1997-ci il fevralın 21-də böyük alim, akademik Ziya Bünyadov qətlə yetirilib.
Akademikin qətlində günahlandırılaraq ömürlük həbs cəzasına məhkum olunmuş Nizami Nağıyevlə saxlanıldığı Qobustan Qapalı Həbsxanasında baş tutmuş müsahibənin növbəti hissəsini təqdim edir:
Həyatının 54-cü ilini yaşayan Nizami Nağıyev 18-ci ildir ki, həbsxanadadır. O, 2000-ci ildən ömürlük məhbuslar üçün nəzərdə tutulan kamerada qətlin digər iştirakçısı Mahir Zeynalovla birgə saxlanılır.
İqtisad Universitetini qırmızı diplomla bitirən Mahir Zeynalov da, Dövlət Gömrük Komitəsinin inspektoru olmuş Nizami Nağıyev də bu gün Qobustan Həbsxanasının divarları arasında 21 il əvvəl törətdikləri dəhşətli qətlin cəzasını çəkməkdədirlər.
Burada hər bir addım nəzarət altındadır. Yatmaq da, yuxudan oyanmaq da, yemək də, içmək də, televizora baxmaq da, hamamda yuyunmaq da və s., hər şey rejimlədir. Sərbəst hərəkət azadlığı yoxdur. Üstəlik sayıqlığı 1 saniyə belə əldən vermək olmaz...
Həbsxana həyətində sanki bir başqa həyatdır. Əhənglə ağardılmış çoxsaylı barakların ətrafında qara paltarlı dustaqlar gözə dəyir. Köhnəlmiş binalardan birinin qabağında iki əsgərin ortasında əli qandallı dustaq dayanıb. Orta yaşlı, dolu bədənli dustağın əynindəki nimdaş gödəkçənin qolları arasından qandal parıldayır...
Bu odur - ömürlük məhbus Nizami Adil oğlu Nağıyev. Yaşadığı binanın blokunda akademik Ziya Bünyadova bıçaqla xəsarət yetirən Bakı sakini, Azərbaycan vətəndaşı.
- O vaxtlar mətbuatda qarışıq yazırdılar. Hər qəzet bir cür yazırdı. Kimsə çıxıb bir söz deyəndə yazırdılar. Hər dəfə yazılar eyni olmurdu. Kim nə istəyirdi, onu da yazırdı. İstintaqla bağlı da ciddi bir məlumat olmurdu. Dediyim kimi bizi axtaran da yox idi. Tariyelə də bunu dedim. Dedim sakitçilikdir. Artıq Xətaidəki anbarı təhvil vermişdik. Mən gömrükdə işləyirdim. Tariyel Moskvada, Mahir, Cavanşir nə işlə məşğul olurdular bilmirdim. Qalibi də sərhəddə öldürmüşdülər. Hadisədən sonra dəstə dağılmışdı.
- Qalib Babayev sərhəddə öldürüləndən sonra onun yas məclisinə getmişdiz?
- Yox, getmədik. Düşündük ki, qardaşı birdən bizdən şübhələnər. Ona görə getmədim.
- Heç qəbrinin üstünə də getmədiz?
- Tariyel Azərbaycana o hadisədən 2 ildən sonra qayıdıb gəldi. Bundan sonra yığışıb Xaçmaza, Çiçi kəndində onun qəbrinin üstünə getdik. 1999-cu ilin yayının sonları idi. Tariyel Moskvadan qayıdandan sonra daha Montində yaşamadı. Pirşağıdakı bağına köçüb orada yaşamağa başladı. Atasından qalma bağ idi. O qayıdıb gələndən sonra heç görüşməyə vaxt olmurdu. Hadisədən sonra gömrükdə işə düzəlmişdim, bir gün səhər növbəsində olurdum, bir gün də axşam. Görüşə bilmirdik.
- Gömrükdə işə hadisədən dərhal sonra düzəlmişdiz?
- Fevralda hadisə olmuşdu, dekabrda artıq gömrükdə işləyirdim.
- İşə düzəlməyinizə kim kömək etdi?
- Atam işə düzəltmişdi. Demişdi ki, qardaşların kimi sən də get bir işin qulpundan yapış, gələcəyin olsun. Əkin biçindən, alverdən bir şey olmaz.
- Gömrükdə vəzifəniz nə idi?
- İnspektor idim. Sərnişinləri yoxlayırdım, əsasən yük şöbəsində olurdum, yüklərə nəzarət edirdim. Günüm işdə keçirdi.
