"Yaxın Şərqdə İran təhlükəsinə qarşı NATO bənzəri hərbi alyans yaradılmalıdır".

Bunu İsrailin baş naziri Benyamin Netanyahu ABŞ Konqresində çıxışında belə deyib. O, həmin hərbi alyansın İrana qarşı olacağını deyib. Netanyahunun sözlərinə görə, İsraillə münasibətləri normallaşdıran istənilən region ölkəsi bu alyansın üzvü ola bilər. Netanyahu adlandırdığı həmin bu "İbrahim Alyansı" olan anti-İran koalisiyası qurularsa, bu, regionda hansı təhlükələri ərz edə bilər?

Ednews mövzu ilə bağlı ekspertlər arasında sorğu keçirib:

"Orta Doğu Araşdırmalar Mərkəzi"nin sədri Sədrəddin Soltan hesab edir ki, bu kimi çıxışlar, görüşlər, açıqlamalar maraqları daha ziddiyyətli hala gətirir:

"Baş nazirin Yaxın Şərq NATO-sunun yaradılması təklifi yeni deyil. 2020-ci ildə ABŞ-nin ovaxtkı Prezidenti Donald Trampın vasitəçiliyi ilə Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri, Bəhreyn, Mərakeşin İsraillə münasibətlərin normallaşması haqqında “İbrahim anlaşması” (“Avraam anlaşması”) imzalanıb. Sonradan Sudan da bu anlaşmaya qoşulub. Bu, ərəb ölkələri ilə yəhudi dövləti arasında atılan vacib addımlardandır. Anlaşmada təhlükəsizliyin təmin olunması da aparıcı şərtlərdən sayılır.  Bu çərçivədə 2017-ci il mayın 21-də Səudiyyə Ərəbistanı Krallığının paytaxtı Ər-Riyad şəhərində Ərəb-İslam-Amerika Sammiti keçirilmişdi. Görüşə Azərbaycan və Türkiyə də daxil olmaqla, 18 ölkənin yüksək vəzifəli rəsmisi qatılmışdı. İran isə sammitə dəvət olunmamışdı. Həmin sammitdə D.Tramp bütün ölkələri İranı təcrid vəziyyətində saxlamağa çağırmışdı. O, ekstremizmlə mübarizənin vacibliyini vurğulayaraq bu sahədə fəaliyyətin müxtəlif dinlər arasında deyil, xeyirlə şər arasında getdiyini, şərə qalib gəlmək üçün səylərin birləşdirilməsinin vacibliyini söyləmişdi.

Onda Trampın Yaxın Şərqə səfərinin nəticəsi olaraq “müsəlman NATO-su"nun yaranacağı ehtimal edilirdi. Çünki 2015-ci ilin dekabrında müsəlman dövlətlərin terrorçuluğa qarşı mübarizə ittifaqının yarandığı elan edilmişdi. Qeyd edək ki, İŞİD terrorçu qruplaşmasına qarşı beynəlxalq koalisiya 65 dövlətdən formalaşmışdı. Koalisiyadakı dövlətlər eyni zamanda həmin koalisiyanın üzvləri idi.  Odur ki, nə “İbrahim anlaşması”, nə də “terrorçuluğa qarşı mübarizə koalisiyası” Yaxın Şərqdə hərbi bloklaşmanın yaranması ilə nəticələnmədi. Bölgə ölkələrinin İrana münasibətləri indi dəyişib. Ötən ilin martında İslam Respublikası ilə Səudiyyə Ərəbistanı arasında münasibətlərin bərpası, Çinin regional məsələlərin həllinə daha fəal qarışması və.s kimi məsələlər hələ hərbi bloklaşmaya imkan vermir. Odur ki, Benyamin Netanyahunun ABŞ səfəri regiona sülh gətirmir. Bu səfər Qəzza zolağında müharibənin davam edəcəyini, bu kimi çıxışlar, görüşlər, açıqlamalar isə maraqları daha ziddiyyətli hala gətirir. 

