90-ci illərdə bir çox hadisələr və siyasi proseslər Qara Yanvar faciəsinin baş verməsinə səbəb oldu.
Kimlərdir günahkar?
Azərbaycan Xalq Partiyasının qurucusu Pənah Hüseyn Ednews-a açıqlamasında həmin dövrün hadisələrini bu cür şərh edir;
“O vaxtı Moskvanın köməyi ilə Azərbaycan SSRİ-nin tərkib hissəsi olan Qarabağın ermənilər tərəfindən ilhaqına qarşı ümummili müqavimət hərəkatı ərsəyə gəldi. Eyni zamanda Azərbaycan xalqı totalitar kommunist rejiminə qarşı demokratik mübarizədə öndə gedən xalqlardan biri hesab olunurdu. Milli istiqlaliyyət istiqamətində bütün ölkə üzrə geniş xalq hərəkatı vüsət almışdı. Nəhayət SSRİ-nin rəhbərliyi imperiyanın çöküşünün qarşısını almaq üçün Bakıda silah və güc yolu ilə hərəkatı yatırmağa qərara gəldi. 20 Yanvar qırğınının mahiyyətində əsas duran səbəblər bu idi”.
Yanvar faciəsinə aparan təxribatxarakterli hadisələrdən və provokasiyalardan söz açan Pənah Hüseyn bildirib ki, Azərbaycan SSRİ – nin Ali Soveti bu əməllərin araşdırılması üçün İstintaq Komissiyanın yaradılması ilə bağlı qərar qəbul etmişdi.
“İstintaq Komissiyasi çərçivəsində prokurorluq və hüquq-mühafizə orqanlarının, eləcə də xüsusi xidmət orqanlarının əməkdaşları tərəfindən faktlara və dəlillərə əsaslanan sənədlər tərtib edilibdir. Həmin sənədlərdə çox aydın şəkildə qeyd edilir ki, bu təxribatların əksəriyyəti SSRİ-nin xüsusi xidmət orqanları tərəfindən planlaşdırılıb. Bütün bunlara siyasi, hüquqi və siyasi-hüquqi qiymət verilibdir”.
Xalq hərəkatının digər fəal üzvü, Azərbaycan Sosial Demokrat Partiyasının qurucusu Zərdüşt Əlizadə bu məsələyə fərqli münasibət bildirərək qeyd edib ki, xalqımıza qarşı qırğının törədilməsində birbaşa hərəkatın rəhbərləri günahkardırlar.
“1988-ci ildə Azərbaycanda möhtəşəm xalq hərəkatı başlamışdı. Məqsədimiz ölkəmizdə demokratik islahatların aparılmasına şərait yaratmaq, ən əsası hakimiyyəti nomenklaturadan alıb xalqa vermək idi. Lakin bunu özü üçün təhlükə hesab edən SSRİ rəhbərliyi və KGB öz agentlərini xalq cəbhəsinə saldı. Həmin agentlər də müxtəlif vasitələrlə demokratik islahatları istəyən şəxsləri cəbhədən kənarlaşdırdılar. Sonrakı proseslərdə isə zorakılığa meyilli olan bu agentlər hərəkatı tankların qarşısına atıb məhv etdilər. Onun hörmətini gözdən saldılar. Hər hansı hadisəyə onun nəticəsinə görə qiymət vermək lazımdır. Xalq hərəkatında hakimiyyətdə oturan mafiyanın casusları saxtakarlıq və həyasızlıq eləyirdilər, zorakı vasitələrə əl atırdılar. Mən şəxsən yanvarın 7-də xalq cəbhəsini bu səbəblərə görə tərk etdim və onlara dedim ki, siz xalqı qırğına və fəlakətə aparırsınız. 20 Yanvar öncəsi erməni talanları daxil olmaqla KGB tərəfindən planlaşdırılan bütün təxribatlarda Xalq Cəbhəsinin rəhbərləri fəal iştirak edirdi”.
O vaxtki hadisələrə şahidi olan politoloq Cümşüd Nuriyev məsələyə bu cür münasibət bildirib;
“1988-ci ildə Azərbaycan xalqı ermənilərin və Qarbaçovun Qarabağla bağlı planlarını alt-üst etmişdi. Buna görə də Azərbaycan xalqına qarşı qisas əməliyyatı planlaşdırdılar. İtkilərimiz az olardı, amma bu mütləq baş verməli idi. Qərbin köməyi ilə hakimiyyətə gətirilən Qarbaçovun qarşısında əsas məqsəd SSRİ-ni dağıtmaq idi. Sonradan üzə çıxan Vilson sənədlərində qeyd edilirdi ki, SSRİ-nin son on il ərzində dağıdılması planlaşdırılırdı, amma Qarbaçov bu planı qısa müddətdə həyata keçirdi. 20 Yanvar qırğını da bu plana daxil idi. Bakıya qoşun yeritmək üçün bir çox bəhanə hazırladılar. Əvvəlcə Cəlilabadda və Lənkəranda icra hakimiyyətlərin binaları zorla ələ keçirildi, sonra isə yanvarın 13-14-də siyahıya uyğun olaraq ermənilərin evlərinə hücumlar edildi, bir çox erməni öldürüldü. Məhz o ermənilər ki, erməni terror təşkilatlarına pul ödəmirdilər. Əlbəttə, bu talanlar bilərəkdən KGB-nin casusları və ermənilərin əli ilə təşkil olunmuşdur. Guya ki, Ermənistandan deportasiya edilən azərbaycanlılar intiqam almaq məqsədilə bu talanlarda iştirak ediblər. Halbuki, onlar gəldiklərdən bəri Bakını tanımırdılar. Bütün bunların məqsədi o idi ki, Bakıya sovet qoşunları yeridilsin”.
Yunis Abdullayev
