KORONAVİRUS KƏSKİN AZALACAQ Nobel mükafatçısından şad xəbər

Sağlamlıq 11:32 25.03.2020

“Qorxu və qüssə insanı öz ağuşuna alarsa, xəstəliyə qalib gəlmək olmayacaq”

Hippokrat

Hollivudda çəkilən filmlərin ssenariləri müasir həyatımızda baş verən bir çox hadisələri illər öncə qabaqlayır. 230 minədək adamın həyatına son qoyan 2004-cü il sunamisindən çox-çox əvvəl süjetinin əsasını təbii fəlakətlər təşkil edən Hollivud filmləri nümayiş etdirilirdi.

2019-cu ilin sonundan dünyanı bürüyən koronavirus pandemiyasından da əvvəl müxtəlif infeksiyaların yayılması, bütöv icmaları, ölkələri əhatə etməsi, yaranmış şəraitdə insanlar arası münasibətlər haqqında müxtəlif Hollivud filmlərinə tamaşa etmişik. Bunlardan ən nümunəvisi və bəlkə də bu günümüzə bənzəri “Outbreak” (outbreak sözü epidemiyanın müəyyən məkanda  qısa zaman kəsiyində sürətlə yayılması anlamına gəlir) adlanan və 2005-ci il istehsalı olan filmdir.  Dastin Hoffman, Rene Russo və Morqan Frimanın yer aldığı filmdə epidemiya ocağı Afrikada yaranan xəstəliyin daha sonra Kaliforniyaya yayılması, həkimlərin peyvənd tapmaqda çətinlik çəkməsi, əhali ilə ordunun xəstəliyin yayılmasına qarşı birgə mübarizəsi təsvir olunur. Buna bənzər filmlərin hamısında insan iradəsi və yaşamaq istəyi epidemiyaya və ya təbii fəlakətə üstün gəlir.

Yaşadığımız dövr filmdə təsvir olunan hadisələrlə çox oxşardır. İnsanları düşündürən əsas mövzu COVİD-19 virusu haqqında verilən xəbərlərdir. Hadisələr isə elə sürətlə cərəyan edir ki, eşitdiyimiz hər hansı bir xəbər cəmi bir neçə saatdan sonra əhəmiyyətini itirə bilir. Cəmi bir neçə gün əvvəl epidemiyanın Çində tüğyan etmə sürəti bu ölkənin dərin və çıxılmaz bir uçuruma sürükləndiyini göstərirdi. Çində tətbiq olunan kəskin qərarları insan haqqlarının pozulması, qeyri-humanist və avtoritar hesab edənlərin sayı da az deyildi. Lakin hadisələr Çinin doğru yolda olduğunu göstərdi. İndi Çinin epidemiyaya qarşı tətbiq etdiyi qaydalar ictimai-siyasi quruluşundan, mədəni-əxlaqi dəyərlərindən, dini-mənəvi baxışından asılı olmayaraq digər ölkələr tərəfindən də əsas götürülür. Təcrübə göstərir ki, yeni nə isə icad etməyə ehtiyac yoxdur. Uğurla tətbiq olunmuş Çin təcrübəsinə əsaslanmaq kifayətdir.

Doğrudur, epidemiyanın Çinə yenidən qayıtmaq ehtimalının olub-olmaması hələ məlum deyil. Amma, müvafiq peyvəndin tapılmadığı bir şəraitdə Çin təcrübəsi sınanmış ən etibarlı təcrübədir. Qeyd etmək lazımdır ki, tətbiq olunan sərt qaydalar, kəskin qadağalar, mübaliğəsiz məhdudiyyətlər möhkəm iradə ortaya qoyulmasa əhəmiyyətsiz olar. Çində qadağaların tətbiq olunması ilə onlara əməl olunması arasında əsl vəhdət, istək və iradə hiss olunurdu.

