-200 manat ödəniş gələn insan pulun tam hissəsini kartda saxlaya bilmir. Ehtiyac olduqda məcbur nağdlaşdırır. Əgər insanların qazancları 1000-1500 arasında olsa, o zaman kart sistemi uğurlu olar. Hazırda isə hər iki sistemi paralel aparmaq daha məqsədəuyğundur”.
Millət vəkili Fazil Mustafa isə vurğulayıb ki, nağdla ödəniş getdikcə azaldılmalıdır:
“Əhali nağdsız ödənişə hələ tam hazır deyil. Lakin əvvəl-axır kartla ödənişə keçməliyik. Dünyada da kart istifadəsi daha çox yayılıb. Qlobal ödənişlərin əksəriyyəti nağdsız həyata keçirilir. Ona görə də, qeyri-nağd ödəniş sistemi üçün stimullaşdırma önəmlidir”.
Milli Məclisin deputatı Aydın Hüseynovun fikrincə, hazırda nağdsız ödəniş sisteminə tam keçid qeyri-mümkündür:
“Reallıq göz önündədir. Nəzərə almalıyıq ki, regionlarda kartla alış veriş çox az yayılıb. Ona görə də, bu təklifi sistemləşdirmək bir az çətin məsələdir. Təbii ki, nağdsız ödəniş üçün həvəsləndirici addımlar atıla bilər. Bu sistem dövlətə də sərf edir. Çünki bununla bütün hesabatları rahat şəkildə qurmaq olar. Şirkətin dövriyyəsi, ƏDV-si haqqında dərhal məlumatlar əldə edilərək qeydiyyat aparıla bilər”.
Xanlar Əlibəy
