Bu gün Sumqayıt hadisələrindən 35 il ötür. 1988-ci ilin fevralın 27-dən 28-nə keçən gecə Sumqayıt şəhərində baş vermiş iğtişaşlar nəticəsində 32 nəfər ölüb. Onlardan 26-sı erməni, 6-sı azərbaycanlı olub. Bu hadisələr SSRİ Dövlət Təhlükəsizlik Komitəsinin ermənilərlə birgə həyata keçirdiyi ssenarinin tərkib hissəsi idi. Həmin hadisənin baş verməsində Sumqayıtda yerləşdirilən və Azərbaycan dilini təmiz bilən ermənilərdən ibarət təxribatçı qruplar xüsusi rol oynayıb.

Həm də bu hadisələrdə oynanılan siyasi manevr Sumqayıt olaylarının ermənilər azərbaycanlıların Ermənistandan deportasiyasına başlamaq üçün bəhanə kimi istifadə olundu. Bu günə qədər də ermənilər etnik münaqişənin günahkarı kimi azərbaycanlıları, səbəb kimi isə Sumqayıt hadisələrini göstərirlər.

Sumqayıt hadisələri bağlı Ednews-a Beynəlxalq Avrasiya Mətbuat Fondunun prezidenti Umud Mirzəyev danışıb. O, qeyd edib ki, hadisələr onun gözünün qarşısında baş verib. Bu hadisələr ondan əvvəl baş verən hadisələrin məntiqi davamı idi. 

“Ermənistandan böyük köçün başlanması, azərbaycanlıların deportasiya edilməsi, Qarabağdakı deportasiyalar, Xankəndidəki mitinqlər, orada Əli ilə Bəxtiyarın öldürülməsi, bunlar hamısı bir-birinin ardınca böyük şiddətin yaranması səbəb olan məsələlər idi. Digər bir tərəfdən isə bu hadisələri həmin dövr üçün təşkil edən xüsusi xidmət orqanları böyük fəaliyyət göstərirdi. Müxtəlif insanlar arasında ədavətin qızışdırılması üçün müəyyən etnik qruplara dəstəklər verilirdi. Erməni xüsusi xidmət orqanlarının nümayəndələri, Daşnaksutyunun əlləri Azərbaycanın bütün bölgələrinə uzanmışdı”. 

Söhbət zamanı U.Mirzəyev mərhum akademik Ziya Bünyadovun “Sumqayıt hadisləri” ilə bağlı böyük araşdırma məqaləsini  xatırlayıb.

“Rəhmətlik Ziya Bünyadov Sumqayıt hadisələrindən sonra böyük bir araşdırma yazdı. O vaxtların nüfuz qazanmış “Elm” qəzetində çap olunmuşdu. Qəzetin bu aradşırması cəmiyyər arasında əl-əl gəzirdi. Sumqayıt hadisələri birbaşa xüsusi xidmət orqanlarının əli ilə təşkil olunmuş erməni kökənli cinayətkarların fəallığı ilə baş tutmuşdu. O cinayətin başında duran Eduard Qriqoryan həbs olundu və buradan məhkum edilən azərbaycanlılarla birgə Rusiyaya aparıldı. Amm onu məhkəmədən birbaşa azad etdilər. Bu cür fəaliyyətlər Sumqayıtda baş verən hadisələrə dəstək idi”. 

Fond rəhbəri əlavə etdi ki, ermənilər “Sumqayıt, Sumqayıt” deyə qışqırıb hay-küy salmağı xoşlayırlar. Lakin Sumqayıtdakı hadisələrin kimlər tərəfindən törədildiyini dilə gətirə bilmirlər. Məsələyə toxunmaq, onun üstünü açmaq istəmirlər. Bu da əslinə qalanda elə separatçı qüvvələrin iç üzünü açan hadisələrdən biridir. Təbii ki, Sumqayıt hadisələrini pisləyirik. Cinayətkarların hədəfinə tuş gələn günahsız insanların ölümü dərin təssüf hissi yaradır. Öldürülən adamların hamısı separatçı qüvvələrə yardım etməyən ailələrin üzvləri idi. O dövrdə o adamlar Daşnaksutyunun kassalarına, hesab nömrələrinə pul köçürməmişdi”. 

U.Mirzəyev sonda Sumqayıt hadisələrini təşkil edən qüvvələrin əvvəlcədən hazırlıq gördüklərini də vurğuladı.

“Hadisə baş verərkən dərhal beynəlxalq informasiya şəbəkələrində yayılması, çap olunması, göstərilməsi bilavasitə hazırlıqlı bir hadisə olduğuna da dəlalət edirdi. Hesab edirəm ki, bu gün Qarabağda baş verən hadisələr, 44 günlük müharibə separatçı qüvvələrə böyük dərs olmalıdır. Bu gün Laçın yolunda keçirilən dinc aksiyalarla bağlı səsləndirilən şantajlar, yalanlar, böhtanlar Sumqayıtı törədən cinayətkarların tör-töküntülərdir”.

Qeyd edək ki, hadisələrin səbəbini araşdıran keçmiş SSRİ Prokurorluğu və DTK-nın nümayəndələrindən ibarət istintaq qrupu baş verənləri bütövlükdə azərbaycanlıların üzərinə qoymaqla əsl həqiqəti ört-basdır edib. Təəssüf ki, həmin istintaq qrupuna daxil olan Azərbaycanın hüquq-mühafizə orqanlarının nümayəndələri haqsızlığa qarşı çıxmaq əvəzinə günahsız insanların mühakiməsində iştirak ediblər. İstintaq dövründə zorla müttəhim elan edilmiş, ikinci qrup əlil, insulindən asılı yaşayan Elçin Güləliyev Bayıl türməsində müəmmalı şəkildə öldürülüb. Onun işinə məhkəmə baxışı zamanı günahsızlığı üzə çıxıb.