Hökumətlər koronavirusun yayılmasının qarşısını almaq üçün qoyulmuş sərt məhdudiyyətləri tədricən yumşaldırlar. Bununla yanaşı bəzi ölkələrdə infeksiyanın sayı artmaqda davam edir.
Bu addım, iqtisadiyyatı dirçəltmək və dolanışıqları təmin etmək zərurətindən irəli gəlir, ancaq post-koronavirus dövründə normal həyata qayıdış çox uzun və çətin bir yoldur.
Bu istiqamətdə universal yanaşmanın olmamasına baxmayaraq, əksər ölkələr iqtisadiyyata zərər vurmamaq üçün ciddi sosial məsafə qaydaları ilə formalaşan yeni yaşayış tərzini tətbiq edirlər.
Ancaq müalicə üsulu və ya peyvənd olmadığı təqdirdə, mütəxəssislər, karantin rejimindən tam çıxma nəticəsində indiyədək beş milyondan çox insanın yoluxduğu və 330.000-dən çox insanın ölümünə səbəb olan koronavirusun ölümcül ola biləcəyi barədə xəbərdarlıq edirlər.
"Hal-hazırda, virusun artması səbəbi güman ki, məhdudiyyətlərin yumşaldılmasından qaynaqlanır", Texas A&M Texarkana Universitetinin virusoloqu Bencamin Neuman Əl-Cəzirəyə söyləyib.
.jpg)
Doğrudan da, Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı (ÜST) dəfələrlə ölkələri koronavirusla bağlı məhdudiyyətlərin yumşaldılmasından dolayı ehtiyatlı olmağa çağırmışdır, məhdudiyyətlərin vaxtından əvvəl qaldırılılmasının virusa yoluxmada vəziyyətin nəzarətdən çıxmasına və ikinci dalğanın yaranmasına səbəb ola biləcəyi barədə xəbərdarlıq etmişdir.
Son həftələrdə, dünyada karantindən çıxma strategiyaları ilə bağlı müzakirələrin getdiyi bir zamanda mütəxəssislər müvafiq tövsiyyələr hazırlayıblar.
Yoluxucu Xəstəliklərin Tədqiqi və Siyasəti Mərkəzinin (CIDRAP) alimləri yaxın gələcəkdə COVID-19-un inkişafına dair bir sıra proqnozlar açıqlayıblar.
Üç ssenari mövcuddur
Minnesota Universitetinin alimləri keçmişdə yaşanmış qrip infeksiyaları ilə müqayisəli şəkildə SARS və MERS-ə aid məlumatları istifadə edərək, pandemiyanın iki ilədək davam edəcəyini və əhalinin 60-70 faizinə qədərində immunitet yarananadək dayandırılmasının mümkün olmadığını deyiblər.
Peyvəndin bu il hazır olmayacağı ehtimalı yüksək olduğundan CIDRAP birinci ssenarisində ilk dalğanın, ardınca isə daha kiçik təkrar dalğaların olacağını və gələn il azalacağını proqnozlaşdırır. Bu dalğalar coğrafi cəhətdən dəyişəcək və onların intensivliyi vaxtaşırı yenidən tətbiq olunacaq karantin tədbirlərindən asılı olacaq.
Digər bir, daha optimist versiya, ilk dalğadan sonrakı yoluxmanın "zəif alovlanması" və təkrarlanmasını proqnozlaşdırır. Bu proqnoza görə güman ki, yumşaldıcı tədbirlər görülməyəcək.
Ən pis ssenari, 2020-ci ilin sonuna qədər daha böyük ikinci dalğanın, gələn il isə bir və ya bir neçə kiçik dalğanın olacağıdır. Bu, 1918-1919-cu illərdə təxminən 50 milyon insanın ölümünə səbəb olan qrip pandemiyası, eləcə də 2009-2010 H1N1 pandemiyası zamanı qeydə alınan tendensiyaya əsaslanır.
