Amerikanın İlk Kadrları: Fotoqrafiya Tarixinin 70 İli

Mədəniyyət 10:50 15.04.2025

Yeni açılan sərgi Amerika fotoqrafiyasının ilk 70 ilini əhatə etməklə yanaşı, bu dövr ərzində Birləşmiş Ştatlarda baş verən böyük sosial, coğrafi və sənaye dəyişikliklərini də sənədləşdirir. Fotoqrafiyanın müasir mədəniyyətə verdiyi töhfələr danılmazdır. 11 aprel tarixində qapılarını ziyarətçilərə açan “Amerika Fotoqrafiyası, 1839–1910” adlı sərgi, bu dövrü 225 fotoşəkil vasitəsilə təqdim edir.Ənənəvi sərgi yanaşmalarından fərqli olaraq, bu layihə təkcə məşhur fotoqrafların əsərlərinə deyil, həm də az tanınan sənətkarların işlərinə diqqət yetirir. Nəticədə, ABŞ-ın XIX əsrdə yaşadığı mürəkkəb və çoxşaxəli hekayələr daha dərindən, daha insani baxışla təqdim olunur.

Sərgidə agentlik – yəni fərdlərin öz taleyinə təsir etmək gücü – bir çox erkən fotoşəkillərdə dolayı yollarla əks olunur. Məsələn, 1850-ci illərə aid qadın portreti Luiziana koloniyasında qəbul olunmuş “Tignon Qanunu”na işarə edir. Bu qanun azad qaradərili qadınların saçlarını örtməsini tələb edirdi. Lakin bəzi qadınlar bu məcburiyyəti özlərinə xas gözəllik və qürur simvoluna çevirərək, tignonu incə zövqlə bəzədilər. Şəffaf şalın toxuması, zərif oyma sırğalar – bütün bu detallarda həmin qadının öz şəxsiyyətini və iradəsini ifadə etməsi sezilir.

Fotoqrafiya – Tamaşaya Çevrilən Proses

XIX əsr Amerikası üçün foto çəkmək təkcə sənəd hazırlamaq yox, həm də bir növ tamaşa idi. Təxminən 1855-ci ilə aid bir kağız üzərində çap olunmuş şəkil, bu sehrli prosesin canlı şahididir. Fotoqraflar nə qədər bacarıqlı olsalar da, hər zaman hər şeyi idarə edə bilmirdilər. Məşhur fotoqraf Edvard Steykenin 1903-cü ildə çəkdiyi ''Morgan'' portreti buna nümunədir. Təsadüfən Morganın səbirsizliyi portretə əks olunur – stulun tutacağı onun əlində xəncər kimi görünür və bu detalla portret gözlənilmədən güclü psixoloji təsir yaradır.

Fotoqrafiya və İncəsənət Arasındakı Sərhəd

O dövrdə bir çoxları fotoqrafiyanı incəsənət kimi qəbul etmirdi. Lakin rəssam ailəsindən çıxmış Con Moran bu yanaşmaya qarşı çıxaraq, fotoqrafiyanın yaradıcı və texniki potensialını nümayiş etdirdi. Onun mənzərə şəkilləri sadəcə reallığı sənədləşdirmirdi – əhval-ruhiyyəni, emosiyanı da ön plana çəkirdi.

Bu yanaşma Avropa təsirinə açıq olsa da, tintip – qaraldılmış dəmir lövhə üzərində çəkilən şəkil  tamamilə Amerika ixtirası idi. Bu texnologiya yüksək keyfiyyətli şəkilləri daha ucuz başa gətirməklə və studiya ehtiyacı olmadan çəkməklə fotoqrafiyanı daha əlçatan etdi. Beləcə, köçəri fotoqraflar vasitəsilə bu sənət forma olaraq ucqar bölgələrə və aztəminatlı insanlara qədər yayıldı.

Genişlənən Coğrafiya

ABŞ-ın sənayeləşməsi ilə yanaşı fotoqrafiyanın yayılma sürəti də artdı. Dəmir yolları və teleqraf şəbəkəsi ölkənin uzaq guşələrini birləşdirirdi. Eyni zamanda, yerli amerikalılar getdikcə daha dar ərazilərə sıxışdırılırdı. Bu dəyişiklikləri sənədləşdirən topoqrafik fotoqrafiya nümunələrindən biri, 1870-ci ilə aid olan  dəmir yolu işçisinin portretidir. O, ölçü alətləri ilə birlikdə poza verərək, öz işinə olan qüruru və Amerikanın qurulmasında iştirakını göstərir.

Golder və Robinson kimi fotoqraflar məşhur simaları sənədləşdirərkən, Alis Osten kameranı cəmiyyətin periferiyasında qalanlara yönəldirdi. O, kasıb uşaqların, küçə satıcılarının və immiqrantların gündəlik həyatını fotoaparatla izlədi. 1888-ci ilə aid bir gümüş çapda, Mahopak gölündə qayıq gəzintisi zamanı onun yaxın dostu Trud Ekleston gülümsəyərək Ostenin gözlərinə baxır. Kadrdakı digər kişilər, Eklestonun sonradan evlənəcəyi şəxs də daxil olmaqla bu baxışı fərq etmir. Bu an, ikisi arasında səmimi həmrəyliyi, qadın baxışının nə qədər güclü və ifadəli ola biləcəyini göstərir.