- Düşünürdüz ki, bu işin üstü açılmayacaq?
- 3 ildə bizi faktiki axtaran olmadı. Ağlımıza nə gələrdi ki, bizi müəyyən edib həbs edə bilərlər.
- Tariyellə bu haqda söhbətləriniz olurdu?
- Tariyel də gələndən sonra adi həyatımızı yaşayırdıq. Bu haqda demək olar ki, danışmırdıq.
- Nəsrullah ilə əlaqə qalırdı?
- O, 2000-ci ilin əvvəlində gəlib çıxdı. Tariyel gedib onunla görüşmüşdü. Mənə də demişdi ki, birdən Nəsrullah sənə yaxınlaşsa, yaxınlıq vermə, de ki, nə sözün var, Tariyelə de, mənə yaxın gəlmə. Mən də dedim ki, bizi Nəsrullah ilə sən tanış etdin, biz Nəsrullah tanımırdıq. Həmin vaxt Tariyel özü də baş verənlərə görə peşman olmuşdu. O bizi aparıb elə bir işin içinə salmışdı ki... Artıq həmin vaxt onun 2 uşağı vardı, yoldaşı 3-cü uşağa hamilə idi. Bilirdi ki, bunun sonu yoxdur. Arada söhbət olanda da deyirdi ki, bizim uşaqların aqibəti necə olacaq? Ona deyirdim ki, bu işin üstü açılsa, hamımız əlli-ayaqlı gedəcəyik, məhv olacağıq. İt kimi peşman idi.
- Deyirsiniz ki, Ziya Bünyadovu sizə ilkin olaraq Aydın adı ilə tanıtmışdılar. Dəstə daxilində sizlərin də gizli adınız vardı?
- Yox, bizim gizli adlarımız yox idi. Bilirdik ki, o tərəfdən gələn Nəsrullahın, Məhəmmədin adları qondarmadır. Onlar öz adlarını demirdilər.
- Bəs sizin ən qorxduğunuz məsələ - bu işin üstü necə açıldı?
- 2000-ci ildə prokurorluğun rəhbərliyi dəyişildi. Heydər Əliyev göstəriş vermişdi ki, bu işin üstü hökmən açılmalıdır. Təxminən may ayı idi. Tariyeldə bir telefon nömrəsi vardı, onu hadisədən çox sonra ləğv eləmişdi. O telefon nömrəsi kimin adına idi, həmin adamı istintaqa çağırmışdılar. Həmin adam da Tariyelin telefon nömrəsini bilirdi. Tariyel gəlib dedi ki, nömrə kimin adınadır, onu istintaqa çağırıblar. O adam da nömrənin məndə olduğunu bilir. Ona dedim ki, evimiz yıxıldı. Sonradan Cavanşirin oğurladığı telefonların sahiblərini də istintaqa çağırmağa başladılar.
- Hansı telefonlardan söhbət gedirdi?
- Hadisədən əvvəl istifadə edilən telefonlar vardı.
- Qətldən əvvəl Ziya Bünyadovu izlədiyi zaman Tariyelin istifadə etdiyi telefonları müəyyən etmişdilər?
- Hə, həmin telefonlar oğurluq sənədlərlə alınmışdı. Sənədlərin sahibi Tariyelin həmin nömrəni işlətdiyini bilirdi. İstintaqçılar da həmin nömrədən qətldən əvvəl və sonra 2 zəng olduğunu aydınlaşdırmışdılar. Təxmin etmişdilər ki, cinayətdə istifadə edilən nömrədir. Sahibini axtarmışlar, onu da tapmışdılar.
- Sizdə o adamların istintaqa çağırılması haqda məlumat haradan idi?
- Xanların maşınından əmisi oğlunun pasportunu oğurlayıb işdə istifadə edilən telefon nömrələrini almışdlar. Xanlar da Cavanşirə demişdi ki, əmisi oğlunu istintaqa çağırıblar, sıxırlar. Beləcə bilirdik ki, adamları çağırırlar. Ətrafda salam-əleykimiz olan adamları da çağırırdılar. Peycerlərlə də maraqlanmağa başlamışdılar.
- Başa düşmüşdüz ki, istintaqçılar sizləri müəyyən edə biliblər?
