Təcrübə Proqramları: Müasir Karyera Platforması, yoxsa Gənclərin Əməyinin İstismarı?

Cəmiyyət 14:45 25.11.2024

"Təcrübə gələcəyini quracaq!" - Bu cümlə universitet auditoriyalarında gənclərə verilən ilk məsləhətlərdən biridir. Amma bu ifadə həqiqətən də doğrudur mu? Təcrübə proqramları gənclərin arzularını reallığa çevirən  platformadır, yoxsa müasir əmək bazarında onların ucuz işçi qüvvəsi kimi istifadə edildiyi bir tələ?

Bu sual günümüzdə tez-tez müzakirə olunur. Bir tərəfdən, təcrübə proqramları gənclərə real iş təcrübəsi, şəbəkələşmə və peşəkar inkişaf üçün imkan yaradır,  digər tərəfdən isə bəzi hallarda onlar gənclərin əməyindən sui-istifadə edilməsinə səbəb olur. Müasir dövrdə hər iki həqiqət mövcuddur. Bu yazıda, təcrübə proqramlarının əsl mahiyyətini araşdıraraq onların faydalarını və problemlərini obyektiv şəkildə təhlil edəcəyik. Gəlin bu mexanizmin karyera qurmaq üçün  vasitə, yoxsa gənclərin istismarı üçün bir mexanizm olduğunu birlikdə araşdıraq

Təcrübə Proqramlarının Parlaq Üzü
Təcrübə proqramları, xüsusən də inkişaf etməkdə olan bazar iqtisadiyyatlarında gənclər üçün böyük imkanlar yaradır. Real iş mühitində işləmək, praktiki təcrübə toplamaq, və ən əsası, gələcək üçün lazım olan şəbəkə (network) qurmaq imkanı təcrübə proqramlarının ən çox təriflənən cəhətləridir.

1. Praktiki Təcrübə
Təcrübə proqramları gənclərə nəzəri bilikləri real iş mühitində tətbiq etməyə imkan verir. Bu proses yalnız universitetdə öyrənilən biliklərin möhkəmləndirilməsinə yox, həm də iş dünyasının reallıqlarını öyrənməyə şərait yaradır. Məsələn, bir marketinq tələbəsi təcrübə zamanı sosial media strategiyalarını tətbiq etməklə real kampaniyaların nəticələrini görə bilir. Bu, yalnız nəzəriyyə ilə kifayətlənməyib, həm də  peşəkar dünyaya inteqrasiya üçün mühüm addımdır.

2. Şəbəkələşmə (Networking)
Dünyanın ən böyük şirkətlərində işləyən peşəkarların əksəriyyəti uğurlarının bir hissəsini əlaqələrinə borclu olduğunu etiraf edir. Təcrübə proqramları gənclərə mütəxəssislərlə tanış olmaq, onlardan öyrənmək və gələcək karyera addımlarını planlaşdırmaq üçün unikal fürsətlər yaradır. Təcrübə keçmiş  gəncin həmin şirkətdə işə qəbul olunma ehtimalı da xeyli artır.

3. Karyera Perspektivlərinin Dəqiqləşdirilməsi
Təcrübə zamanı gənclər istədikləri sahənin onlara həqiqətən uyğun olub-olmadığını müəyyən edə bilirlər. Məsələn, İT sahəsində təcrübə keçən bir şəxs proqramlaşdırmanın onun üçün olmadığını, lakin layihə menecmenti sahəsinə daha çox maraq göstərdiyini kəşf edə bilər. Bu, gələcəkdə səhv qərarlar vermənin qarşısını alır.

4. CV-ni Gücləndirmək
Bugünkü əmək bazarında "iş təcrübəsi" olan namizədlərə üstünlük verilir. Təcrübə proqramları gənclərin CV-lərindəki boşluqları doldurur, onların işəgötürənlər qarşısında daha inamlı görünməsini təmin edir.

 
Təcrübə Proqramlarının Kölgəli Üzü
Təcrübə proqramlarının parlaq üzü bizə az qala "dünyanı vəd edir". Amma hər şey göründüyü qədər mükəmməl deyil. Təcrübə proqramlarının ən çox tənqid olunan tərəfi onların bəzi hallarda gənclərin əməyinin istismarına çevrilməsidir. Təcrübəçilər çox vaxt real işçilərin gördüyü işləri yerinə yetirir, lakin bunun qarşılığında nə əməkhaqqı, nə də karyera perspektivi əldə edə bilirlər. Bu, onları həm fiziki, həm də mənəvi baxımdan tükəndirir.

