“Həddindən artıq çəki, siz fərqində olmasanız belə, sağlamlığı təhdid edən əsas amillərdən biridir. Piylənməyə səbəb olan artıq çəki ürək-damar xəstəliklərindən şəkər xəstəliyinə qədər bir çox xəstəliyin yolunu açır”.
Bu sözləri türkiyəli dietoloq, tibb sahəsi üzrə mütəxəssis Cəsur Durak Ednews - a özəl müsahibəsi zamanı deyib.
Daha sonra o vurğulayıb ki, artıq çəkiyə təslim olmaq insanı ölümə aparır.
“Qidadan alınan enerji bədənə daxil olduqdan sonra yandırıla bilmirsə, piy toxuması kimi yığılaraq piylənməyə səbəb olur. Piylənmə sizin üçün problemə çevrilməmişdən qabaq tədbir alın. Əks halda, artıq çəki sizi həyatınız boyu izləyəcək və sağlamlığınızı ciddi şəkildə təhdid edəcək. Artıq çəkidən qurtulmaq üçün bu fikirlərə gündəlik olaraq əməl etmək lazımdır.
İdeal çəki necə hesablanır?
Əslində güzgüyə baxanda kökəldiyinizi asanlıqla başa düşə bilərsiniz.
Bədən xətləriniz pozulur və paltarınıza sığa bilmirsiniz. Ancaq gündəlik həyatda özünüzə tez-tez dediyiniz “kökəldim” ifadəsini elmi təsvirlə izah etmək olar. Bu, “kimə artıq çəki deyilir?” sualına da aiddir.
O, həmçinin sualın cavabını tapmağa kömək edir. Piylənmənin hesablanması bədən kütləsi indeksinin (BKİ) ölçülməsinə görə aparılır: Tərəzidə kiloqramla ölçülən şəxsin çəkisi onun boyunun metrlə kvadratına bölünür.
Belə ki, insanın boyu 170 sm, çəkisi isə 70 kilodursa, 70 kq / 1,7 m2 olaraq hesablanan nəticə 24,22-dir. Bir insanın BKİ 18,5-25 arasındadırsa, bu, ideal çəkidə, 25-30 arasındadırsa, artıq çəki deməkdir. Əgər 30-40 arasıdırsa, bu artıq obez sayılır. Əgər BKİ 40-dan yuxarıdırsa, sizə morbid obez deyilir.
Əgər BKİ 18,5-dən aşağıdırsa, o, az çəki hesab olunur və bu insanlar obez insanlar kimi sağlamlıq müayinəsindən keçməlidirlər.
Artıq Çəkinin Zərərləri
Piylənmə qısa zamanda həll oluna biləcək bir sağlamlıq problemi deyil.
Çəki əslində çox qısa zamanda alınmır, bədəndə yağ yığılması illər keçdikcə artır və nəticədə sadəcə az yeməklə həll olunmayacaq bir problemə çevrilir.
Həkim və dietoloqun dəstəyi olmadan və ya idman etmədən arıqlamaq mümkün deyil. Şübhəsiz ki, piylənmə orqanizm üçün ciddi bir yükdür.
Artıq çəki/piylənmənin vurduğu zərərlər çoxdur:
Motivasiya olmaması, oynaqlarda, xüsusən də dizlərdə narahatlıq, onurğa ağrısı, böyük sinəyə görə bel ağrıları, daimi yorğunluq,pilləkənləri qalxmaqda çətinlik çəkir, qaça bilməmək, sürətlə yeriməkdə çətinlik,böyük ölçülü paltar geyinmək məcburiyyətindədir,gənc olmasına baxmayaraq yaşından böyük görünmək və s.
Piylənmənin səbəbləri
Piylənməyə səbəb olan bir çox səbəb var.
Əsas olanlar hərəkətsizlik və bədənin yandıra biləcəyindən daha çox kalori istehlak etməkdir.
Bunlara genetik meyl, insulin müqaviməti, hipoqlikemiya, stress, hormonal pozğunluqlar (böyümə hormonu, qalxanabənzər vəzi, hipofiz və böyrəküstü vəzi problemləri) əlavə olunarsa, piy toxuması artır və artıq çəki problemi yaranır.
Genetik meyli olan insanlar həyat tərzinə fikir vermədikcə kökəlirlər. Kilolarına diqqət yetirən genetik meylli insanlar piylənmədən qaça bilərlər. Uşaqlıqda piylənmənin artması ilə gələcəkdə artıq çəkili uşaqları gözləyən təhlükələr də artıb.
Diabet, ürək və koronar damar xəstəlikləri, erkən yaşlarda hipertoniya və xərçəng riski də artıb.
Su içmək faydalıdırmı?
Yediklərinə diqqətli olduğunu iddia edən, lakin ən kiçik hallarda belə kökəldiyini deyən insanlar da var ki, bu insanlar vəziyyətlərini “Su içmək kömək edir” kimi qələmə verirlər. Kilo almamaq üçün aşağıdakı ehtiyat tədbirlərinə əməl edə bilərsiniz:
Gecə gec yemək yeməmək
Aktiv olmaq və idman etmək
Hazır yeməklərdən uzaq durun
Həddindən artıq karbohidratlar və yağlı qidalar qəbul etməkdən çəkinin
Bütün bunlar edildiyi halda bir insan “Su içsəm kömək edir” deyirsə, o adamda arıqlamağa mane olan bir xəstəlik var və ya maddələr mübadiləsi sürəti yavaşdır.
Həddindən artıq çəkinizin səbəbi insulin müqavimətidirmi?
Gündəlik həyatda istehlak edilən enerji miqdarını ifadə edən “bazal metabolizm” nisbəti bəzi insanlarda çox aşağıdır.
İnsulin müqaviməti olanlar, qalxanabənzər vəzi xəstəlikləri olanlar, oturaq həyat tərzi keçirənlər üçün bazal maddələr mübadiləsi yavaş olur və çəki artımı onlar üçün çox asandır.
Bu insanlar mütləq həkim tərəfindən araşdırılmalıdır.
Misal üçün; İnsulin müqavimətini qırmaq üçün kalori hesablamaları ilə fərdi pəhriz proqramına riayət etmək, mütəxəssis tərəfindən planlaşdırılmış sağlam idman proqramı etmək və müqaviməti qırmaq üçün dərman qəbul etmək arıqlamaqda təsirlidir”.
Xəyal Ramiz
