Ednews əslən türkmən olan şair, tərcüməçi Gülşən Bayatlı ilə müsahibəni təqdim edir:
- Özünüz haqda məlumat verərsiniz...
- İraqda anadan olmuşam. Uşaqlığım Kərkükün Çardaq kəndində keçib. Əslən türkmənəm, anam Təbrizdəndir. Təhsilimi Bağdad şəhərində almışam.
- Hansı ixtisas üzrə?
- İngilis ədəbiyyatı üzrə təhsil aldım. Təhsilimdən sonra İraqdan Abu-Dabiyə köçdüm.
- Niyə İraqdan getdiniz?
- Çünki türkmənlər orada təzyiq altında idilər. Səddamın dövrünə təsadüf etmişdi. O, babama və dostlarına çox zərər vurdu. Hətta onların arasındakıları həbsə atdı, asdırdı, öldürdü. Bir gecədə 50 adamın ölüm fərmanını vermişdi. Köçməyimə gəlincə evlənib çıxdım İraqdan. Daha sonra yenidən qayıdıb İsveç səfirliyində çalışdım. Bir müddət sonra təhdidlər almağa başladım. İraq polisi mənə təzyiq etdi. İraq hökuməti istəyirdi ki, İsveçlə bağlı informasiyaları onlara ötürüm. Hər gün qorxu ilə yaşamaqdansa İraqdan birdəfəlik köçdüm. 1980-ci ildə oranı tərk etdim. Abu-Dabidə Türkiyə səfirliyində işləməyə başladım. İngilis, türk, ərəb dillərində təcüməçi axtarırdılar, mən də bu dilləri bildiyimdən işim alındı. Danimarka səfirliyində işlədim. 1984-cü ildən Türkiyə vətəndaşı oldum.
- Babanıza nə etdilər?
- Babam şair idi, İraq hökuməti ona işgəncə edirdi. Mən də şairəm. Səddamın hakimiyyəti bizə çox zərər vurdu. Ailəm qayıtmağımı istəmirdi. Onda Portuqlaiyada idim, ordan da ABŞ-a getdim, orada qardaşım yaşayırdı.
- Nə vaxtdan şeir yazırsınız?
- Gənc yaşlarımdan yazıram. Yazdığım şeirləri önəmsəmirdim. Kağızlarda yığılıb qalmışdı. Hamısını toplayıb kitab halında çap etdirdim. Üç dildə yayımlamaq fikrim var: ingilis, türk, ərəb.
- Əsas hansı dildə yazmısınız şeirlərinizi?
- Bəzən ərəb, bəzən isə ingilis dilində. Türkiyəyə köçəndən sonra düşündüm ki, türkcə də yazım.
- Dünya ədəbiyyatında ən sevdiyiniz şair kimlərdir?
- Misirli şair Əhməd Şaqi, İraqda Səhavi, Musafi, Mutənabi kimi şairlər vardı. Adını çəkdiyim şairlərin şeirlərini çox sevirəm.
- Azərbaycandan, Türkiyədən hansı şairlərin adını eşitmisiniz?
- Füzuli. Azərbaycandan başqa tanımıram, amma tanımaq, oxumaq çox istəyirəm. Türkiyədən Mehmet Akif Ersoy, Nazim Hikmət.
- Hazırda tərcümə işi ilə məşğulsunuz?
- Öz yazdığım şeirlərin tərcüməsi ilə. Bir də həyatımı yazıram. Avtobioqrafik üslubda yazıram. Başıma gələn hadisələr, əhvalatlar. Hazırda İstanbulda yaşayıram.
- Bəs, Azərbaycana gəliş səbəbiniz?
- Azərbaycana gəlməyim musiqisi üçündür. Uşaq vaxtı Azərbaycan musiqilərini dinləyir, çox sevirdim. Rəşid Behbudovun “Küçələrə su səpmişəm” mahnısı tez-tez qulaq asdığım mahnıdır. Azərbaycanın ədəbiyyatı və musiqisi ilə maraqlanırdım. 1958-ci ildə İraqda inqilab oldu. O vaxtlar uşaq idim. Hakimiyyətə Abdulkərim Qasım gəldi. O, hər həftə sonu axşamlar Azərbaycan musiqi gecəsi təşkil edərdi və ordan bir müğənni gələrdi. O zamandan Azərbaycan mədəniyyətinə heyran qalmışdım.
