11,000 km olan və təmiz təbiətə malik olan Kasper Milli Parkı, ulduzları izləyənlər üçün bənzərsiz məkandır.
Təsəvvür edin ki, sakit oktyabr axşamlarından biridir. Edmonton Simfoniya Orkestrinin simfoniya alətlərinin müşahidəsilə başlayan musiqinin zərifliyi orda olan izdihamı sakitləşdirir.Kasper Milli Parkında artıq qaranlıq düşüb, mən isə yorğana bükülərək, Süd Yolunun işığında ulduzlar dənizinə baxıram. Lak Bavortun mavi suları tünd qaranlığa qarışır.
"Simfoniya Ulduzların Altında", Kasper Milli Parkında keçirilən və illik (17 oktyabr - 2 noyabr 2025) təşkil olunan tədbirlərdən yalnız. Jasper, dünyanın ən böyük və ən əlçatan qaranlıq səma qoruqlarından biri hesab olunur.
2011-ci ildə Kanada Krallıq Astronomiya Cəmiyyətii (RASC) tərəfindən Qaranlıq Səma Qoruğu olaraq təyin edilən Kasper Milli Parkında çirklilik minimuma endirilmişdir.11,000 km ərazisi ilə bu məkan yalnız ulduzları izləmək üçün ən yaxşı yerlərdən biri deyil, həm də Şimal işıqlarını görmək üçün ideal yerdir.Mütəxəssislər proqnoz verirlər ki,bu məkan bir neçə ilə qədər insanların ən çox heyran qalacağı yerlərdən biri olacaq.
Kanada və ABŞ-da “Vod Bufalo” və “Qrasland” Milli Parkı kimi digər Qaranlıq Səma Qoruqlarından fərqli olaraq, Kasper Milli Parkı 4,700 nəfərin məskunlaşdığı ərazidə yerləşir və səyahətçilərə ulduzları izləmək imkanı verir. Bu şəhər, həmçinin ulduz müşahidəsi üçün infrastruktura və yaşayış yerlərinə də sahibdir. Astrofizik və Kasper Planetariumun baş meneceri olan Tayler Burqartın sözlərinə görə, Kasperi unikal edən xüsusiyyət, ziyarətçilərin birbaşa şəhərə daxil ola bilmələridir. Edmonton və Kalqaridən təxminən 3.5 saatlıq məsafədə yerləşən bu şəhərin otelləri və yerli rəhbərli ulduz müşahidə turları, ulduz sevərlər üçün çətinlik çəkmədən bu möhtəşəm təcrübəni yaşamağa imkan yaradır.
"Bura sizə digər yerlərdə tapa bilməyəcəyiniz bir çox imkan təklif edir: şəhərin ortasından minlərlə ulduzu görmək imkanı…”-deyə Burqart bildirib.
Onun ən sevdiyi tur, yayda təqdim edilən turlardır.Bu turda qonaqlar planetariumu ziyarət edir və sonra Lak Bovartda yerləşən yarımadaya doğru günbatımı gəzintisinə çıxırlar. Dağ zirvələri ilə əhatə olunmuş və sakitlik içində olan bu yerdə, eşidəcəyiniz tək səs, su üzərində yavaşca əsən küləyin səsi ola bilər. Burqart, burada təxmini olaraq hər 10 gündən 2 həftəyə qədər Şimal işıqlarını görə biləcəyinizi qeyd edir. "Bu, sadəcə möhtəşəmdir," – deyə o əlavə edib. "Bu, Kanada dağlarının gecə üzünü həqiqətən yaşamaq üçün çox gözəl yerdir”
Burqartın vurğuladığına görə, Kasperin milli parkınının burda yerləşməsi və UNESCO tərəfindən qorunan Kanadanın Roki Dağları ilə əhatə olunması insanların bura gəlmə səbəblərindən ən başlıcasıdır.
