Niyə kapitalizimdən əl çəkə bilmirik?

Ekspert rəyi 14:56 10.06.2025

Kapitalizm bu gün dünyanın ən geniş yayılmış iqtisadi modeli deyil, həm də qlobal həyat tərzidir. Demək olar ki, bütün ölkələrin iqtisadi həyatında kapitalist prinsiplər hökm sürür. Lakin son illərdə artan sosial bərabərsizlik, ekoloji böhran və psixoloji təzyiqlər kapitalizmə qarşı tənqidlərin artmasına səbəb olub. Buna baxmayaraq, bəşəriyyət kapitalizmdən niyə əl çəkmir?

"EDnews" xəbər verir ki, İqtisadçı ekspert Rəşad Həsənov Valyuta.az-a açıqlamasında kapitalizmin bəşəriyyət üçün ideal bir sistem olmasa da, alternativlərnin ya işləməməsi, ya da inandırıcı olmaması səbəbilə dominant olaraq qaldığını bildirib: “İnsanların azadlıq, rifah, istehlak, mülkiyyət hüququ və fərdi təşəbbüs arzuları ilə uyğunlaşdığı üçün də asanlıqla əl çəkə bilmirlər”.

ekspert.jpg

R.Həsənov bildirdi ki, kapitalizm sərbəst bazar münasibətləri fonunda özəl mülkiyyətə əsaslanan, gəlirin maksimallaşdırılmasına hədəflənmiş bir iqtisadi modeldir: “Kapitalizmin radikal tənqidçilərindən biri olan Karl Marks belə mülkiyyət hüququndan imtinanın doğura biləcəyi sosial fəsadları dərk edir və bu məsələyə yanaşmalarında toxunurdu. Kapitalizmdə rəqabət əsas hərəkətverici qüvvədir. Bu, insan potensialının səfərbər edilməsini, yeni ideyaların ortaya çıxmasını və innovasiyaların inkişafını təşviq edir.

Amerikalı iqtisadçı Milton Friedman kapitalizmin üstünlüklərini xüsusilə təhsil sistemində dövlət və özəl sektorun müqayisəsi ilə əsaslandırmağa çalışırdı. Onun arqumentlərinə görə, özəl sektorun effektivliyi daha yüksəkdir”.

Ekspert əlavə edir ki, kapitalist modelin fərqləndirici üstünlüklərindən biri onun çevikliyidir: “Kapitalizm ideyanın dəyərinə və resursların əlçatanlığına əsaslanaraq inklüzivlik yaradır. Bu, sistemin adaptasiya qabiliyyətini və yeniliklərə çevik reaksiyasını artırır. Müasir çağırışlar - ticarət müharibələri, texnologiyanın sürətli inkişafı, süni intellektin yüksəlişi, iqlim dəyişikliyi və gəlir bərabərsizliyi - kapitalist modeli tənzimləmə və yenidən dizayn etməyə vadar edir”.

İqtisadçı Ace Molnun tədqiqatlarında kapitalizmdə ciddi problem olaraq önə çıxan məsələlərdən birinin gəlir bərabərsizliyidir. Bu mövzuya toxunan R.Həsənov dedi ki, bu məsələ artıq ciddi uçurumlar formalaşdırıb: “Yeni bir model ortaya çıxarsa, bu model gəlir bərabərsizliyini həll etməlidir. Gün keçdikcə bir çox kapitalist modellər özündə sosialist, sol dəyərləri birləşdirməyə çalışır və inkişaf edir”.

“Kapitalizmin bu qədər uzunömürlü olmasının əsas səbəbi də məhz onun dəyişikliklərə cavab verə bilmə qabiliyyətidir. Gələcəkdə bu modelin mövqeyini qoruyub saxlaması, onun özünü tənzimləməyə və yeni çağırışlara uyğunlaşmağa nə qədər davam edə biləcəyindən asılı olacaq.  Kapitalist iqtisadi modelin resursları tükənməyib və bu model gün keçdikcə özü-özünü təkmilləşdirir. Konservativ iqtisadi modellər güclənərək bu institutları məhv etməsə, kapitalizm uzun müddət dünyada aparıcı iqtisadi model olaraq qalacaqdır. Gələcəkdəki 50–100 ildə onun dəyişməsi yönündə çağırışlar yoxdur” – deyə iqtisadçı bildirdi.

R.Həsənov qeyd etdi ki, Azərbaycandakı iqtisadi modeli inkişaf etmiş ölkələrin iqtisadi modeli ilə müqayisə etsək, çox daha geridə qaldığını görərik: “Azərbaycan iqtisadiyyatını hazırda daha çox qiymətləndiricilər tərəfindən qarışıq iqtisadi model kimi nəzərdən keçirilir. Azərbaycan iqtisadiyyatı transformasiya dövrünü tam başa vurmayıb  və transformasiya institutları bu məsələdə tam effektiv deyil. Azərbaycan iqtisadiyyatı hazırda birmənalı bazar iqtisadiyyatı hesab olunmur, qarışıq iqtisadi modeldir və indiki halda uğursuz qarışıq iqtisadi model adlandırmaq daha doğru olar”.

