Belarus prezidenti Aleksandr Lukaşenko mayın 9-da Moskvada Qələbə Günü münasibətilə keçirilən parad zamanı xəstələndikdən sonra ictimaiyyət arasından yoxa çıxıb.
Belarus diktatoru vəfat edərsə də və ya fəaliyyət qabiliyyətini itirərsə, onun qonşusu, himayədarı və yeganə regional müttəfiqi Vladimir Putinin əlində böyük, hətta ekzistensial problem olacaq. Putin üçün problem 68 yaşlı Lukaşenkonun Putinin özü kimi açıq-aydın varisi olmamasıdır. Keçmiş kolxoz müdiri 1994-cü ildən Belarusiyanı idarə edir və Lukaşenkonun şəxsi hakimiyyəti və imici onun rejiminin mərkəzi, hətta yeganə əsasına çevrilib. Minsk rejiminin legitimliyi azdır. Rusiyadan fərqli olaraq, müxalifətdə hakimiyyəti ələ keçirməyi gözləyən açıq-aşkar müxalifət lideri var: 2020-ci il seçkilərinin realda qazanan tərəfi, qonşu Litvaya qaçan və litvalılar tərəfindən rəsmi Belarus prezidenti kimi tanınan fəal müxalifət şurasına rəhbərlik edən Svetlana Tixanoskaya. Lakin belə vəziyyətdə Putinin müdaxilə variantları məhduddur və hamısı onun öz rejimi üçün ciddi təhlükə daşıyır. Çox güman ki, Lukaşenko siyasi səhnəni tərk etdikdən sonra kütləvi etirazlar başlayarsa, nümayişlərin qarşısını almaq 2020-ci ilə nisbətən daha çətin olacaq, çünki Belarus dövlətinin qüvvələrinin dəqiq lideri olmayacaq. Putin üsyanı yatırmağa və Minskdə Moskva ilə Lukaşenkonun yaxınları arasında razılaşdırılmış varisə dəstək verməyə cəhd edə bilər və yəqin ki, edəcək. Lakin Ukrayna müharibəsi Putinin təhlükəsizlik qüvvələrini ciddi şəkildə tükəndirib və onun sahədəki hərbi məğlubiyyətləri Belarus müxalifətini cəsarətləndirdi.
Daha yüksək riskli strategiya Putinin Belarusu formal olaraq ilhaq etməsi olardı - bu, kağız üzərində faktiki olaraq artıq 1998-ci ildə Lukaşenko və Boris Yeltsin tərəfindən yaradılan Rusiya ilə dövlətlərüstü "İttifaq dövlətinin" bir hissəsidir. Belə bir addım nəzəri cəhətdən Putinin Ukraynanın işğalı ərəfəsində 'slavyan xalqlarını yenidən birləşdirmək' mesajına uyğun olaraq baş verə bilər. Amma yenə də praktiki baxımdan belə bir addım Rusiya təhlükəsizlik qüvvələrinin böyük sərmayəsini tələb edəcək və Belarus müxalifəti tərəfindən sərt və şiddətlə müqavimət göstəriləcək. Belarusun qonşuları Polşa və Litva – həm NATO, həm də Aİ üzvləri və Rusiyaya qarşı aparıcı müqavimətçi ölkələr kimi, 2020-ci ildə olduğu kimi Lukaşenkonun və Putinin demokratiyanı amansızcasına əzməsinin təkrarlanmasının qarşısını almaq üçün ciddi şəkildə məşğul olacaqlar.
Eyni zamanda, Putin Belarusu itirməyə tab gətirə bilməz. Ona görə ki, ölkə rəsmi olaraq Ukraynaya qarşı müharibəyə girməsə də, Belarus ərazisi Rusiyanın ölkənin şimal-qərbindəki hücumları üçün əsas hazırlıq məntəqəsidir. Və daha da vacibi odur ki, Minskdə qətiyyətlə avropapərəst, demokratik müxalifətin qələbəsi Putinin öz rejiminə ağır zərbə olacaq və onun Rusiyanın böyüklüyünü və onun post sovet ölkələrə təsirini dirçəltmək kimi böyük layihəsində böyük itki olacaq. Məhz elə buna görə Lukaşenkonun hazırki taleyi Putinin taleyi ilə sıx bir şəkildə bağlıdır.
Əkbər Şəbəndəyev