"Pandemiyanın hər hansı ssenarisindən asılı olmayaraq, ən azı 18-24 ay ərzində COVID-19 virusunun aktivləşməsinə hazır olmalıyıq”. Bunu alimlər 30 aprel tarixində yayımlanan hesabatda bildiriblər.
ÜST pandemiyanın necə inkişaf edəcəyini məlum olmadığını vurğulayaraq ümumilikdə üç mümkün nəticəni gözləyir: İnsandan insana ötürülmənin tamamilə dayanması; təkrarlanan, böyük və ya kiçik epidemiya dalğaları; və davamlı aşağı səviyyəli yoluxma.
"Ən çox ehtimal olunan ssenari daha sonra aşağı səviyyəli yoluxma ilə müşayiət olunan təkrarlanan epidemiya dalğalarının olmasıdır", deyə ÜST-ün sözçüsü Tarik Yasarevic Əl-Cəzirə-yə bildirib.
Peyvənd yarışı
Mütəxəssislər COVID-19 xəstəliyinin yüksək yoluxma dərəcəsi və yoluxmuş insanlarda asimptomatik böyük faizin olduğunu söyləyirlər.
"Hazırda önəmli olan simptomları olan və olmayanlar arasında müsbət halların sayını qiymətləndirməkdir", Neuman dedi.
Əksər mütəxəssislər pandemiyanın öz-özünə bitməyəcəyinə və yalnız peyvənd əldə edildikdə həll olunacağına inanırlar.
"Koronavirus sosial məsafəyə baxmayaraq yoxa çıxmadı və peyvənd olana qədər yayılmağa davam edəcək", - deyə Cohn Hopkins Universitetinin Səhiyyə Təhlükəsizliyi Mərkəzinin yoluxucu xəstəliklər üzrə mütəxəssisi Ameş Adalja Əl-Cəzirəyə bildirib.
"Peyvənd olmasa, ikinci və hətta üçüncü dalğa olacaq. Məlumdur ki, koronavirus payız və qışda daha sürətlə yayılır”.
Hal-hazırda dünyada COVID-19 əleyhinə ən azı 90 vaksin hazırlanır, onlardan bir neçəsi artıq klinik sınaq mərhələsindədir. Lakin mütəxəssislər peyvənd sınaqlarının ən azı bir ildən 18 aya qədər davam edəcəyini deyirlər.
“ABŞ-da peyvəndin hazırlanması və bütün təhlükəsizlik sınaqlarından keçməsi prosesi 7-10 il çəkir. Ən tez dörd ilə, Ebola əleyhinə əldə edilən peyvənd olub. COVID-19 üçün peyvəndin isə bir neçə ay ərzində əldə edilməsi təklif olunur. Bunun üçün yeganə yol təhlükəsizliyi müəyyən qədər göz ardına almaq və ya əvvəllər bu kimi bir viruslarla keçirmədiyimiz sınaqları keçirməkdir”, - yoluxucu xəstəliklər üzrə mütəxəssis, Mayo Klinikasının Peyvənd Araşdırması Qrupunun rəhbəri Qregori Poland Əl-Cəzirəyə söyləyib.
Tövsiyələr
Öz növbəsində, CIDRAP tədqiqatçıları qlobal səhiyyə orqanlarını yaxın iki il ərzində peyvəndin olmadığı və kütləvi yoluxma ilə davam edən ssenarini planlaşdırmağa çağırıblar.
Onlar, həmçinin hökumətləri baş verən epidemiyanın yüksələcəyi zaman qarşısını almaq üçün profilaktik tədbirləri görmək və səhiyyə sahəsində olanların təhlükəsizliyini təmin etmək üçün strategiyalar hazırlamağa çağırıblar.
"Hökümət rəsmiləri pandemiyanın tezliklə bitməyəcəyi və insanların yaxın iki il ərzində xəstəliyin vaxtaşırı yenidən baş qaldırmasına hazır olmaları barədə xəbərdar etməlidir", hesabatda deyilir.
Aysəba Umudlu
“Əl-Cəzirə”nin müxbiri
