“Ermənistan artıq Gümrüdə sərhədlərini və rus əsgərlərini istəmir. Ermənistan 30 ildir Rusiyanın adından bölgədə həyata keçirilən siyasətə etiraz edir və hazırda bölgədə sülh içində yaşamaq istədiyini bildirir”.
Bu fikirləri KAFKASAM-ın sədri, türkiyəli politoloq Hasan Oktay Ednews-a açıqlaması zamanı qeyd edib.
O, daha sonra bildirib ki, 44 günlük müharibədən sonra imzalanan 10 noyabr sülh müqaviləsi bölgədə gözlənilən sülhə yol açsa da, sonrakı dövrdə ciddi xarici müdaxiləyə açıq bir vəziyyət yarandı:
“Türkiyə 10 noyabr sülh sazişindən sonra dərhal altıtərəfli görüş təklif etdi. Rusiya, Ermənistan, Gürcüstan, Azərbaycan, Türkiyə və İran. Bu altı dövlət bir araya gəldi və Ermənistanla Azərbaycan arasında sülh sazişinə yol açmaq istədi. Lakin Gürcüstanın Rusiya ilə münasibətlərinin pis olması bu görüşün hələ başlamamış bitməsinə səbəb olub.
Daha sonra Amerika Avropa Birliyi müdaxilə edərək proses və idarəçiliklə bağlı öz maraqlarına uyğun müxtəlif mübarizə və müdaxilələr etdi. Xüsusilə Rusiya Cənubi Qafqazda, Qarabağ üzərindən qalmaq üçün 30 il ərzində Ermənistan vasitəsilə həyata keçirdiyi strategiyanı davam etdirmək istəyirdi.
Lakin Rusiyanın regionda olmasını istəməyən Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyan Qarabağ probleminin Azərbaycanla Ermənistan arasında deyil, Rusiya ilə Azərbaycan arasında olduğunu bəyan edərək, bununla da Rusiya və Azərbaycanı regionda bir-birinə qarşı qoyub. Bundan sonra Putin Qarabağla bağlı strategiyasını dəyişdiyini və bununla da Azərbaycanın bu problemi ərazi bütövlüyü çərçivəsində həll etməsinə yol açdığını bildirib”.
Sədr əlavə olaraq bildirib ki, noyabrın 10-da imzalanan sülh müqaviləsi ilə Rusiyanın 1960 əsgərinin Qarabağda bölgədə qalma səbəbi bitsə də, Rusiya Cənubi Qafqazda mövcudluğunu və strategiyasını saxlamaq üçün Azərbaycan və Ermənistan arasında sülh sazişinin imzalanmasını ləngitməyə çalışır:
“Bu yaxınlarda biz İrəvan hava limanında erməni xalqının rus əsgərlərinin münasibətinə etiraz edən nümayişinin şahidi olduq. İran Müdafiə Nazirliyinin bəyanatı ən aydın bəyanatdır ki, ABŞ, Avropa Birliyi və Fransanın bölgədəki maraqlarına uyğun hər hansı müdaxilə və ya sülh atmosferi İran üçün məqbul bir vəziyyət deyil. Çünki İran şimaldan qovulmaq istəmir. Eynilə, İranın Cənubi Qafqaz siyasəti Azərbaycan və Ermənistan üçün hərtərəfli sülh təklifi vermir.
Cənubi Qafqazda Azərbaycan və Ermənistanın xeyrinə ola biləcək ən uyğun sülh Türkiyə-Ermənistan-Azərbaycan üçtərəfli sülh sazişinin imzalanmasıdır. Türkiyəsiz sülh müqaviləsi ilə Cənubi Qafqazda sülhü təmin etmək mümkün görünmür. Türkiyə-Ermənistan-Azərbaycan sülhü əldə olunanda rus qoşunları Ermənistandan çıxmalı olacaq. Regionun maraqları prizmasından baxdıqda, Amerika, Avropa İttifaqı, İran və Rusiyanın bölgə üçün irəli sürdüyü, lakin mahiyyətcə öz maraqlarını ortaya qoyan planlar Cənubda sülh üçün son dərəcə mənfi və zərərli imkanlardır.
Rusiya Ermənistanı təzyiq altında saxlamaq, mümkünsə, kiçik miqyaslı münaqişə yaratmaqla regionda qalma müddətini uzatmaq üçün strateji işini davam etdirir. Bu səbəbdən də biz daim deyirik ki, Türkiyə, Ermənistan və Azərbaycan arasında üçtərəfli sülhün yaradılması, bir-birinin sərhədlərini tanıması, gömrük qapılarının açılması çox aktualdır”.
Xəyal Ramiz
