Dünyanın ən maraqlı psixoloji eksperimentləri SİYAHI

Cəmiyyət 17:30 28.02.2023

Əsrlər boyu insanlar və heyvanlar üzərində müxtəlif eksperimentlər aparılıb, bir çox şey təcrübədən çıxıb.

 Dünyada indiyə qədər aparılan ən maraqlı psixoloji eksperimentlər olub.

Ednews onların bir neçəsini təqdim edir: 

Harlowun Meymunlar Eksperimenti

1950-ci illərdə Harry Harlwyn həyata keçirdiyi “saxta analıq” eksperimentinə görə, körpə bir meymunu doğulan kimi öz anasından ayırırlar. İki ananı təmsil edən mexanizm qurulur. Bunlardan birinin bədəni tel silindrdən hazırlanmış və ona bir əmzikli yemək şüşəsi taxılır. Digər saxta ananın bədəni isə yumşaq toxumadan hazırlanır. Araşdırmanın məqsədi: körpə meymun yumşaq ananı seçəcək, yoxsa süd içə biləcəyi teldən hazırlanan ananı?

Eksperiment sırasında körpə meymunun teldən hazırlanmış ananı sadəcə acanda istifadə etdiyi, geri qalan zamanda yumşaq ana ilə vaxt keçirdiyi müşahidə olunub. Nəticə olaraq, ana-övlad arasındakı bağın sadəcə bəslənmə ehtiyacından yaranmadığını, eyni zamanda şəfqət, qayğı və sevginin də önəmli olduğu qənaətinə gəlinib.

Standford Həbsxana Eksperimenti

1971-ci ildə aparılan bu araşdırmada fikizi və psixoloji cəhətdən sağlam olan 24 nəfər iştirakçı seçilir. Bu iştirakçılara eksperimentin hər bir günü üçün 15 dollar ödəmə edilirdi. 15 gün boyunca davam etməsi planlaşdırılan bu eksperimentdə iştirakçılar təsadüfi yolla iki qrupa bölünür. İlk qrup gözətçi, ikinci qrup isə məhkum olaraq siniflədirilir. Daha sonra bu iştirakçılar universitetin zirzəmisində qurulan “həbsxana”ya yerləşdirilirlər. 15 gün boyunca gözətçi-məhkum həyatı yaşamaları istənilən iştirakçılar 1-2 gün içərisində özlərini rollara çox qapdırırlar. Eksperimentin təhlükəli vəziyyətə gəlib çatanda il həftənin sonunda sonlandırmaq məcburiyyətində qalırlar. 

Araşdırma nəticəsində məhkum rolunda olan bir çox iştirakçı yaşadıqları travmaya görə müalicə görməyə başlayıb, gözətçi rolundakı iştirakçılardan bir neçəsi də sadistcə davranışından dolayı məsuliyyətə cəlb olunub. 

Öyrənilmiş Çarəsizlik Eksperimenti

1965-ci ildə Seligmanın həyata keçirdiyi bu araşdırmada istifadə etdikləri təcrübə itlərinə  qısa aralıqla elektriki şokları verilir. Labaratoriyadakı bu itlər qaça bilmədikləri və qarşısını ala bilmədikləri bu vəziyyət sayəsində çarəsizliyə alışırlar. Araşdırmanın ikinci mərhələsində klassik “yayınma” dərsinə keçilib. Normal şərtlər altında bu dərs zamanı qutulardan birinin zəmininə tətbiq olunan elektrik şoku zamanı heyvan digər qutuya atılaraq təhlükədən yayınır. Ancaq Seligmanın itləri ilk mərhələdə şoku əngəlləuə bilməyəcəklərini öyrənərək çarəsizliyə qapılıblar deyə ikinci mərhələdə onun təsirindən yayına biləcək gücləri olduğu halda yayına bilmirlər. Başqa sözlə, “çarəsizlik” “yayınma” davranışına mane olur.

Balaca Albert Eksperimenti

Biheviorizm cərəyanının nəzəri lideri olan John Watson tərəfindən 2 yaşlı Albert üzərində aparılan bu araşdırma günümüzdə bir sıra psixoloqlar tərəfindən hələ də mübahisəyə səbəb olur. 

Bu eksperimentdə Watson Albertə şərti refleks istifadə edilərək “ağ dovşan qorxusu” aşılanmasına çalışılıb. Uşaq dovşanla qarşılanşdırılan anda kənarda qulaqbatırıcı ağır bir səs qoşulub. Bu səsin təsirindən qorxan Albert bir neçə yoxlamadan sonra o dovşanı görəndə həmin səsi eşitməsə də qorxu reaksiyaları verməyə başlayıb. Eksperimentin sonunda Watson insanların yaşadığı qorxuların və bəzi şərti davranışların daha öncə məruz qaldıqları situasiyalarla bağlı olduğunu kəşf etmişdir.