RASC-ə görə,məkanın məqsədi "az təsirli işıqlandırma təcrübələrini təşviq etmək, bitki və vəhşi həyat üçün gecə mühitini yaxşılaşdırmaq, astronomiya üçün qaranlıq müşahidə nöqtələrini qorumaq və genişləndirmək, həmçinin təbiətsevərlərə və ümumiyyətlə cəmiyyətə təbii qaranlıq gecə səmasını yaşamaq üçün əlçatan yerlər təmin etməkdir".
“Parks Canada”-nın ictimaiyyətlə əlaqələr və kommunikasiya rəisi Filpiya Qan, Kasper Milli Parkının, rəsmi təyinatından əvvəl RASC tərəfindən tələb olunan bəzən tələbləri yerinə yetirdiyini bildirdi, bunlara ziyarətçilərin səmanı görə biləcəyi əlçatan müşahidə nöqtələri daxildir.
“Kasper Milli Parkı, 97%-i çirklilikdən azad olan təbiət sahəsi olaraq, Qaranlıq Səma Qoruğu üçün ideal yerdir," – Qan bildirib. Parks Canada həmçinin qaranlıq səma şərh proqramlarını genişləndirməyə davam edib və şəhər və özəl tərəfdaşlarla işləyərək, şəhər yerindəki bütün küçə işıqlandırmalarının qaranlıq səma tələblərinə uyğun olmasını təmin edir. Nəticə olaraq, gecə saatlarında Kasper gedərkən, bu ərazini əhatə edən geniş qaranlıqda, burada bir şəhərin yerləşdiyini demək, demək olar ki, mümkünsüzdür.
2024-cü ilin iyulunda bir sıra dağıdıcı yanğınlar Kasperə də təsirsiz ötüşmədi və bu Rokinin bir neçə ay ərzində bağlanmasına səbəb oldu. Park keçən payızda Kasper Qaranlıq Səma Festivalı üçün yenidən açıldı – ancaq daha kiçik bir miqyasda. Lakin 2025-ci ilin festivalının 15-ci ildönümünü qeyd etməsi ilə, Turizm Kasperin istiqamət inkişafı üzrə direktoru Naci Kuri, bu ilki festivalın əvvəlkindən daha böyük olacağını bildirir. Planlara 200 sinxronizasiya edilmiş drondan ibarət işıq şousu, tanınmış qonaq natiqləri,planetariumda ulduz müşahidəsi sessiyaları və Kasper Sky Tramın əsasında teleskop və çadır daxildir.
"Biz kosmos və elm həvəskarlarını, izləyiciləri və qaranlıq səma ilə maraqlanan hər kəsi və bu barədə daha çox öyrənmək istəyənləri dəvət edirik. Bizim çox müxtəlif insan qrupları üçün, o cümlədən ailələr üçün maraqlı olan unikal təcrübələrimiz var," – Kuri bildirdi. Və yerli sakinlər, Kasperin yalnız Qaranlıq Səma Festivalı üçün deyil, həmçinin başqa məqsədlər üçün açıq olduğunu və yanğından sonra yerli bizneslərin 80%-dən çoxunun yenidən açıldığını insanlara bildirmək istəyirlər.
Fidl River Vadisi və Utopia Dağının geniş mənzərələrini görmək üçün Salfor Skaylayn yolunda gəzinti etdikdən, Maligne Gölündə, Pyramid Gölü Görünüşünü gündüz vaxtı araşdırdıqdan sonra, ziyarətçilər həmçinin ulduz hekayələrini Indiges və mədəniyyət baxımından öyrənməyə çalışmalıdırlar.
Kanadanın Indiges xalqları, gecə səmasını gündəlik həyatlarının bütün aspektlərində uzun müddət istifadə etmişlər: ulduzlar və bürclər onların əcdadları üçün yol göstərən işıqlar olmuş, səma həm saat, həm də təqvim olaraq istifadə edilmiş, bitkiləri əkmək, ov etmək və torpaqla işləmək üçün vaxtı göstərirdi. Ulduzlar həmçinin Först Neyşinin mənəvi kimlikləri ilə sıx bağlıdır və keçmişin əfsanələri ilə əlaqələndirilir.
