Yeni Dövrün Səssiz Pandemiyası: Yuxusuzluq və Gecə Gərginliyi

Sağlamlıq 01:01 15.06.2025

Biz yatdığımızı düşünürük, amma əslində düşüncələrimiz yuxusuz gecələrdə oyaq qalır. Texnologiyanın gurultusu, informasiyanın tufanı və həyatın bitib-tükənməyən ritmi — yeni dövrün görünməz epidemiyası məhz bu müasir elementlərin sintezindən doğur: yuxusuzluq.
Əgər əvvəlki əsrlərdə yuxu bəşəri ehtiyac idisə, bu gün artıq o, lüksə çevrilmək üzrədir. Yuxusuzluq nəinki fərdin həyat keyfiyyətini aşağı salır, eyni zamanda cəmiyyətlərin kollektiv psixikasını çökdürən səssiz silaha çevrilir. Yuxusuzluq — nə virusdur, nə bakteriya. O, psixoloji, texnoloji və sosial stresslərin qaranlıqda boy atmış övladıdır.

Elmi diaqnoz – Yuxunun neyrofiziologiyası və pozulmuş ritmlər
Yuxu bədənin deyil, beyinin əsas ehtiyacıdır. Beyin, yatmaqla yaddaş məlumatlarını çeşidləyir, travmaları emal edir, hormon balansını bərpa edir. Dərin yuxu fazasında — yəni “non-REM” mərhələsində — sinapslar təmizlənir, hüceyrələr bərpa olunur, psixika sakitləşir.

Yuxusuzluğun beyin üzərində təsiri isə təkcə yorğunluqla məhdudlaşmır. Yuxusuz insanın beyni artıq qərar vermə, planlama və emosional tənzimləmə funksiyalarını yerinə yetirə bilmir. Bu, sadəcə fərdi məhsuldarlığın düşməsi deyil, həm də sosial təhlükədir.

“Beyin, gündəlik təzyiqlərlə yaşaya bilmək üçün gecə təmizlənməlidir. Əgər bu proses baş vermirsə, psixoloji çöküş qaçılmazdır.” – Dr. Metyu Uolker

Tarixi və antropoloji aspekt – İnsan gecə ilə nə vaxt düşmən oldu?

İlk insanlar günəş batdıqda dincliyə çəkilirdi. Odun işığı, ulduzların sükutu və zamanın yavaş axını insanı təbiət ritminə uyğunlaşdırırdı. Lakin sənaye inqilabından sonra vaxt artıq mexaniki ölçü vahidinə çevrildi — gün “shift”lərə, yuxu isə məhsuldarlığa tabe oldu.

XXI əsrdə isə bioloji saat — yəni sirkadiyal ritm — tamamilə texnologiyanın əsarətindədir. Ekran işıqları melatonin ifrazını pozur, süni zaman anlayışı bədəni aldatmağa başlayır. İnsan gecənin təbiiliyini itirdi, onun yerinə isə elektron yuxusuzluq dövrü başladı.

Bu gün orta statistik insan gecə saat 01:00-dan sonra yatır və yuxusunun 30%-ni sosial media qarşısında itirir. Yəni biz yatmağa hazırıq, amma bizi oyadacaq qədər çox şey düşünürük.

Texnostress və virtual beyin – Gecəni “scroll” edən düşüncələr

Əvvəllər "kitab altında yuxuya getmək" var idi, indi isə "əlində telefonla  yuxusuz qalmaq".

Yuxusuzluğun ən çox yayılmış səbəblərindən biri də ekran asılılığıdır. Axşam saatlarında telefon və kompüterdən istifadə edərkən yayılmış mavi işıq melatonin ifrazını əngəlləyir. Amma texnologiya sadəcə fizioloji ritmi pozmur — o, emosional təlatüm yaradır.

Sosial şəbəkələrdə gördüyümüz uğur modelləri, xəbərlərdəki qeyri-müəyyənlik və informasiya bombardmanı beyni daim “hazır olma” vəziyyətində saxlayır. Bu vəziyyətə "hiperoyaqlıq sindromu" deyilir və nəticə budur: insan yorğundur, amma yata bilmir.

Sosial və iqtisadi təzyiq – Gecə düşüncələrinin yükü

Bu gün insanlar təkcə fiziki yox, psixoloji iş yükü ilə yaşayır. Məzun tələbə gələcəyini düşünür, işsiz insan sabahkı çörəyi, ailə başçısı isə ailəsini qorumağın yollarını. Gecələr isə bütün bu narahatlıqlar zehində təkrar-təkrar fırlanır.

Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının (ÜST) son statistikası göstərir ki, yuxu pozuntuları artıq ən geniş yayılmış psixosomatik problemlər sırasındadır. Bütün bunlar sadəcə fərdi yox, həm də kütləvi sosial əlamətlərdir.

Şəhər həyatının, informasiya axınının, qeyri-müəyyən gələcək qorxusunun sintezindən yaranan “gecə gərginliyi” sindromu da var. Bu sindromun simptomları: uzun müddət yata bilməmək, tez oyanmaq, yuxudan doymamaq və s. olur.

Yuxusuzluğun fəlsəfi semantikası – Gələcək qorxusu və mənəvi boşluq

Yuxusuzluq təkcə bir xəstəlik deyil, həm də mənəvi iztirabın əlamətidir. Gecə yata bilməmək bəzən içində daşıdığın sükutu tapa bilməmək deməkdir. Müasir insan təkcə yuxusuz deyil — o, sakitliksizdir.