Tamaşaçı Effekti Eksperimenti

Kolumbiya Universitetində aparılan araşdırmada eksperiment könüllüsünə doldurması üçün bir anket verir və otaqda tək saxlayırlar. Daha sonra zərərsiz bir qaz otağa doldurulmağa başlanır. Könüllü otaqda yalnız olan zaman dumanı görən kimi otağı tərk edir və vəziyyəti mühafizəçiyə bildirir. 

Bundan sonra başqa bir könüllü 2 nəfərlə birgə bir otağa salınır. Eyni zərərsiz qaz təkrar otağa doldurulmağa başlanır. Bunu görən könüllü yanındakı insanlara baxıb öncə onların bu barədə nəsə etməsini gözləyi və vəziyyəti mühafizəçiyə bildirmir.

Mehri Ağayeva

Rusiyada qətlə yetirilən qardaşların küt alətlə vurulduğu məlum oldu

Xəbər xətti

Prezidentlər tikiş fabrikinin fəaliyyəti ilə tanış oldular
17:28 03.07.2025
Sulutəpədə evlərdən 10 min manatlıq qızıl-zinət əşyaları oğurlanıb
17:06 03.07.2025
Emin Rusiyadakı konsertini təxirə saldı
16:19 03.07.2025
Niyə Çin ABŞ-nin yerini tuta bilməz? -Analitik Baxış
15:48 03.07.2025
Prezident İlham Əliyev Xankəndində bir sıra obyektlərin açılışında iştirak edib -YENİLƏNİB
15:09 03.07.2025
Azərbaycan karateçisi 24 aylıq diskvalifikasiya edilib
14:36 03.07.2025
Zelenski Danimarkaya gedib
14:21 03.07.2025
Rusiyada Azərbaycanın xəbər saytlarına giriş məhdudlaşdırılıb
14:00 03.07.2025
Britaniyalı pilot Kəmalə Qaramollayevaya elçi düşüb
13:39 03.07.2025
Mirziyoyev Fəxri xiyaban və Zəfər Parkında
13:22 03.07.2025
Dioqu Jota və qardaşı necə ölüblər?
12:24 03.07.2025
Çikaqonun mərkəzində kütləvi atışma baş verib
12:06 03.07.2025
Kaliforniyada baş verən güclü partlayışdan sonra yeddi nəfər itkin düşüb
11:47 03.07.2025
Türkmənistan XİN rəhbəri Füzuliyə gəlib
11:32 03.07.2025
Ramiz Zeynalovun adından istifadə edən şəxslə bağlı qərar verildi
11:17 03.07.2025
“İrəvan xanlığının mətbəxi” kitabının ingilis dilində nəşri təqdim olundu
11:02 03.07.2025
"Koreya birləşəcək"
10:47 03.07.2025
Elnur Məmmədov əfqanıstanlı həmkarı ilə görüşüb
10:37 03.07.2025
Meymunçiçəyi nəzarətdən çıxır
10:32 03.07.2025
İranda iki Fransa vətəndaşı "Mossad"a işləməkdə ittiham olunub
10:17 03.07.2025
Türkiyədə qəzaya uğrayan təyyarədə sərnişin sağ qalıb
10:02 03.07.2025
Sadır Japarov ECO sammitində iştirak edəcək
09:14 03.07.2025
"Virtsə verilən 150 milyon avroya minlərlə ağac əkmək olar"
08:59 03.07.2025
Süni intellekt binaları soyuq saxlayan boya yaradıb
08:36 03.07.2025
Atlantidanın izləri tapıldı
08:08 03.07.2025
İndoneziya sahillərində bərə batıb
07:35 03.07.2025
Reper P. Diddi hökm çıxarılana qədər həbsdə qalacaq
07:03 03.07.2025
Anomal istilər avropalılar üçün ölümcül olub
06:31 03.07.2025
Xərçəng hüceyrələrinin yayılmasının qarşısını alan maddə tapılıb
06:01 03.07.2025
Somalinin paytaxtında hərbi helikopter qəzaya uğrayıb:
02:48 03.07.2025
"İsrail hava məkanımızdan icazəsiz istifadə edib"
02:27 03.07.2025
“Kurtlar Vadisi”nin aktyoru vəfat etdi
02:04 03.07.2025
"Atam bu yeri qardaş ölkəyə verib"
01:41 03.07.2025
Azərbaycan güləşçisi Avropa çempionu oldu
01:28 03.07.2025
Araz Ağalarova qarşı icraat başladılıb
00:59 03.07.2025
Avstraliya aborigenlərin soyqırımına görə avropalılardan təzminat istəyir
00:45 03.07.2025
Dövlət Komitəsi və QMİ-nin birgə təşkilatçılığı ilə qanvermə aksiyası keçiriləcək
00:30 03.07.2025
Ukraynanın Jitomir şəhərində iki güclü partlayış baş verib
00:24 03.07.2025
Tbilisidə Azərbaycan-Gürcüstan hərbi polis əməkdaşları görüşüb
00:10 03.07.2025
Muxtar Babayev Dünya Bankı ilə "Bakıdan Belenə" yol xəritəsinin hazırlanmasını müzakirə edib
23:45 02.07.2025
Hamısı