Son zamanlar ədəbiyyat sahəsində gənclər xalq şair və yazıçıları haqqında tənqidi fikirlər səsləndirirlər. Maraqlıdır, gənc ədəbiyyatçılarımızın tənqidləri nəyə əsaslanır? Mövzu ilə bağlı bəzi gənc yazarların fikirlərini öyrənməyə çalışdıq.
İlk olaraq, Ednews-a danışan gənc yazar Orxan Saffari şair və yazıçılara verilən fəxri adların gərəksiz olduğunu deyib.
“Ümumiyyətlə, müasir dünyada fəxri adlar mənasızdır. Bu adlar şəxsin yaradıcılığı, ədəbi fəaliyyəti haqqında heç nə demir. Düşünmürəm ki, bu adlar konkret olaraq istedada görə verilir. Fəxri ad almayan yazıçı, şairlər var ki, bu ada layiq görülənlərdən daha istedadlıdır. Təəssüflər olsun ki, Azərbaycan kimi ölkələrdə bu cür dəyərləndirmələr hələ də davam edir, olsun. Amma heç olmasa, bir az ədalətli olsun. Hazırda fəxri ada layiq görülən kəslər istisnasız olaraq bu adı ictimai-siyasi fəaliyyətlərinə görə alır.
Sevdiyim, oxuduğum yazıçılar var. Fəxri adı əlindən alınmış Əkrəm Əylislini daha güclü ədəbiyyatçı hesab edirəm, nəinki, Yazıçılar Birliyinin sədri Anarı. Təbii ki, hər kəsin öz şəxsi fikri və yanaşması var. Hekayə janrında rus ədəbiyyatından Çexovu özümə daha yaxın hiss edirəm. Azərbaycan ədəbiyyatından isə Sabir Əhmədli, İsa Hüseynov, İsi Məlikzadə sevdiyim yazarlardandır”.
Gənc yazar Ayxan Ayvaz da fəxri adları Sovet dövrünün qalığı hesab edir. O bildirir ki, artıq bu cür titullardan imtinanın zamanı yetişib:
“O vaxt bir araşdırma etmişdik. Məlum oldu ki, bu titul ancaq bizdə qalıb. Mənə görə, ilk növbədə mətn, məzmun önəmlidir. Yazıçını mətnilə tanıyıram. Əgər xalq yazıçısı, xalq şairi tənqid olunursa, bu ilk növbədə onun ictimai-siyasi mövqeyilə bağlıdır. Şəxsin ictimai-siyasi mövqeyi onun yaradıcılığının qiymətləndirilməsinə təsir etməməlidir.
O qeyd edib ki, gənc yazarlar təəssüf ki, daha çox xarici ədəbiyyata meyillidirlər:
“Gənclər Azərbaycan dilində orijinal yazılmış mətnlərlə tanış olmurlar. Ona görə də yazdıqları dilimizin qanunauyğunluqlarına tabe olmur. Nəsə əcaib bir dil ortaya çıxır”.
Gənc yazar Emin Piri mövzu ilə bağlı fikirlərini bölüşüb. O bildirib ki, müasir ədəbiyyatımızda gənc yazarlar ötən əsrin fəxri ada layiq görülən ədəbiyyatçılarından daha çox tanınır:
“Ədəbiyyatımızda fəxri ad alan ilk şair Səməd Vurğun olub. Bu da təxminən 70 illik zaman kəsiyini əhatə edir. Yaradıcılıq üçün, yüksək ədəbi dəyəri ilə gələcəyə ötürülə bilən bədii əsərlər yaratmaq üçün bu rəqəm çox azdır. Adlarla bağlı müzakirə aparsaq, bəli, elə şəxslər var ki, hazırda ən zəif hesab etdiyimiz gənc şair, yazıçının əsərləri belə onların yaradıcılığından daha çox tanınır. Fəxri ad almış çox sayda ədəbiyyatçı artıq unudulub, onları heç kim oxumur. Sovet dövründə müəyyən siyasi-ictimai missiyalarına görə kimlərəsə fəxri adlar verilirdi. Azərbaycanda “xalq yazıçısı” adını ilk dəfə 1930-cu illərdə erməni əsilli dramaturq Aleksandr Şirvanzadə alıb. Onu heç tanıyan yoxdur, adı sadəcə rəsmi mənbələrdə çəkilir. Bəzi xalq şair və yazıçılarının yaradıcılığı ədəbiyyatımıza heç bir töhfə verməyib, onların əsərlərini də dərsliklərdən çıxarmaq lazımdır”.
Emin Piri fəxri adlardan tamamilə imtinanın doğru olmadığını da qeyd edib:
“Birtərəfli yanaşmasaq deyə bilərik ki, qərbin də kapitalist dünyasında özünəməxsus mükafatları var. Fransa, İngiltərə, Almaniya kimi Avropa ölkələrində də orden, medallar mövcuddur. Fəxri adların formatını, verilmə şərtlərini dəyişə bilərik, lakin bunlardan tamamən imtina da mümkün deyil və düzgün deyil”.
O, istedadlı gənclərin problemlərinə də diqqəti yönəldib:
“Bəzən yaşlı nəslin gənc ədəbiyyatçılara qarşı qəribə yanaşmasının şahidi oluruq. Bu yanaşma elə onların öz uğursuzluqlarından xəbər verir ki, gəncləri qəbul etməkdə çətinlik çəkirlər. Bu gün deyə bilərik ki, müharibə ədəbiyyatının ən gözəl nümunələrini gənc nəsil yaradır. Pafosdon, sovet ruhundan uzaq…
Ədəbiyyat sahəsində, ümumiyyətlə cəmiyyətdə layiq olduğu dəyəri görməyən gənc yazarlarımız var. İstedadlı yazarlarımızın əsərlərinin təbliğatını aparmaq lazımdır. Onları tərcümə edib xaricdə tanıtmağa ehtiyac var. Bəzi şəxslərə müəyyən səbəblərdən o gənclərin tanınması sərf etmir. Ədəbiyyatçının işi yazıb yaratmaqdır, töhfə vermək yox. Avropanın, Çinin, Yaponiyanın Aqşin Yeniseyi, Kəramət Böyükçölü, Aqşin Evreni, Emin Pirisi olsaydıq indi on minlərlə kitabımız satılardı, daha böyük işlərlə məşğul olardıq. Ölkədə yaradıcı insanlar üçün mövcud olan imkanlar təəssüf ki, kifayət deyil”.
Törə Zeynallı
