Yaxın dönəmlərdə ABŞ-a səfər edən bir sıra dünya liderləri, o cümlədən Ağ Evin dəvəti ilə İlon Maskla görüşü öz proqramlarına əlavə edirlər.
Tesla, Space X və X şirkətlərinin sahibi Mask dünyanın ən zəngin adamıdır.
Bu il Elon Mask, Fransa, İtaliya, Hindistan və Cənubi Koreya liderləri ilə görüşüb və son həftədə bu siyahıya Türkiyə və İsrail liderləri də əlavə edilib.
Bayden və Maskın uğursuz tandemi...
Lakin bütün dünya liderləri arasında çox məşhur olan multimilyarderin təkcə ABŞ-da Bayden administrasiyası ilə münasibətləri yaxşı deyil. Mask çəkinmədən hər bir məsələ ilə bağlı ziddiyyətli fikirlərini bildirsə də, hətta həssas geosiyasi mövzularda spekulyasiyalar aparsa da, ABŞ administrasiyasının Maskın gücü və təsir dairəsi ilə bağlı narahatlığı getdikcə artır.
Maskla nə müzakirə edilir?
Bəzi dünya liderləri öz ölkələrində yeni Tesla elektrik avtomobili fabrikinin qurulmasını, bəziləri isə SpaceX Starlink peykinin internet xidmətləri üçün infrastruktur investisiyalarını gündəmə gətirir.
Məsələn, Türkiyə prezidenti Ərdoğan Türkiyənin kosmos proqramı çərçivəsində atılan və atılacaq addımlarda SpaceX ilə əməkdaşlıq imkanlarının yarana biləcəyini ifadə edərək, Maskdan elektriklə işləyən avtomobil şirkətini Türkiyədə görmək istədiyini vurğulayıb.
Makron ötən dekabrdan bəri Mask ilə üç dəfə görüşüb...
Kaliforniyaya özəl olaraq gedən İsrail Baş naziri Binyamin Netanyahu ilə Musk arasındakı görüşün bir yəhudi hüquq təşkilatı (Anti-Diffamasiya Liqası) ilə Mask arasında gərginliyin davam etdiyi bir mühitdə keçirildiyini xatırlamaqda fayda var.
ABŞ-da Diffamasiyaya Qarşı Liqa adlanan bu yəhudi təşkilatı və bəzi digər qruplar, Maskın Twitter sosial media platformasını (indi X adı ilə tanınır) satın aldıqdan sonra platformada nifrət məzmununda böyük artım olduğunu göstərən məlumatlar dərc ediblər. Sosial mediadakı köhnə paylaşımlarında Maskın “dahiliyinə və insanlığa təsirinə” heyran olduğunu yazan Netanyahu son görüşdə milyarderi ifadə azadlığını qorumaq və nifrət ifadələrindən çəkinməyi tövsiyə edib.
Maskın artan siyasi çəkisi bir çox siyasətçidə narahatlıq yaradır...
Dünya liderləri ilə keçirilən görüşlərin əksəriyyəti Mask ilə işgüzar əlaqələrlə bağlı görünsə də, bu da bir həqiqətdir ki, boss X qlobal geo-siyasi kontekstdə daha böyük təsirə malikdir və ondan getdikcə daha çox istifadə edir. Cənubi Afrika əsilli ABŞ vətəndaşı olan Maskın bu kimi məsələlərlə bağlı verdiyi son açıqlamalar bəzi dairələr tərəfindən Amerikanın və ümumilikdə Qərbin maraqlarına zidd hesab edilib. Keçən həftə Çindən ayrı bir idarəetmə quruluşuna sahib olan Tayvanı "Havay və ya buna bənzər bir şey” və “Bu, Çinin ayrılmaz hissəsidir, lakin özbaşına olaraq ayrı qalır" kimi təsvir etdiyi ifadələri Tayvan rəhbərliyinin qəzəbli reaksiyasına səbəb olub.
Maskın ötən il Ukrayna ilə bağlı tvit etdiyi “sülh təklifləri” başqa bir müzakirə mövzusudur. Hətta Ukraynalı diplomat sülh təkliflərini oxuduqdan sonra bildirib ki, bunları Mask yazmayıb yəqin ki, ruslar Maskın səhifəsini hack ediblər.
Növbəti həftə Prezident Baydendən Maskın ABŞ-ın milli təhlükəsizliyinə təhdid olub-olmadığını soruşduqda, “Onun digər ölkələrlə dərin əlaqəsi bizi narahat edir”,- deyə prezident qeyd edib.
Tesla və SpaceX-in inanılmaz uğuru ictimaiyyətin gözündə Maskın dahi bir sahibkar olduğu görüntüsü yaratdı.
Bununla belə, Maskın son illərdə artan sərvəti və siyasi təkamülü onun ictimai imicinin parçalanmasına səbəb olub, bu qismən onun X platformasındakı yazılarının yaratdığı troll şəxsiyyət imici ilə bağlıdır.
“New York Times” qəzetinin keçmiş texnologiya yazıçısı və “Silikon Vadisi”nin siyasi güc kimi meydana çıxması haqqında kitabın müəllifi Noam Koen deyir ki, Maskın ambisiyası və görmə qabiliyyəti, iş dünyasındakı ifrat uğurları ilə yanaşı, “hökumət kimi” gücə çevrilib.
Onun sözlərinə görə, Mask böyük fabriklərin, on minlərlə işçinin və qiymətli məhsulların “fiziki” gücünü informasiyanın yayılmasına nəzarət edən “rəqəmsal” güclə birləşdirib. Bu, Mark Zukerberq və ya Ceff Bezos kimi digər texnologiya nəhənglərinin edə bilmədiyi bir şeydir.
Maskın və onun kimi “seçilməmiş” nəhənglərin geosiyasi nəticələr yaradacaq qərarlar verə bilməsi bizə sərvətin inhisarlaşması və demokratiyanın zəifləməsi ilə bağlı xəbərdarlıq olmalıdır.
Xəyal Ramiz