Amerika Fotoqrafiyası, 1839–1910” sərgisi, fotoqrafiyanın təkcə texnoloji inkişaf deyil, həm də sosial yaddaş vasitəsi olduğunu göstərir. Hər bir kadr, ABŞ tarixinin mühüm dönüş nöqtələrinə işıq salır və unudulmuş səslərə eşidilmə imkanı yaradır.

Mədinə Məmmədova //EDnews

“Euronews” telekanalı Azərbaycandakı mina problemindən danışdı

Xəbər xətti

İkinci Dünya müharibəsi veteranlarına birdəfəlik maddi yardım veriləcək
16:40 21.04.2025
ABŞ-ın vitse-prezidenti Hindistana gedib
12:51 21.04.2025
Nyu-Delhidə yaşayış binası çöküb
12:40 21.04.2025
Azərbaycan stolüstü tennisçiləri Bosniya və Herseqovinadakı turnirdə iştirak edəcəklər
12:37 21.04.2025
İmişlidə bir məktəbin 23 şagirdi buraxılış imtahanında 200-dən çox bal toplayıb
12:29 21.04.2025
Oğuzda cücə ferması yanıb
12:21 21.04.2025
MEDİA-nın səkkizinci könüllülük proqramı başlayıb
12:14 21.04.2025
Bakıda Türk dövlətlərinin 20 istiqamət üzrə yarmarkaları keçiriləcək
12:10 21.04.2025
Xəstəlik vərəqi elektron sənəd formasında hazırlanacaq
11:56 21.04.2025
Leyla Əliyeva Vyetnama səfər edib
11:20 21.04.2025
Qarabağ Universitetində Türk Dünyası Elm Mərkəzinin yaradılması təklif olunub
11:09 21.04.2025
Roma Papası vəfat etdi
11:02 21.04.2025
"Azərbaycan Cənubi Qafqazda ilk olaraq tam hüquqlu maliyyə mərkəzli rəqəmsal ekosistem qurur"
11:00 21.04.2025
“Türk Barometri 2024 - Türk Dövlətlərində Təhsil və Elm Sahəsində Əməkdaşlıq: Mövcud Reallıqlar və Gələcəyə Baxış” adlı elmi-sosioloji tədqiqat layihəsinin nəticələri açıqlanıb
10:49 21.04.2025
Böyük Qayıdış: Sarıcalı və Ballıca kəndlərinə növbəti köç karvanı yola salınıb
10:46 21.04.2025
Cenevrədə “Bakıdan Belenə: COP29 və COP30” adlı sessiya keçirilib
10:44 21.04.2025
Yerli şirkətlər qlobal arenada: Azərbaycan ekspertizasını kim evə qaytarır?
10:34 21.04.2025
Bağdadda Azərbaycan və İraq XİN-ləri arasında siyasi məsləhətləşmələr keçirilib
10:32 21.04.2025
Azərbaycan-İraq Hökumətlərarası Birgə Komissiyanın iclası keçiriləcək
10:25 21.04.2025
Türk dövlətlərində diplomların, elmi adların tanınması üçün prosedurun təkmilləşdirilməsi təklif olunur
10:22 21.04.2025
Sabah geomaqnit qasırğası olacaq
10:21 21.04.2025
İsrail ordusu Livandakı “Hizbullah” hədəflərinə zərbələr endirib
10:18 21.04.2025
Fironun fərasəti hara kimidir? Xanəmir Telmanoğlu yazır...
10:04 21.04.2025
ADB Azərbaycanda dəmir yollarının dekarbonizasiyasına maliyyə vəsaiti ayırıb
09:56 21.04.2025
Azərbaycanda zəlzələ olub
09:38 21.04.2025
Kişi voleybolçular arasında Azərbaycan Yüksək Liqasında üçüncü yerin sahibi müəyyənləşəcək
09:17 21.04.2025
ABŞ Yaponiyaya daha iki “B-1B” strateji bombardmançı göndərib
09:07 21.04.2025
Şimal Buzlu okeanında nə baş verir ?
07:43 21.04.2025
Aprelin 21-də Ümumdünya Yaradıcılıq və İnnovasiya Günü qeyd olunur
00:01 21.04.2025
"Gürcüstanda "Qafqaz evi" qurula və ev sahibliyi edə bilər" -Açıqlama
17:15 19.04.2025
General Akif Pirverdiyev 4-cü Ordu birliyinin komandiri TƏYİN OLUNDU
07:39 19.04.2025
Moskva "Taliban"ı tanıdı - Rusiya Əfqanıstana qayıdır
07:34 19.04.2025
ABŞ Ukrayna danışıqlarından çıxa bilər - Şərt irəli sürüldü
07:28 19.04.2025
"Moskva Ankara ilə İrəvan arasında yaxınlaşma səylərini dəstəkləyir"
07:23 19.04.2025
Mirzoyanla Bayramovun diplomatiya dueli: Nəticə nə oldu?
07:15 19.04.2025
Azərbaycan - Gürcüstan münasibətləri yeni mərhələyə qədəm qoyur
18:49 18.04.2025
Dünya Nizamı Necə Dəyişir? IV Hissə: Geosiyasi Dəyişikliklər və Yeni Əlaqələr
17:51 18.04.2025
Azərbaycanda sadələşdirilmiş gömrük bəyannaməsi ilə bağlı mobil tətbiqin dizaynı dəyişdirilir
12:12 18.04.2025
Qırğızıstanın və Azərbaycanın Ədəbiyyat institutları ortaq layihənin icrasına başlayıblar
12:07 18.04.2025
Milli Observatoriya beynəlxalq mükafata layiq görülüb
11:59 18.04.2025
Hamısı