Pulsuz İş Gücü
Bir çox şirkət təcrübə proqramlarını ucuz, hətta pulsuz işçi qüvvəsi əldə etmək vasitəsi kimi istifadə edir. Xüsusən də böyük şəhərlərdə fəaliyyət göstərən bəzi şirkətlər gənclərin arzularını manipulyasiya edərək, onlara minimum şərtlərlə çox iş yükləyir. Təcrübəçilər saatlarla işlədilir, lakin heç bir real dəyər qazanmır.

Həddən Artıq İş Yükü
Araşdırmalar göstərir ki, təcrübəçilər bəzən adi işçilərin yerinə çalışdırılır. Məsələn, bir media şirkətində təcrübəçi tam ştatlı jurnalistlərin gördüyü işi görsə də, bunun üçün nə maaş alır, nə də öz əməyi qiymətləndirilir. Bu hal bir çox gənci ümidsizliyə və peşəkar sahədən uzaqlaşmağa məcbur edir.

Perspektivsizlik
Təcrübə proqramının sonunda iş təklifi almaq ehtimalı çox vaxt real olmur. Şirkətlər, adətən, yeni təcrübəçiləri cəlb etməklə bu prosesi davam etdirir və köhnə təcrübəçilərin əmək bazarında kənarda qalmağına səbəb olur.

Psixoloji Təzyiq
Bir çox hallarda təcrübəçilər  ciddi  dəstək almadan yüksək nəticələr gözlənilən mühitdə işləyirlər. Onlardan iş dünyasında tam təcrübəli biri kimi davranmaları gözlənilir, lakin bunun üçün nə təlim, nə də resurs təmin edilir.

Bəs  Təcrübə Proqramları Niyə İstismara Çevrilir?

Qanunvericilik Boşluqları: Təcrübə proqramları ilə bağlı bir çox ölkədə dəqiq qanunvericilik yoxdur. Təcrübəçilərin hüquqları və şərtləri çox zaman aydın şəkildə müəyyən edilməyib.
Şirkətlərin Maraqları: Bir çox şirkət gəncləri ucuz işçi qüvvəsi kimi görür və onların real inkişafını prioritet kimi qəbul etmir.

Maarifləndirmə Problemi: Gənclər təcrübə proqramları seçərkən çox vaxt emosional qərar verir, şərtləri və perspektivləri düzgün araşdırmır.
 
Bəs Həll Yolu Var?
Bu vəziyyəti düzəltmək üçün həm şirkətlər, həm də dövlətlər tərəfindən atılması vacib addımlar var:

Şəffaflıq və Standartlar: Təcrübə proqramlarının şərtləri və gözləntiləri aydın şəkildə müəyyən edilməli, gənclərə əvvəlcədən bu barədə tam məlumat verilməlidir.
Əməkhaqqı və Təminatlar: Təcrübəçilər üçün minimum əməkhaqqı standartı müəyyən edilməli, onların sosial hüquqları qorunmalıdır.


Maarifləndirmə Kampaniyaları: Gənclər, xüsusən də tələbələr, təcrübə proqramlarının real şərtləri barədə məlumatlandırılmalıdır.


Dövlət Nəzarəti: Dövlətlər təcrübə proqramlarının gedişatını monitorinq etməli, sui-istifadə hallarına qarşı sərt tədbirlər görməlidir.
 
Təcrübə proqramları düzgün tətbiq edildikdə gənclərin inkişafı üçün əvəzsiz bir vasitədir. Onlar yalnız gənclərə iş həyatını tanıtmaqla kifayətlənmir, həm də cəmiyyətə istedadlı və bacarıqlı işçilər qazandırır. Amma bu proqramların istismara çevrilməsi həm gənclərin, həm də cəmiyyətin itirəcəyinə səbəb ola bilər. Buna görə, hər birimiz təcrübə proqramlarını daha ədalətli və faydalı hala gətirmək üçün çalışmalıyıq. Çünki gənclərin gələcəyi yalnız onların əllərində deyil, həm də bizim onları necə dəstəklədiyimizdən asılıdır.

