Azərbaycanda banklarda kredit faizlərinin yüksək olması uzun illərdir ki, böyük müzakirələrə səbəb olur.
Kredit şərtlərinin ağır olmasından gileylənən vətəndaşların bir qismi iddia edir ki, banklar krediti Avropadan 2-3 %-lə alıb öz vətəndaşlarımıza bunu 22%-lə verir. Lizinq krediti verən bəzi bankların şərtlərinin isə daha ağır olduğu da iddia olunur.
Məsələ ilə bağlı bank məsələləri üzrə ekspert Əkrəm Həsənov Ednews-a bildirib ki, bizim banklar Avropadan indi 2-3 %-lə kredit ala bilmir.
.jpg)
“2015-ci ilə qədər 5-6%-lə alırdılar, indi bu da yoxdur. Həm də bu kreditlər avro və dollarla alınır. Məzənnə isə günü-gündən dəyişdiyi üçün bu bəzən böyük risk yaradır. 2015-ci il devalvasiyasında belə bir risk yaşanıb. Banklar maliyyə vasitəçisidir. Bir qrup şəxsdən kredit, əmanət, bank hesablarını toplayır, üzərinə faiz qoyub başqalarına kredit verirlər və aradakı fərq onların həm qazancı, həm də xərclərini bağlayır. Bizim bankların əsas maliyyələşdirmə mənbəyi ya vətəndaşların əmanətidir, ya da Mərkəzi Bankdan götürdükləri kreditdir”.
Ekspert qeyd edib ki, bankların ucuz kredit verə bilməməsinin birinci səbəbi əmanət faizlərinin yüksək olmasıdır.
“Bu gün Azərbaycanda qorunan əmanət üzrə faiz dərəcəsi 12%-dir. Bu faizlə əmanət götürən bank onu ən azı 15%-lə verəcək. Bizdə faizlər yüksəkdir deyiləndə kredit üzrə faizləri nəzərdə tutulur, əmanət üzrə faizləri isə diqqətdən qaçır. Hansı Avropa ölkəsində 12%-lə əmanət var? Orada əmanət faizi maksimum 1-2%-dir.
İkinci amil odur ki, Mərkəzi Bankın bu gün uçot dərəcəsi 7,75 faizdir. Bu isə o qədər də aşağı faiz deyil, amma bank əmanəti faizlərindən aşağıdır. Mərkəzi Bank bir neçə bank istisna olmaqla digərlərinə o faiz dərəcəsi ilə kredit vermir. Bütün banklar Mərkəzi Bankdan bərabərhüquqlu, sağlam rəqabət şəraitində kredit ala bilsəydi, banklarımızda faizlər düşərdi. Bu baxımdan da Mərkəzi Bankın hər ay elan etdiyi uçot dərəcəsi də heç nəyə təsir etmir. Avropa və Amerikada Mərkəzi Banklar faizi endirəndə və qaldıranda o faiz dərəcəsi ilə onlar bütün banklara kredit verirlər. Bizdə isə bu sahədə sağlam rəqabət yoxdur. Mərkəzi Bankdan ancaq bir neçə bank kredit götürə bilir. Onlar da öz faizlərini endirmirlər, çünki bilirlər ki, o biri bankların belə ucuz vəsaiti yoxdur.
Üçüncü ən böyük problem də odur ki, Azərbaycanda qanunun aliliyi prinsipi pozulur, məhkəmə-hüquq sisteminin vəziyyəti bərbaddır. Banklar bilir ki, sabah verdiyi kreditlər üzrə problem yarana bilər. Onların rəsmi və qeyri-rəsmi xərcləri çoxdur və bunları nəzərə alıb faizi çox edirlər ki, həmin riskləri örtsün. Azərbaycanda kredit riskləri ona görə yüksəkdir ki, qanunçuluq çox zəifdir”.
Əkrəm Həsənov bildirib ki, bunun üçün bank əmanətləri üzrə faiz dərəcəsi 12% endirilməli və Mərkəzi Bankı qanunla məcbur etmək lazımdır ki, kredit hərracları keçirsin və uçot dərəcəsi ilə bütün banklara bərabərhüquqlu kredit versin. Bu zaman onlar banklar da ucuz kredit verə bilər.
Gülnar Səlimova