Rusiyada qətlə yetirilən qardaşların küt alətlə vurulduğu məlum oldu

Xəbər xətti

Prezidentlər tikiş fabrikinin fəaliyyəti ilə tanış oldular
17:28 03.07.2025
Sulutəpədə evlərdən 10 min manatlıq qızıl-zinət əşyaları oğurlanıb
17:06 03.07.2025
Emin Rusiyadakı konsertini təxirə saldı
16:19 03.07.2025
Niyə Çin ABŞ-nin yerini tuta bilməz? -Analitik Baxış
15:48 03.07.2025
Prezident İlham Əliyev Xankəndində bir sıra obyektlərin açılışında iştirak edib -YENİLƏNİB
15:09 03.07.2025
Azərbaycan karateçisi 24 aylıq diskvalifikasiya edilib
14:36 03.07.2025
Zelenski Danimarkaya gedib
14:21 03.07.2025
Rusiyada Azərbaycanın xəbər saytlarına giriş məhdudlaşdırılıb
14:00 03.07.2025
Britaniyalı pilot Kəmalə Qaramollayevaya elçi düşüb
13:39 03.07.2025
Mirziyoyev Fəxri xiyaban və Zəfər Parkında
13:22 03.07.2025
Dioqu Jota və qardaşı necə ölüblər?
12:24 03.07.2025
Çikaqonun mərkəzində kütləvi atışma baş verib
12:06 03.07.2025
Kaliforniyada baş verən güclü partlayışdan sonra yeddi nəfər itkin düşüb
11:47 03.07.2025
Türkmənistan XİN rəhbəri Füzuliyə gəlib
11:32 03.07.2025
Ramiz Zeynalovun adından istifadə edən şəxslə bağlı qərar verildi
11:17 03.07.2025
“İrəvan xanlığının mətbəxi” kitabının ingilis dilində nəşri təqdim olundu
11:02 03.07.2025
"Koreya birləşəcək"
10:47 03.07.2025
Elnur Məmmədov əfqanıstanlı həmkarı ilə görüşüb
10:37 03.07.2025
Meymunçiçəyi nəzarətdən çıxır
10:32 03.07.2025
İranda iki Fransa vətəndaşı "Mossad"a işləməkdə ittiham olunub
10:17 03.07.2025
Türkiyədə qəzaya uğrayan təyyarədə sərnişin sağ qalıb
10:02 03.07.2025
Sadır Japarov ECO sammitində iştirak edəcək
09:14 03.07.2025
"Virtsə verilən 150 milyon avroya minlərlə ağac əkmək olar"
08:59 03.07.2025
Süni intellekt binaları soyuq saxlayan boya yaradıb
08:36 03.07.2025
Atlantidanın izləri tapıldı
08:08 03.07.2025
İndoneziya sahillərində bərə batıb
07:35 03.07.2025
Reper P. Diddi hökm çıxarılana qədər həbsdə qalacaq
07:03 03.07.2025
Anomal istilər avropalılar üçün ölümcül olub
06:31 03.07.2025
Xərçəng hüceyrələrinin yayılmasının qarşısını alan maddə tapılıb
06:01 03.07.2025
Somalinin paytaxtında hərbi helikopter qəzaya uğrayıb:
02:48 03.07.2025
"İsrail hava məkanımızdan icazəsiz istifadə edib"
02:27 03.07.2025
“Kurtlar Vadisi”nin aktyoru vəfat etdi
02:04 03.07.2025
"Atam bu yeri qardaş ölkəyə verib"
01:41 03.07.2025
Azərbaycan güləşçisi Avropa çempionu oldu
01:28 03.07.2025
Araz Ağalarova qarşı icraat başladılıb
00:59 03.07.2025
Avstraliya aborigenlərin soyqırımına görə avropalılardan təzminat istəyir
00:45 03.07.2025
Dövlət Komitəsi və QMİ-nin birgə təşkilatçılığı ilə qanvermə aksiyası keçiriləcək
00:30 03.07.2025
Ukraynanın Jitomir şəhərində iki güclü partlayış baş verib
00:24 03.07.2025
Tbilisidə Azərbaycan-Gürcüstan hərbi polis əməkdaşları görüşüb
00:10 03.07.2025
Muxtar Babayev Dünya Bankı ilə "Bakıdan Belenə" yol xəritəsinin hazırlanmasını müzakirə edib
23:45 02.07.2025
Hamısı