Bakı şəhərinin Cəfər Cabbarlı və Zivər bəy Əhmədbəyov küçələrinin kəsişməsində ucaldılan "Azad qadın" monumental heykəli 1960-cı ildə heykəltəraş Fuad Əbdürrəhmanov tərəfindən hazırlanıb, memarı Mikayıl Hüseynovdur.
Heykəl, Cəfər Cabbarlının “Sevil” pyesindən ilhamlanılaraq hazırlanıb. Çadradan azad olma Azərbaycan qadınının tənqid və sıxıntılardan uzaqlaşaraq ölkənin ictimai həyatında iştirakı təhsil alma və işləmə hüququnu ifadə edir.
1957-ci ildə Fuad Əbdürrəhmanov ilkin olaraq gipsdən hazırlanmış həmin əsərin tunc versiyasını işləyir. Bu heykəl “Azadlıq” adı ilə İncəsənət muzeyində sərgilənir. Muzeydə əsəri görən sənətkarlar onun şəhərin mərkəzi hissələrindən birində yüksəldilməsinin labüdlüyünü bildirirlər. Bundan sonra Fuad Əbdürrəhmanov heykəlin böyük versiyası üzərində işə başlayır və bu versiyada Azərbaycan qadınının müstəqilliyini daha qabarıq ifadə etməyə çalışır. 1959-cu ildə heykəl indiki Sankt-Peterburq şəhərində tuncdan tökülür və sonradan Azərbaycana gətirilərək ucaldılır.
Maraqlı fakt ondan ibarətdir ki, heykəlin prototipi Fuad Əbdürrəhmanovun həyat yoldaşı Xanım Əbdürrəhmanova (Rəhmanzadə) olub (X.Əbdürrəhmanova xalq rəssamı Maral Rəhmanzadənin bacısı idi).
Azərbaycanda çadraya qarşı mübarizə 1908-ci ildə Bakıda, liberal burjua tərəfdarları tərəfindən başlanılmışdı. Lakin, etirazlar xürafatçı din tərəfdarları tərəfindən basılmış və zadəganlar geri çəkilməyə məcbur olmuşlar. Onlar razılığa gəlirlər ki, zadəganlar çadraya qarşı etirazları dayandıracaqlar, bunun əvəzində dindarlar Avropa tipli geyinmiş xanımları təhqir etməyəcəklər.
Azərbaycanın SSRİ-nin tərkibinə qatılmasından sonra, qısa müddət ərzində Azərbaycan qadınının sosial statusu dəyişir. Onlar ictimaiyyət arasına çıxaraq işləməyə başlayırlar. Bütün bu dəyişiklər özünü həm də Azərbaycan qadınının geyimində göstərir. 1920-ci illərdə daha əvvəl basdırılmış çadra əlehinə etirazlar yenidən baş qaldırır. Həmin dövrdə çadradan və xürafatdan imtina edən qız və gəlinlər evlərindən qovulurdu. Qadınların çadradan azad olması hərəkatının fəallarından və çadrasını atan ilk qadınlardan biri də Əli Bayramov adına Qadın klubunun tikiş fabrikinin işçisi Səriyyə Xəlilova idi. Onu idman kostyumu geyindiyinə görə, atası və qardaşı qətlə yetirir. 1933-cü ildə qətlə yetirilən Səriyyə Xəlilovanın dəfni demək olar ki, bütün Bakını ayağa qaldırmışdı. Onun tabutunun arxasınca gedən bir çox qadınlar əl-ələ verərək çadralarını çıxarıb tulladılar.
“Azad qadın” heykəli, həmin dövrdə Azərbaycanda hüquq və azadlıqları uğrunda mübarizə aparan qadınların qarşılaşdıqları çətinlik və haqsızlıqlara qarşı mübarizəni əks etdirir. Həmin dövrdə hündür pyedestal üzərində ucaldılmış çadrasını çıxaran gənc azərbaycanlı xanımın heykəli Azərbaycan və Şərq qadının sosial bərabərliyinin simvolu kimi təqdim edilmişdi.
Qeyd edək ki, hazırda “Azad qadın” heykəlinin ətrafında təmir işləri aparılır, ərazi abadlaşdırılır.
Gülnar Səlimova
.png)
.jpg)
.jpg)