- Bilirdik ki, geci-tezi var. Həmin günlərin birində Tariyel dedi ki, gəl Mərdəkana dəniz kənarında görüşək. 2000-ci ilin iyul ayı idi. Getdim, Tariyel çox həyəcanlı idi. Dedi ki, Cavanşirin qardaşı Aslanı çağırıblar istintaqa, gözləyək, görək nə xəbərlə gələcək. Axşamüstü Aslan gəldi, Cavanşirə dedi ki, istintaqda səni istəyirlər, sən mütləq istintaqa getməlisən. İstifadə olunan 2 telefonun hər ikisini o almışdı. Tariyel Cavanşirlə bir kənara çəkilib söhbətə başladılar. Nə dedilər, nə söhbət elədilər bilmədim. Qayıdıb gəldilər, Tariyel dedi ki, gələn cümə, bir də o biri cümə saat 10-da Günəşlidə poçtun qabağına gələrsən. Buradan o tərəfə gedəcəyik.
- Yəni ölkədən çıxacaqdız?
- Hə, getməli idik. 2 cümə günü Günəşlidə poçtun qabağına getdim. Evdə də demişdim ki, Rusiyaya gedirəm. Tariyellə Cavanşir görüşə gəlmədilər. O gündən Tariyellə Cavanşir haqda xəbərim olmadı. Belə başa düşdüm ki, qaçıb ölkədən çıxıblar. Bizi də qoyub qaçıblar. Sentyabrın 28-də məni istintaqa çağırdılar. Çünki mən Tariyelə bir xarici pasport almışdım. O, Moskvadan qayıdandan sonra iyun ayında pasportu alanda öz poliklinikamızdan ona sağlamlıq kağızı almışdım. Bunu istintaqçılar araşdırıb bilmişdilər. Bizimlə anbarda kim işləmişdi, hamını çağırmışdılar. Fəhlələr, qarovulçular dindirilmişdi, barəmizdə kifayət qədər məlumat toplamışdılar. Mən də istintaqa gəldim. Tariyellə Cavanşir artıq yox idi, Qalib ölmüşdü, Mahirin də harada olması haqda məlumatsız idim. 2 gün sorğu-sual etdilər. Dindirdilər, deyirdim ki, xəbərim yoxdur. Sonda baş prokurorun kabinetinə apardılar.
- Kimlər vardı orada?
- Ramil Usubov, müavini Zahid Dünyamalıyev, Zakir Qaralov, Rüstəm Usubov, Ramiz Rzayev və 2-3 nəfər başqa adamlar vardı. Ramiz Rzayev başladı suallar verməyə. Baxırdım ki, haradasa məlumatlıdırlar.
- Nə deyirdilər ki, belə qənaətə gəlirdiniz?
- Telefonların alınmasından danışırdılar, elə məqamları deyirdilər ki, bilirdim ki, xəbərləri var. Amma boynumdan atırdım, deyirdim mən eləməmişəm. İranlılar söhbəti də ortaya çıxmışdı.
- O məsələ necə olmuşdu?
- Bilmirəm axı. Sadəcə suallarından başa düşürdüm ki, artıq iş gedib, mənə deyirdilər ki, siz onlarla işləmisiz. Haqqımda kifayət qədər məlumatlı idilər. Görürdüm ki, çıxış yolu qalmayıb. Tariyelgil görüşə gəlsəydilər, mən də onlarla qaçıb ölkədən gedəcəkdim. İstintaqçıların əlində idim. Qaçan yerim yox idi.
- Baş verənləri etiraf eləməyə başladız?
- Sual-cavabın ən qızğın vaxtında baş prokuror Zakir Qaralov yerindən qalxıb iti addımlarla mənə yaxınlaşdı, sağ qolumdan bərk-bərk tutub silkələdi, yuxarı qaldırdı, dedi ki, bax bu əlinlə vurmusan. Bu əlində tutduğun bıçaqla vurmusan.
- Və başladız danışmağa?
- Hə, bundan sonra başladım danışmağa. Nə baş vermişdisə, hamısını dedim. Sonradan Tariyelin o biri dəstəsində olan lənkəranlı uşaqları da tutdular. Orada 3 nəfəri tutdular, Xanlar, Maarif və bir başqası. 1 nəfər də qaçıb o tərəfə (İrana) keçmişdi.
- İş materillarını oxuyanda, sizin məhkəmədə ittihamları rədd etməyiniz diqqətimi çəkdi. İndi dediklərinizi o dövrdə niyə dilə gətirmirdiz?
Ardı var.
