Rusiya digər dondurulmuş münaqişələrdə göstərdi ki, münaqişələrin sonsuza qədər davam etməsinə üstünlük verir. Münaqişə həll edildikdən sonra sözdə Rusiya sülhməramlılarına ehtiyac qalmayacaq.
Bölgədə sülhün və sabitliyin bərpası üçün əsas maneə ermənilərin psixoloji problemidir. Qarabağın Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün bir hissəsi olduğunu qəbul etmək istəmirlər. Bu sözləri Kiyev-Mohyla Akademiyası Milli Universitetinin Siyasi Elmlər Bölməsinin professoru, eyni zamanda postsovet araşdırmalarının tanınmış tədqiqatçısı Taras Kuzio Ermənistan-Azərbaycan sərhədində eləcə də Qarabağ bölgəsindəki mövcud hərbi-siyasi vəziyyəti EDNews.net-ə müsahibəsində şərh edərkən deyib.
Qeyd edək ki, son vaxtlar dövlət sərhədində Ermənistan və Azərbaycan silahlı qüvvələri arasında gərgin toqquşmalar baş verib. Hətta Qarabağdakı vəziyyət də qeyri-sabitdir.
İndiki şəraitdə görünür ki, həm Ermənistan, həm də Azərbaycan uzanan problemli məsələləri müzakirə etmək üçün dialoqa girmək istəmirlər.
Bəzi ekspertlər hesab edirlər ki, Ermənistan-Azərbaycan sərhədində baş verən toqquşmalar Ermənistan və Azərbaycan hərbi birləşmələri arasında irimiqyaslı silahlı toqquşmalara səbəb ola bilər.
Taras Kuzioya görə, hazırkı vəziyyət üçüncü Qarabağ savaşına qədər gedə biləcək aşağı intensivlikli bir qarşıdurmadır.
"Unutmamalıyıq ki, İkinci Qarabağ müharibəsinin mənşəyi 2016-cı il dördgünlük müharibədə və 2020-ci ilin iyulunda baş verən toqquşmalardadır. Ermənistan psixoloji cəhətdən keçmiş SSRİ respublikaları arasındakı sərhədlərin SSRİ -nin tərkibində olarkən sovet respublikaları arasındakı daxili sərhədlərə əsaslandığını qəbul etməkdən çəkinir. Rusiya və Ermənistan bu anlayışı tanıdıqlarını söyləyən bir çox MDB sənədini imzaladılar. Sovet konstitusiyaları respublikalara öz müqəddəratını təyin etmək hüququ verdi. Muxtar bölgələrə öz müqəddəratını təyin etmək hüququ vermədilər " - Kuzio deyib.
Bölgədəki mövcud vəziyyəti təhlil edərkən, Ermənistan və Azərbaycanın toqquşmalara son qoymasına və dövlət sərhədlərinin delimitasiyası və demarkasiyası ilə bağlı ikitərəfli dialoqa başlamasına mane olan əsas maneələri görmək olar.
Bu məsələyə toxunan Kuzio, ermənilərin qonşusu Azərbaycanla sülh və rifah içində yaşamağa hazır olmadıqlarına inanırdı.
“Əsas maneə psixoloji problemdir - ermənilər keçən il İkinci Qarabağ müharibəsində məğlub olduqlarını və Qarabağın Azərbaycan ərazisi olduğunu qəbul etmirlər. Bunu Ermənistan rəsmilərinin "öz müqəddəratını təyin etmə" və "Dağlıq Qarabağ Respublikasının suverenliyi" istəklərindən, Ermənistanın təhlükəsizlik qüvvələrinin terror qruplarını Azərbaycana göndərməyə davam etməsindən görmək olar" - Kuzio deyib.
Bundan başqa, İrəvan Ermənistanın Azərbaycanla sərhəd bölgələrində Rusiya sülhməramlı qüvvələrini yerləşdirmək niyyətindədir. İrəvanın Fransanın da sülhməramlı qüvvələrini bölgədə görmək istədiyi ilə bağlı təkliflər də var.
“Sülhməramlı qüvvələrin qarşıdurmaya girməsi hər iki tərəfin razılığını tələb edir. Azərbaycan Rusiya sülhməramlı qüvvələrinin artmasına razı olmayacaq və Bakı artıq 2025-ci ildə mövcud Rusiya qüvvələrini BMT sülhməramlı qüvvələri ilə necə əvəz etməyi araşdırmalıdır. Fransa həmişə Ermənistanın mövqeyinə qarşı qərəzli mövqe tutmuşdur, bu 2020-ci ilin noyabr-dekabr aylarında Fransa parlamentinin hər iki palatasının Qarabağın "müstəqilliyinin" tanınması üçün səs verməsindən bəllidir və buna görə də Bakının Fransa sülhməramlı qüvvələrini heç vaxt qəbul etməyəcəyi aydındır. Üstəlik Fransa birtərəfli qaydada hərəkət edə bilməz və AB-nin sülhməramlı qüvvəsi olmalıdır " - Kuzio deyib.
Amerikalı analitik onu da vurğuladı ki, Rusiya dövlət sərhədlərinin delimitasiyası və demarkasiyasına həll tapmaq üçün Ermənistan və Azərbaycan hökumətləri arasında dialoqda vasitəçilik etməkdə maraqlı deyil.
“Rusiya digər dondurulmuş münaqişələrdə göstərdi ki, münaqişələrin sonsuza qədər davam etməsinə üstünlük verir. Ekspert qeyd edib ki, münaqişə həll olunarsa, rusiyalı danışıqçılara və sözdə rus sülhməramlılarına ehtiyac olmayacaq.
Prezident İlham Əliyev Ermənistanla sülh müqaviləsi ilə bağlı bir sıra bəyanatlar verdi. Onun sözlərinə görə, Azərbaycan Ermənistana sülh proqramı göndərib. O bildirib ki, Ermənistan və Azərbaycan bölgədə sabitliyi və firavanlığı gücləndirmək üçün sülh müqaviləsi imzalamalıdır.
Bu baxımdan Kuzio hesab edir ki, maneə Azərbaycan deyil, Ermənistandır.
Onun sözlərinə görə, nə qədər ki, praqmatik (Paşinyan) və romantik (Köçəryan) millətçiləri Qarabağı Azərbaycan ərazisi kimi tanımırlar, sərhədin delimitasiyası və demarkasiyası ilə bağlı ciddi danışıqlar aparmayacaqlar. Buna görə də münaqişədən sonra sülh müqaviləsinin imzalanmasında maraqlı olmayacaqlar.
Nəticədə Taras Kuzio Minsk Qrupunun mənasız olduğunu söylədi. O hesab edirdi ki, ATƏT-in Minsk Qrupu həmsədrləri uğursuz olublar və onlar artıq Ermənistanla Azərbaycan arasında münaqişənin dayandırılması və bölgədə sülhün bərpası üçün aparılan danışıqlarda müsbət rol oynamadılar.
"Düşünürəm ki, Minsk Qrupu üçün anım mərasimi keçirilməlidir. Effektivliyini sübut etmək üçün təxminən 30 il keçdi və uğursuz oldu", - deyib.
Yunis Abdullayev
Tərcümə: Ayxan Həsrət