İrland politoloq və tarixçi Patrik Uolş isə bildirib ki, bu Alyansın yaradılması məsələsi İsrailin Qəzzadakı addımlarından dolayı mümkünsüzdür:

"Netanyahu yeni anti-İran oxu təklif edərkən mahiyyət etibarı ilə Donald Trampın prezidentliyi dövründə müzakirə edilən İbrahim razılaşmalarını diriltməyə çalışır. Bununla da, o, çox güman ki, Respublikaçıları şirnikləşdirməyə çalışır. Lakin o, "İbrahim Alyansı"nın  öldüyünü bilməlidir və onları öldürən də elə onun özüdür. Keçən il baş verən hadisələrdən əvvəl ABŞ Yaxın Şərqdən geri çəkilməyi hədəfləyirdi. Bu Amerikanın gücünü və xərclərini əvəz edəcək təhlükəsizlik tənzimləməsini təşviq edirdi. Bu, ərəb dövlətləri ilə İsrail arasında ümumi anti-İran platforması haqqında razılaşmanı əhatə edirdi. Bu, zəhmətli bir təşəbbüs idi, lakin oktyabr hadisələri bunun üzərindən böyük bir xətt çəkdi. Burada nəzərə alınmalı olan odur ki, "İbrahim"i məhv edən HƏMAS hücumu deyil, İsrailin buna cavabı olub. İsrailin HƏMAS-ın 7 oktyabr hücumuna fərqli reaksiya verə biləcəyi şübhəsizdir. Onun HƏMAS rəhbərliyinə və tanınmış üzvlərinə qarşı antiterror əməliyyatları keçirmək üçün kəşfiyyat xidmətləri, texnologiyası və hərbi potensialı var idi. O, bunu etməklə, ümumi Fələstin əhalisinə mülki itkilər vermiş olardı və buna görə qınanardı.

Bununla belə, şübhəsiz ki, bu cür təmkinli cavab üçün Qərbdə və həqiqətən də dünyanın qalan hissəsində ona icazə veriləcəkdi. Əslində, İsrail belə bir şeyə görə hesaba alınacaqdı - nəzərə alsaq ki, alçaldılmaya qarşı həddindən artıq intiqamla reaksiya verəcəyindən çox qorxurdu. Əgər o, bu cür fərqli yanaşma göstərsəydi, məsələ şübhəsiz ki, terrora qarşı etibarlı və başa düşülən bir cavab kimi qələmə verilərdi və İsrail İran, Suriya və Livanın bəzi bölgələrindən kənarda demək olar ki, Alyans hər kəs tərəfindən dəstəklənərdi. İsrail həm də onu silahlandıracaq, Qərb tərəfindən kəşfiyyat məlumatı ilə təmin edəcək və qarşıdakı illər ərzində qeyd-şərtsiz və amansız dəstək verəcək mənəvi yüksək zəmin qazanacaqdı. Onun povesti dünyanın əksər hissəsində təsdiqlənmiş olardı. Çox güman ki, ərəb dövlətləri İsraillə barışmaq üçün növbəyə duracaq və fələstinli fəalları repressiya etmək üçün onunla əməkdaşlıq edəcəkdilər. Amma İsrail başqa bir kursa - HƏMAS-ın gözlədiyi- ona qarşı destruktiv müharibə pərdəsi altında Fələstin əhalisinə qarşı amansız cəza əməliyyatı keçirməyə qərar verdi. Fələstinliləri şiddətlə cəzalandırmağa üstünlük verərək, müdafiəsində güclü beynəlxalq koalisiya qurmaqla öz gələcəyini qorumaq imkanından imtina etdi. Bununla da öz prioritetlərini ortaya qoydu. Netanyahunun tutduğu kurs, İsraili diplomatik cəhətdən təcrid etdi. Təbii ki, o, hələ də Vaşinqtonun zəngin mənəvi və hərbi dəstəyini alır, lakin İsrail əsasən ABŞ-ın siyasətini məyus edib və Vaşinqtonun nüfuzunu zədələyib. Anti-İran koalisiyası o zaman mümkün ola bilər ki, İsrail Hizbullahı və İranı ümumi müharibəyə təhrik edə bilsin. Bununla belə, demək olar ki, hər kəs, o cümlədən ABŞ, region və dünya üçün gətirəcəyi fəlakəti nəzərə alaraq, belə bir hadisədən qaçmaq istəyir".

Əkbər Novruz