Postmodern cəmiyyət insana hər şeyi verir, amma rahat vicdan və gecə huzurunu ala bilmir. Çünki insanın düşüncəsi zamanla deyil, mənayla yüklənməlidir. Amma biz hər gün mənasız çox şeyi düşünərək mənalı olanı unutmuşuq: özümüzü.

“Yuxu insanın Tanrıya qayıtdığı haldır” – Cakomo Leopardi

Amma görünür, biz o yola yuxusuz çıxmışıq.

Yuxusuzluğa qarşı yuxu yox, dinclik lazımdır
Yuxusuzluqla mübarizə təkcə dərmanlarla və ya texnoloji qadağalarla deyil, daxili ritmi bərpa etməklə mümkündür. İnsan öz vərdişlərini, düşüncə tərzini və prioritetlərini dəyişməlidir.

- Axşam saatlarında texnologiyadan uzaq qalmaq
-Təbii işıq dövrünə uyğunlaşmaq
-Meditasiya və zehni rahatlama texnikaları
-Gündüzlə gecə arasında emosional fərq qoymaq

Bütün bunlar yuxuya qovuşmaqdan öncə özünə qayıtmağın yollarıdır. Axı yuxusuzluq — ruhun sakitlik axtarışında çırpınmasıdır.

PKK-dan təhvil alınan silahlar belə yandırıldı - VİDEO

Xəbər xətti

Hindistan, Çin və Brazilyaya Rusiya ilə əməkdaşlığa görə sanksiya tətbiq olunacaq
11:41 16.07.2025
Qurbanqulu Berdiməhəmmədov Azərbaycana gəlib
11:26 16.07.2025
Karapetyan çirkli pulların yuyulmasında ittiham olunur
11:08 16.07.2025
Tramp Qətərə gedəcək
10:53 16.07.2025
İraq Kürdüstanındak; neft yataqları yenə məruz qalıb
10:38 16.07.2025
ABŞ-da Xərçəng Ölümləri niyə Artır? -Araşdırma
10:23 16.07.2025
Bakı dünyanın ən yaxşı tələbə şəhərlərinin reytinqindədir
10:08 16.07.2025
"Herkulesin Böyük divarı" daha yaxında imiş
09:53 16.07.2025
Harrison Ford "Emmi" mükafatına namizəd oldu
09:38 16.07.2025
VPN-dən istifadə edənlər cərimələnəcək -Rusiyada...
09:23 16.07.2025
İran mediasının yeni ritorika dalğası Şahlar Ruhi yazır...
09:08 16.07.2025
Yer üzünün ən hərəkətsiz canlısı: Olmlar haqqında nə bilirik?
08:35 16.07.2025
Klublararası dünya çempionatının qızıl medalını cibinə qoydu
08:05 16.07.2025
Quru sahədə ən aşağı nöqtə harada yerləşir?
07:57 16.07.2025
Saxara səhrası yaşıllaşır?
07:24 16.07.2025
Çinə viza rejimi bu gündən ləğv edildi
07:13 16.07.2025
Çin Rusiyaya "daha dərin" dəstək verəcək
06:58 16.07.2025
Fransa xərclərə qənaət üçün iki bayramı ləğv edəcək
06:28 16.07.2025
Rusiyanın Kaluqa vilayətindəki ağır yol qəzasında 5 nəfər ölüb
05:56 16.07.2025
Tailandda doqquzuncu rahib də vəzifəsindən getdi
05:24 16.07.2025
ABŞ və Avropa İrana nüvə sazişini imzalamağı üçün vaxt qoyub
04:54 16.07.2025
"Azərbaycanın "İbrahim Sazişləri"nə qoşulması geosiyasi mənzərəni dəyişəcək"
04:24 16.07.2025
"Amerika əsgərləri Ukraynaya göndərilməyəcək"
03:50 16.07.2025
Yasamal rayonunda güclü yanğın baş verib
03:33 16.07.2025
İsrail İrana ikinci hücuma hazırlaşır
03:20 16.07.2025
"Ukrayna Moskvaya hücum etməməlidir"
02:53 16.07.2025
Rüşvətdən imtina edən polislərə kompensasiya veriləcək
02:30 16.07.2025
Trampın Ukraaynaya silah göndərmək qərarına kim təsir edib ?
01:57 16.07.2025
Ukrayna kütləvi dron hücumuna məruz qaldı
01:30 16.07.2025
Özümüzü Günvurmadan necə qoruyaq?
01:26 16.07.2025
Azərbaycanın Uraldakı diasporunun rəhbərinin oğlu saxlanıldı
00:54 16.07.2025
"Euronews" Xankəndidəki Zirvə Görüşü ilə bağlı reportaj hazırlayıb
00:29 16.07.2025
" İsrail Suriyaya hücumları dayandıracağına söz verib"
23:56 15.07.2025
Husilər İsrailin ı Eylat limanına hücum ediblər
23:10 15.07.2025
NATO Baş katibi üç ölkəni sanksiyalarla hədələyib
22:40 15.07.2025
Çexiya Ukrayna üçün ABŞ-dən silah almaq layihəsində iştirak etməyəcək
22:10 15.07.2025
Ağ Ev Trampın Rusiyaya zərbələr endirmək çağırışını təkzib edib
21:40 15.07.2025
Cəlilabadda dağlıq ərazidə baş vermiş yanğın məhdudlaşdırılıb
21:10 15.07.2025
50 gün sonra nə olacaq? -Analitik Baxış
20:40 15.07.2025
ABŞ-də qeyri-qanuni miqrantlar girov hüququndan məhrum ediləcək
20:12 15.07.2025
Hamısı