Son günlər İranın mövqeyində bir qədər yumşalma hiss olunur.
Oktyabrın 20-də İran, yük maşınlarının Laçın dəhlizindən keçməklə Qarabağa getməsini qadağan etdi. İran rəsmisinin açıqlamasında bildirildi ki, Azərbaycan ərazi bütövlüyünə hörmət olaraq qeyd olunan hallar Ermənistan ərazisindən Qarabağa gedişə cəhd edən İran vətəndaşlarının istisnasız olaraq hamısına aiddir. Bunun ardınca bu gün səhər saatlarında Azərbaycan tərəfi humanist addım ataraq Xankəndiyə qanunsuz yük apardığına görə saxlanan iki iranlı sürücünü ölkələrinə qaytarıb.
Bununla yanaşı, bəzi şəxslər İran tərəfinin bu yumşalmasının Azərbaycan və Türkiyənin İran yüklərinə qoyduğu məhdudlaşdırma ilə bağlı olduğunu deyir. Deyilənə görə, İran, Rusiya və Qara dənizə çıxışının məhdudlaşdırılmasından qorxur.
Eyni zamanda Ermənistanın İranla yaxın zamanlarda Fars körfəzi-Qara dəniz nəqliyyat dəhlizinin yaradılması haqqında razılaşma imzalayacağı barədə fikirlər dolaşır. Qeyd edilir ki, İran Zəngəzur dəhlizinə alternativ olaraq “Qafqaz dəhlizi” adlandırdığı bu layihəni gerçəkləşdirməyə çalışır və bu layihədən Azərbaycanla Türkiyəni uzaq tutmağa çalışır. Zəngəzur dəhlizinə alternativ axtaran İranın “3+3” formatına qatılmayacağı barədə fikirlər dolaşır. İran Türkiyəyə qarşı Rusiya, İran və Ermənistan birliyini formalaşdırmağa çalışsa da Rusiya regional əməkdaşlıqda İrana deyil, Türkiyəyə üstünlük verib. Və Rusiyanın mövqeyindən belə anlaşılır ki, “3+3” formatına qatılmayanlar Cənubi Qafqazın geoiqtisadi layihələrindən kənarda qalacaqlar.
İranın mövqeyinin dəyişməsi ilə bağlı keçmiş xarici işlər naziri, politoloq Tofiq Zülfüqarov EDNews.net-in suallarını cavablandırıb.
T. Zülfüqarov hesab edir ki, İranın mövqeyinin dəyişməsindən öncə hiss olunurdu ki, mövqe lazimi şəkildə düşünülməmişdi və əslində, bu davamlı olarsa İrana daha çox zərər dəyəcək, nəinki digərlərinə: “Düşünürəm ki, İranda sağlam qüvvələr bu məsələyə müdaxilə edib. İranın rəhbərliyində həm bizə qarşı olan, həm də bizə dostluq münasibəti bəsləyən insanlar var. Bunun nəticəsində hiss olunur ki, məsələ təzədən qiymətləndirildikdən sonra daha konstruktiv mövqe formalaşıb və mövqeyin əsas məzmunu ondan ibarətdir ki, tərəflər gərək dialoq başlatsın, narahatlıq doğuran problemlər müzakirə yolu ilə həll olunsun. Digər məsələlər isə ikinci dərəcəlidir”.
Politoloqun sözlərinə görə, hazırda “Qafqaz dəhlizi” heç bir aktuallıq kəsb etmir. Çünki indiki zamanda Zəngəzur dəhlizi bərpa olunsa İran çox rahatlıqla şimala yol tapacaq, Rusiyaya Federasiyası ilə yol asanlaşacaq və şimaldan - Rusiya və Skandinaviya ölkələrindən birbaşa Fars körfəzinədək olan dəmir yolunun bərpa olunması nəticəsində İranın böyük tranzit xeyirləri olacaq. O cümlədən, digər iştirakçılar - Azərbaycan, Ermənistan, Rusiya, Türkiyə də bu imkanlardan istifadə edəcək”.
T. Zülfüqarov bildirib ki, İranın “3+3” formatına qatılmaması mövzusu da aktual deyil: “Bu ehtimalı bəlkə də müzakirə etməyə ehtiyacı yoxdur. İran bu formata qatılmasa ən azından yuxarıda qeyd olunan tranzit imkanlarından məhrum olar. “3+3” formatına qatılmaq hamı üçün sərfəlidir, çünki bu elə formatdır ki, hər bir tərəfin burada ən azı kommunikasiyalar baxımdan xeyiri ola bilər”.
Gülnar Səlimova
Məqalə Azərbaycan Respublikası Medianın İnkişafı Agentliyinin maliyyə dəstəyi ilə hazırlanmışdır
6.3.4. ictimai və dövlət maraqlarının müdafiəsi