Fevralın əvvəlində Çin mədəniyyətinin tətdiqatçısı Soşan Broş  çinli dostlarının xahişi ilə ərindən Çindəki vəziyyətlə bağlı fikir bildirməyi xahiş etdi. Xanım Broşun əri Stənford Universitetinin Tibb Fakültəsinin biofizika üzrə professoru və Nobel mükafatı laureatı Maykl Levitt Çində virusun yayılma sürətinin kəskin azalacağını bildirdi (https://www.theweek.in/news/world/2020/03/24/covid-19-pandemic-will-end-soon-says-nobel-laureate-who-predicted-chinas-trajectory.amp.html). Levitt infeksionist olmadığını, lakin hesablamalar və statistikadan kifayət qədər xəbərdar olduğunu dedi. Levittin fevralın 1-nə olan hesablamalarında göstərdi ki, Çinin Hubei vilayətində virus hər gün 30% artırsa bu cəmi 90 günə bütün dünyanın yoluxması deməkdir. İlkin mərhələdə hər infeksiya daşıyıcısı ortalama daha 2.2 adamı yoluxdururdu.  Artıq fevralın 7-də həm xəstələrin, həm yoluxanların həm də ölənlərin sayı əvvəlki kimi artmadı. Fevralın 11-də Levitt World Today proqramına intervyu verərək tezliklə epidemiyanın səngiyəcəyini dedi. Həm İsrail, həm Britaniya, həm də Amerika vətəndaşı olan Levitt tezliklə çinlilərin sevimlisinə çevrildi. Levitt Çində CNN-dən daha çox izlənir. 

Levittin hesablamalarına görə Hubey vilayətində insanların yalnız 3%-i yoluxmuşdur. Hətta “Diamond Princess” gəmisində belə sərnişinlərin hamısı və ya əksəriyyəti yox, ancaq 20%-i xəstəliyə yoluxdu, bu isə insanlarda bu virusa qarşı təbii immunitetin olduğunu göstərir.

Lakin Levitt hesablamalarından daha çox nikbinliyə və intizama istinad edir. O, əminliklə deyir ki, ruh düşkünlüyü və qaydalara əməl olunmaması xəstəliyin yayılma sürətinin qarşısını ala bilməz və ona görə də Çinin tətbiq etdiyi metodu əsas götürməyi tövsiyyə edir. Levittə görə İtaliyada yaşlı əhalinin Çinlə müqayisədə daha çox olması, habelə istiqanlı italyanların davranışında məsafənin gözlənilməməsi epidemiya ocağının kəskin artmasına gətirib çıxarmışdır.

Professor Levitt tezliklə koronavirusun bir pandemiya kimi Çində sıfıra bərabər olacağını deyir. Dünya üzrə proqnoz verməyə risk etməsə də Levitt ona əsaslanır ki, Çin təcrübəsi insanlarda bu virusa qalib gəlmək inamını artırmış və qaydalara əməl etməkdə daha intizamlı olmağı dünyaya öyrətmişdir, ona görə də virus gözləniləndən daha tez məğlub ediləcək. Artıq yalnız Çində deyil, digər ölkələrdə də Levittin irəlicədən görməsini həyəcanla izləyirlər. Və hamı inanmaq istəyir. Hətta Levittin fevral ayında Çindəki vəziyyət haqqında dediklərinə skeptik yanaşanlar belə.

Yazını Hippokratın sözləri ilə başladığım kimi onun sözləri ilə də bitirmək istərdim: “Xəstəni müalicə edən həkim, sağaldan isə təbiətdir.

Yəqin ki, dahi Hippokrat həm ana təbiəti, həm də insan təbiətini nəzərdə tuturdu.

Qalır yalnız nikbin olmaq və qaydalara əməl etmək.

