Rusiya Prezidenti Vladimir Putin bir daha Rusiyanın Cənubi Qafqazda yeganə söz sahibi olduğunu nümayiş etdirib.
Valdai Beynəlxalq Diskussiya Klubunun növbəti plenar görüşündə Azərbaycan və Ermənistan arasında sülh prosesinə münasibət bildirən Prezident Vladimir Putin qeyd edib ki, sülh müqaviləsində Azərbaycan və erməni xalqının maraqları nəzərə alınmalıdır.
“Əgər Ermənistan rəhbərliyi və xalqı hesab edirsə ki, sülh müqaviləsinin hansısa variantı seçmək lazımdır, başa düşüdüyüm qədər bu Vaşinqtonun planıdır”, – deyə Putin bildirib.
İlk növbədə qeyd etmək lazımdır ki, Brüssel və Vaşinqtonun Azərbaycan-Ermənistan münasibətlərinin normallaşması prosesinə vasitəçilik təşəbbüsünü öz əlinə almağa çalışması Moskvada dərin narahatçılıq yaradıb. Rusiya Xarici İşlər Nazirliyinin son bəyanatları bunu aydın sübut edir.
Rusiya liderinin bu açıqlaması bir çox məqamlardan xəbərdar edir. Doğrusunu desək, Putin üstüörtülü şəkildə demək istəyir ki, Bakı və İrəvan arasında sülh prosesi ABŞ-ın təklifidir. Bu təklifin arxasında əsas məqsəd regiondan Rusiyanı sıxışdırıb çıxartmaqdır. Putin, həmçinin erməni xalqına mesaj ötürür ki, Moskva Paşinyan hakimiyyətinin hər addımından xəbərdardır və heç vaxt Ermənistanın itirilməsi ilə razı olmayacaq.
Ümumiyyətlə, Putini daha yaxşı başa düşmək üçün Qərb və Rusiyanın Azərbaycan-Ermənistan sülh prosesində vasitəçilik təşəbbüsündə fərqləri nəzərdən keçirmək lazımdır.
Bu fərqlər nədir?
Rəsmi Brüssel və Vaşinqton hesab edir ki,Bakı və İrəvan arasında ilk növbədə sülh müqaviləsi imzalanmalıdır, müqavilədən sonra hər iki tərəfin sərhədlərinin delimitasiyası və regional kommunikasiyalar məsələsini həll etmək olar.
Moskva isə bunun əksini düşünür. Onların fikrincə, ilk növbədə Azərbaycan-Ermənistan sərhəd ərazilərinin delimitasiyası həll edilməli, regional kommunikasiyalar açılmalıdır, sülh müqaviləsi isə qeyri-müəyyən gələcəyə saxlanılmalıdır.
Qərb nəyə görə ilk növbədə sülh müqaviləsinin imzalanmasını təklif edir?
Qərbin sülh təşəbbüsünü regionda barışığın və sabitliyin bərqərarı kimi qiymətləndirmək bir az sadəlövlük olardı. Vaşinqtonun və Brüsselin sülh missiyasının arxasında ilkin priotet Ermənistanı siyasi, iqtisadi və hərbi cəhətdən Rusiyadan qopartmaqdır. Onsuz da bu ölkədə son ildə Qərbin maliyyəsi hesabına QHT-lər və digər siyasi təşkilatlar daha aktiv fəaliyyət göstərir. Qərb xəttini təmsil edən Paşinyanın məxməri inqilab yolu ilə hakimiyyətə gəlməsində Qərbin rolu danılmazdır. Avropa İttifaqı və ABŞ bu ölkənin siyasi və iqtisadi sisteminin Qərb standartlarına uyğunlaşması üçün külli miqdar maliyyə yatırır.
İlkin olaraq sülh müqaviləsinin imzalanması Ermənistanın Qərbin ağuşuna tam düşməsi anlamına gəlir. Bundan sonra İrəvan əvvəlkindən fərqli olaraq asta-asta yox, daha sürətli şəkildə Avropaya və ABŞ-a tərəf gedəcək. Çünki ölkəsinin Türkiyə ilə sərhədləri açılacaq, NATO-nu öz ərazisinə dəvət edə biləcək və sonda Rusiyanın Gümrüdən hərbi bazasının çıxmasına zəmin yaranacaq. Ermənistanın bütün iqtisadi obyetləri Qərb şirkətlərinin əlinə düşəcək.
Daha sonra isə, yəni 2025-ci ildə Azərbaycan və Ermənistanın razılığı ilə Rusiya sülhməramlıların Qarabağı tərk edəcək. Bu da Qərbə növbəti böyük divident qazandıracaq.
Rusiya nə məqsəd güdür?
Moskva qətiyyətlə sülh müaviləsinin imzalanmasını qeyri-müəyyən gələcəyə saxlamaq istəyir.
Cənubi Qafqazda son otuz ildə baş verən prosesləri dərindən nəzərdən keçirsək görərik ki, Qarabağ münaqişəsinin alovlanmasına şərait yaradan və onun həll yollarına maneçilik törədən elə Rusiyanın özüdür. Moskvanın bu münaqişədə geosiyasi məqsədi Ermənistanı və Azərbaycanı öz əlində saxlamaq və regionda öz təsir rıçaqlarını qorumaq idi. Eyni zamanda münaqişənin qızğın vaxtlarında Kreml bəzən Ermənistanın, bəzən də Azərbaycanın tərəfində dururdu.
Rəsmi Moskva hesab edir ki, əgər Bakı və İrəvan arasında sülh müqaviləsi imzalanarsa, Ermənistan hakimiyyəti rəsmi sənəddə Qarabağı Azərbaycanın suveren ərazisi kimi tanıyarsa, onda sülhməramlıların Qarabağda qalmasına ehtiyac olmayacaq. Bölgədə təhlükəsizliyi bundan sonra biləvasitə Azərbaycan ordusu təmin edəcək. Bu həm də, Rusiyanın regionda mövqeyinə ciddi zərbə vura bilər.
Lakin Kreml öz şərtləri daxilində sülh müqaviləsinin imzalanmasına şərait yarada bilər. Bəzi ekspertlərin fikrincə, Rusiya Qarabağı tam olaraq Azərbaycanın tərkibində qəbul etsə də, bölgədə rus sülhməramlılarını uzun müddət qalmasını istəyir. Belə olduğu təqdirdə isə Qarabağda öz qoşunlarını saxlayan Rusiya lazım olan anda regionda Azərbaycana qarşı separatçılıq meyillərinin oyanmasını təsir mexanizmi olaraq saxlayacaq. Bundan başqa lazım olan anda orada yaşayan erməniləri qarşıdurmaya sövq edəcək. Bu da istənilən anda rəsmi Bakı üzərində təzyiq imkanlarının saxlanılmasına imkan yarada biləcək.
Sonda qeyd edim ki, sülh müqaviləsinin kimin vasitəçiliyi ilə imzalanmasından asılı olmayaraq, Azərbaycanın maraqları üstün tutulmalı, regionda mütləq sülh və sabitlik bərpa olunmalıdır.
Yunis Abdullayev