Şahlar RUHİ/EDnews

"Binəqədidə quyuya düşən şəxsin axtarışları davam edir"

Xəbər xətti

ABŞ süni intellektin enerji təminatını artırmağı planlaşdırır
08:08 28.06.2025
Kriptovalyuta oğruluqları artır
07:42 28.06.2025
Aİ ölkələri Amerika silahlarından imtina edəcək
07:10 28.06.2025
İsti havalarda bu məhsullardan uzaq durun
06:37 28.06.2025
Fransada təyyarə qəzası baş verib
06:14 28.06.2025
Avropaya "cəhənnəm istisi" gəlir
05:51 28.06.2025
İnsan ən çox neçə yaşında xoşbəxt olur? -Alimlər açıqladı
05:26 28.06.2025
Ukrayna yeraltı sərvətləri ilə bağlı məlumatları açıqlayacaq
04:51 28.06.2025
Yekaterinburqda azərbaycanlılara qarşı əməliyyat keçirilib
04:19 28.06.2025
"İsrail İran səmasında üstünlüyünü qoruyacaq"
03:57 28.06.2025
Rəhman Rəhmanov xəstəxanaya yerləşdirilib
03:24 28.06.2025
İranlı diplomat "Qərbi Azərbaycan" ifadəsinə etiraz etdi - "Bu, yolverilməzdir"
02:53 28.06.2025
Qırğızıstanda dağ gölünün bəndi uçub
02:27 28.06.2025
Samuxda ağır yol qəzası baş verib
01:46 28.06.2025
"Fars körfəzi regionunda radiasiya səviyyəsi normaldır"
01:24 28.06.2025
Konqo və Ruanda arasında sülh sazişi imzalandı
00:57 28.06.2025
Ulduzlar sabahkı gün barədə nə deyir ?
00:29 28.06.2025
Ukraynadan xüsusi əməliyyat: Rusiyanın 2 qırıcısı məhv edildi
23:56 27.06.2025
Arxiyepiskop Mikael Acapaxyan saxlanıldı
23:41 27.06.2025
"Xameneini alçaldıcı ölümdən xilas etdim"
23:26 27.06.2025
WhatsApp yeni funksiyasını təqdim etdi
23:08 27.06.2025
DİN valideynlərə xəbərdarlıq etdi
22:53 27.06.2025
Kreml Bizə Nə Deyir? Şahlar Ruhi yazır...
22:44 27.06.2025
Türkiyədə meşə yanğını ilə əlaqədar üç şübhəli saxlanılıb
22:38 27.06.2025
“İranın lazımi addımlar atmasını gözləyirik”
22:23 27.06.2025
Sərmayəmizi dollara çevirək,yoxsa...? -Ekspert danışdı
22:08 27.06.2025
"Azərbaycanfilm" kinostudiyası başqa əraziyə köçürülməlidir"
21:56 27.06.2025
" Bəzi qərb ölkələri Rusiyanı avadanlıq və kritik komponentlərlə təchiz edirlər" -Zelenskidən şok iddia
21:38 27.06.2025
Siqaretə görə 20 illik dostunu qətlə yetirən şəxsə hökm oxundu
21:26 27.06.2025
Almaniya səfiri Rusiya XİN-ə çağırıldı
21:05 27.06.2025
"Aİ ilə yaxınlaşma normaları ilə Avrasiya İqtisadi İttifaqının normaları arasında ziddiyyətlər var" Rusiya Ermənistana xəbərdarlıq etdi
20:50 27.06.2025
"Binəqədidə quyuya düşən şəxsin axtarışları davam edir"
20:42 27.06.2025
"Stokholm sindromu" anlayışına səbəb soyğunçu vəfat etdi
20:35 27.06.2025
"İranın Ermənistandakı səfirinin əsassız və təxribatçı iddialarını qətiyyətlə rədd edirik"
20:22 27.06.2025
Evlilik üçün ən ideal bürclər hansılardır?
20:20 27.06.2025
Qusarda qəzaya düşənlərin kimliyi məlum oldu
20:16 27.06.2025
Avropa çempionatında birinci olan Azərbaycanın güləşçiləri Vətənə qayıtdı -FOTOLAR
20:10 27.06.2025
"Ukrayna ilə danışıqların növbəti raundunu İstanbulda keçirməyə hazırıq"
20:04 27.06.2025
Arxiyepiskop Mikael Acapaxyanın 20-dən çox tərəfdarı saxlanılıb
19:45 27.06.2025
Putin Trampla görüşü istisna etməyib
19:30 27.06.2025
Hamısı