RASC-ə görə, qaranlıq səma təyinatının məqsədi "az təsirli işıqlandırma təcrübələrini təşviq etmək, bitki və vəhşi həyat üçün gecə mühitini yaxşılaşdırmaq, astronomiya üçün qaranlıq müşahidə nöqtələrini qorumaq və genişləndirmək, həmçinin təbiətsevərlərə və ümumilikdə cəmiyyətə təbii qaranlıq gecə səmasını yaşamaq üçün əlçatan yerlər təmin etməkdir".
Parks Canada-nın ictimaiyyətlə əlaqələr və kommunikasiya rəisi Phillipa Gunn, Kasper Milli Parkının, rəsmi təyinatından əvvəl RASC tərəfindən tələb olunan bəzən tələbləri yerinə yetirdiyini bildirdi, bunlara ziyarətçilərin səmanı görə biləcəyi əlçatan müşahidə nöqtələri daxildir.
"Kasper Milli Parkı, 97%-i işıq çirkliliyindən azad olan bir təbiət sahəsi olaraq, Qaranlıq Səma Qoruğu üçün ideal bir yerdir," – Gun bildirdi. Parks Canada həmçinin qaranlıq səma şərh proqramlarını genişləndirməyə davam edib və şəhər və özəl tərəfdaşlarla işləyərək, şəhər yerindəki bütün küçə işıqlandırmalarının qaranlıq səma tələblərinə uyğun olmasını təmin edir. Nəticə olaraq, gecə saatlarında Jasper-ə gedərkən, bu ərazini əhatə edən geniş qaranlıqda, burada bir şəhərin yerləşdiyini demək,demək olar ki, mümkünsüzdür.
Matrikia Baye tərəfindən idarə olunan Indigeus qadınlar tərəfindən sahibkarlıq edilən işdir və o Kasperdə Indegeus yaradılış hekayələrinə əsaslanan od ətrafında ulduz müşahidəsi turu təklif edir. Kre mənşəli olan Bayer, öz təhsilini dekolonizasiya etmənin vacibliyini dərk edib və bu, Kre Ulduz Çartını və səmada) yerləşən Indigeus bürcləri öyrənməyi vəd edir.
2024-cü ilin iyulunda bir sıra dağıdıcı yanğınlar Jasper-dən keçdi və bu "Rokinin bir neçə ay ərzində bağlanmasına səbəb oldu. Park keçən payızda Kasper Qaranlıq Səma Festivalının yenidən keçirilməsi üçün yenidən açıldı – ancaq daha kiçik bir miqyasda. Lakin 2025-ci ilin festivalının 15-ci ildönümünü qeyd etməsi ilə, Turizm Jasper-in istiqamət inkişafı üzrə direktoru Naji Khouri, bu ilki festivalın əvvəlkindən daha böyük olacağını bildirir. Planlara 200 sinxronizasiya edilmiş drondan ibarət işıq şousu, tanınmış qonaq natiqləri), planetariumda ulduz müşahidəsi sessiyaları və Kasper Sky Tramp əsasında qurulmuş teleskop və çadır daxildir.
“Hər bir ulduz qrupunun, hər bir ulduzun özünəməxsus hekayəsi, mədəniyyətimizdə öz yeri var.Bayerin ziyarətçilər üçün danışmaq istədiyi daha çox hekayə var, qara gecə səması altında hələ çox söhbətlər ediləcək. Alovun çırtlayıb, səs-küylə yanması ritm yaradır”
Müəllif: Cennifer Mallou
Mənbə: BBC
Azərbaycan Dilinə Tərcümə: Mədinə Məmmədova