- İlk dəfə gəlişinizdi Azərbaycana?
- Bəli, ilk dəfə.
- Hazırda İraqda vəziyyət necədir? İnsanlar necə yaşayır?
- İraqda zəngin və kasıb təbəqə var. Zənginlər çox yaxşı, istədikləri kimi ömür sürürlər. Kasıblar isə ağır şəraitlərdə yaşamağa çalışırlar. İraqda indi fəsad var, pis şeylər var. Hökmdarlar neft pulunu, yaxud digər qazanılan vəsaiti özlərinə, ailələrinə xərcləyirlər. Dövlətin pulunu oğurlayırlar. ABŞ-da, Fransada dəbdəbəli evlər, villalar tikdirirlər. 2003-cü ildə ABŞ İraqın elekrtik sistemini viran etmişdi. O ildən bu günə kimi İraqda elektrik yoxdur. Yalnız varlılar işıqsız qalmır, onlar generator gətirdilər. Kasıblar həm istidə, həm susuz, həm də işıqsız qalıblar.
- İraqda yaşayan kasıb təbəqə üçün Avropadan, beynəlxalq təşkilatlardan humanitar yardım gəlirmi?
- İraq neft ölkəsidir. Çox zəngin bir məmləkətdir, amma Beynəlxalq Valyuta Fondundan borc aldılar. Bu böyük problemdir, indi İraq borclu qalıb.
- İraqa neçə ildi getmirsiniz?
- 40 il keçib. İstəyirəm gedim, amma qorxuram getməyə.
- İraqa həsrətiniz şeirlərinizdə əksini tapıb?
- Bəli, çox şeirlərim var. İraqa həsrətimi şeirlərimdə yazmışam.
- Bir tərəfiniz Təbrizlidir. Orada olmusunuz?
- Xeyr. İranda oldum, amma Təbriz şəhərinə getməmişəm.
- Azərbaycan-Ermənistan məsələsi, Qarabağdan nə qədər məlumatlısınız?
- Qarabağdan nənəm çox danışardı. Cənubi Qafqazda sülh, barış olsun. İnsanlar həmrəy yaşasın. Keşkə. (kövrəlir)
- Ermənilərin bizə qarşı etdiklərini unudaq, sizcə?
- Belə bir söz var: “Biz bağışlayarıq, ancaq unutmuruq”.
- Özünüz haqda yazılan kitabdan danışdınız. Nələr yaşamısınız?
- Ehh… O qədər acılı, şirin xatirələrim var. Quantanamo həbsxanasına getmişdim bir dəfə. Oradakı məhkumları gördüm, sarsıldım. Tərcümə üçün getmişdim. Detallı şəkildə indi yaza bilmərəm, bəlkə 20 ildən sonra. Corc Buş məni dəvət etmişdi. İraqda təşkilatım var idi. Mültəcilər üçün bir təşkilat idi. ABŞ İraqda girəndən sonra Buş bizi çağırdı. 2004-cü il idi.
- Corc Buş sizə nə dedi?
- Dedi ki, biz artıq İraqdayıq, fikirləriniz nədir. Soruşdu ki, sevindinizmi, Səddamdan xilas oldunuz deyə. İraqda olan bəzi adamlar Ağ evə getdilər. Mən razılaşmadım.
- Buş, demək olar onları pulla aldı?
- Bəli, elədir. Hər kəs onunla foto çəkdirdi. Buşa dedim ki, ən böyük yanlışlığı etdiniz. Dedi, niyə. Birincisi dedim, İraq əsgərini əzdiniz, öldürdünüz. Türkmənlər silahsız, kürdlər silahlıdır. Bu ayrı seçkilikdir dedim.
- Buş buna görə sizə təhdid etdimi?
- Xeyr, lakin bir daha məni çağırmadı. Sözümü kəsdi, sənə ayıracaq zamanım yoxdur dedi.
- Sonda nələr söylərdiniz?
- Dünyada barış olsun həmişə.
Söhbətləşdi: Oğuz Ayvaz