Tahir Kərimov,

Diplomat, Harvard Universitetinin məzunu,

Mərhum Prezident Heydər Əliyevin şəxsi tərcüməçisi

Xankəndi şəhərində İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatının 17-ci Zirvə görüşü keçirilir

Xəbər xətti

Gürcüstan hökuməti şantaj olunur
02:46 07.07.2025
Starmerin reytinqi aşağı düşüb
02:06 07.07.2025
Çin Aİ-dən Tibbi Texnika İdxalına Məhdudiyyət Tətbiq Etdi
01:38 07.07.2025
BRİCS Sammitindən İsrailə Sərt Mesaj: "Suriya Ərazisindən Geri Çəkil "
01:07 07.07.2025
Dünyanın sürəti artır
00:32 07.07.2025
Ermənistan Ukraynaya cavab verdi
23:59 06.07.2025
İsrail prezidenti girovların azad edilməsi üçün çətin qərarların qəbul edilməsini istisna etmir
23:26 06.07.2025
Şir zooparkdan qaçdı
22:58 06.07.2025
"Formula 1": Lando Norris Böyük Britaniya Qran-prisini qazandı
22:30 06.07.2025
Zelenski Rusiya və Ukrayna arasındakı əsir mübadiləsindən danışıb
22:00 06.07.2025
Tesla robot istehsalını sonlandırmağa qərar verdi
21:30 06.07.2025
Mask “Amerika” partiyasının qeydiyyatı üçün müraciət edib
21:00 06.07.2025
XİN Xankəndi Kommunikesi barədə məlumat yayıb
20:42 06.07.2025
Paşinyan "Hraparak"ı məhkəməyə şikayət edib
20:30 06.07.2025
Zakir Həsənov türkiyəli həmkarına başsağlığı verib
20:20 06.07.2025
Zelenski Rusiyaya qarşı yeni iqtisadi sanksiyalar açıqladı
20:00 06.07.2025
Türkiyə Ordusunda faciə: 19 əsgər zəhərləndi, 5-i şəhid oldu
19:53 06.07.2025
Türkiyə ordusunun 5 hərbçisi şəhidlik zirvəsinə yüksəlib
19:30 06.07.2025
Pakistan Milli Assambleyasının sədri Azərbaycanda rəsmi səfərdədir
19:00 06.07.2025
Qaçış üzrə yeni rekord qırıldı
18:30 06.07.2025
İki şəhər arasında hava əlaqəsi pozuldu
18:00 06.07.2025
Qırğızıstan rusiyalılara pasport verilməsini dayandırdı
17:30 06.07.2025
Kamaləddin Qafarov: İƏT-in inkişafında Azərbaycanın rolu artmaqdadır
17:00 06.07.2025
Bu pasportların dəyişdirilməsi Rusiya vətəndaşları üçün zəruridir
16:30 06.07.2025
XİN ABŞ-yə başsağlığı verdi
16:00 06.07.2025
ABŞ-də seldə ölənlərin sayı artdı
15:30 06.07.2025
DİM təhsil haqqında dəyişiklik edib
15:00 06.07.2025
Təl-Əvivdə hava limanına hücum olub
14:30 06.07.2025
Yaponiyada zəlzələ baş verib
14:00 06.07.2025
Azərbaycanlı güləşçi qızıl medal qazandı
13:30 06.07.2025
İlon Mask yeni siyasi partiyasını elan etdi
13:00 06.07.2025
"İƏT üzvü olan ölkələrlə əməkdaşlığımız sistemli şəkildə dərinləşdirir"
12:26 06.07.2025
Günəşdə Rekord Aktivlik: Bir Həftədə Altıncı dəfə...
12:00 06.07.2025
Əsvanda Ptolemey dövrünə aid qəbirlər aşkarlanıb
11:29 06.07.2025
Rusiya Xarkova PUA hücumu həyata keçirib
11:11 06.07.2025
"Almaniya müdafiə olunmalıdır”
10:51 06.07.2025
Almaniya Ukraynaya Patriot sistemi almaq istəyir
10:16 06.07.2025
İsrailin Qəzzaya endirdiyi son hava hücumlarında 78 nəfər ölüb
09:52 06.07.2025
Xamenei ortaya çıxdı
09:29 06.07.2025
Böyük Britaniyada COVID-19-un yeni ştamı yayılır
08:52 06.07.2025
Hamısı