Bəzi insanlar var ki, nə zaman nə edəcəyi bilinmir, eyni situasiyalara sanki başqa adam kimi reaksiya verir, əhval-ruhiyyəsi qəfil dəyişir, fikrə dalır, həyatının müəyyən dövrlərini xatırlamır. Bu insanlarda dissosiativ pozğunluq müşahidə oluna bilər.

Ednews dissosiativ pozğunluq haqqında araşdırmanı təqdim edir.  

Bəs, bu nədir?

Bu hal psixologiyada insanda (bir bədəndə) birdən çox şəxsiyyətin olması halıdır. Normalda tək və bütöv olan ağıl müxtəlif səbəblərdən, adətən bir travma ilə parçalanır, daha sonra yenidən bərpa olunur. Ağlın bölünməsi səbəbindən şüurun, özünü qavrayışın və yaddaşın bütövlüyü itirilir. Bədənin idarəsi müxtəlif şəxsiyyətlər tərəfindən ələ keçirildikdə, insan "fərqli şəxs" kimi eyni vəziyyətlərə reaksiya verməyə başlayır.

Necə baş verir?

Üzləşdiyimiz çətinliklər qarşısında zehnimiz parçalanaraq mübarizə strategiyası nəticəsində inkişaf edir. Uşaqlıqda bir problemlə qarşılaşdıqda, insanlar bu çətinliklərin öhdəsindən gəlmək üçün yeni strategiya hazırlayırlar. Məsələn, bir uşaq fitnə-fəsad nəticəsində anası tərəfindən döyülməmək üçün sevimli davrana bilər, başqa bir uşaq yalan danışa bilər, digər bir uşaq da qabağa çıxıb anasını günahlandıra bilər. Əgər uşağın seçdiyi yol işləyirsə, o, oxşar vəziyyətlərdə bu strategiyadan istifadə etməyə başlayacaq.

Bəzi uşaqlar bir problemlə qarşılaşdıqda unutmağı da seçirlər. Xüsusilə cinsi qısnama, kobud səhlənkarlıq və sui-istifadə hallarında bu kimi davranışlara təsadüf edilir. Uşaq o hadisəni unudur, amma travmanın bir parçası həmişə beynində qalır. Belə hallarda ağlın bir hissəsi həmin ağrını yaşamağa davam edir. Başqa sözlə desək, ağıl parçalanır və öz daxilində başqa bir şəxsiyyət yaradır. Bu uşaq bundan sonra nə vaxt çətinlik çəksə bu yolu seçərək beynində çoxsaylı şəxsiyyətlər yaradır. Bu şəxsiyyətlər günün müəyyən anlarında bədənə nəzarət edirlər. Yaranan alt-şəxsiyyətlərə alter deyilir. Yaş, bədən, peşə, cins dəyişikliklərin qəbulu fərqli ola bilər.

Bu insanda (bir bədəndə) birdən çox şəxsiyyətin olması halıdır. Normalda tək və bütöv olan ağıl müxtəlif səbəblərdən, adətən bir travma ilə parçalanır və cəmləşir və parçalanır. Ağlın bölünməsi səbəbindən şüurun, özünü qavrayışın və yaddaşın bütövlüyü itirilir. Bədənin idarəsi müxtəlif şəxsiyyətlər tərəfindən ələ keçirildikdə, insan fərqli insanlarla eyni vəziyyətlərə reaksiya verməyə başlayır.

Dissosiativ şəxsiyyət pozğunluğunun əsas simptomları aşağıdakılardır:

Bu insanlar zehinlərində danışan səs(lər)i eşidirlər. Bu səslər iki və ya daha çox ola bilər. Bu insanın daxili səsi ilə ailəni qarışdırmaq olmaz. Belə ki, bu səslər insan beynində başqalarının nitqi kimi səslənir.

Bu insanlarda ani əhval dəyişiklikləri müşahidə olunur. Demək olar ki, birdən başqa bir adam çıxıb səninlə danışmağa başlayır. Çox vaxt bu insanlar qeyri-sabit kimi təsvir edilir. Bu cür reaksiyaları bipolyarlıqla qarışdırmaq olmaz.

Dissosativ şəxsiyyət pozğunluğuna sahib olan insanlar adətən çox xəyal qurur və diqqətləri tez yayınır.  Bu insanlara uşaqlıqda diqqət çatışmazlığı diaqnozu qoyula bilər, lakin adətən edilən müalicələr effektiv nəticə vermir.

Müalicəsi var mı?

Dissosiativ şəxsiyyət pozğunluğunun əsas müalicəsi psixoterapiyadır. Bəzi hallarda dərman müalicəsi ilə dəstəklənə bilər, ancaq yalnız dərman müalicəsi ilə müalicəsi effektiv olmur.  Müalicə prosesi dəyişikliklərin sayından, travmaların çoxluğundan, cinsi təcavüz-zorlamadan və insanın psixoimmun sistemindən (psixoloji dayanıqlılıq) asılı olaraq dəyişir.

Nəzrin Beydiyeva