Məhsulların qiyməti ilə maaş artımı arasında balans pozulub
Bu il fevralın 8-də Prezident İlham Əliyev minimum əməkhaqqının artırılması barədə sərəncam imzaladı. Sərəncama əsasən, minimum aylıq əməkhaqqının məbləği martın 1-dən 180 manat müəyyən edildi. Qərar ölkə əhalisinin sosial durumunun yaxşılaşmasına yönəlmiş çox mühüm addım idi. Lakin, buna kimi və indi də istehlak məhsullarının qiymətinin bir neçə dəfə artması əməkhaqqı və məhsul qiymətinin artımı arasında balansın pozulmasına gətirib çıxarıb. Keçən il Tarif Şurasının qərarıyla avqustun 1-dən ictimai nəqliyyatda gediş haqqının artırılması da buna əlavə olunmaqla cəmiyyət daxilində təbii olaraq, pulun dəyərdən düşdüyü fikri yaranır. Məsələ ilə bağlı iqtisadçı alim Elçin Süleymanov Eurasia Diary-ə açıqlama verib.
Pulun dəyəri niyə düşüb?
“Pulun dəyəri satınalma gücü və xarici valyuta ilə kursu ilə müqayisə edilir. Azərbaycan manatının xarici valyutaya kursunda ciddi bir ucuzlaşma yoxdur, hətta avroya nisbətdə güclənmə var. Eyni zamanda rəsmi statistikaya görə, inflyasiya dərəcəsi 2-3 faizdir. Sadəcə son aylarda konkret bəzi malların qiymətində bahalaşma var. Bunun bir neçə səbəbi var. İlkin səbəb mövsümü amillər və qonşu ölkələrdəki vəziyyətlə əlaqədar kartof soğan və s. kimi bəzi məhsulların qiymətinin artmasıdır. Soğanın Türkiyədə qiyməti bahalaşdığına görə burdan ora ixrac artıb. Kartofda əsas idxalçı ölkə olan İran ixraca qadağa qoyub. Bunu fürsət bilən spekulyatorlar qiyməti qaldırır", ekspert bildirib.
Onun sözlərinə görə, digər bir səbəb, vergi məcəlləsinin dəyişməsi və vergi və gömrük sistemində inzibatçılığın artması ilə “kölgə iqtisadiyyatı”nın azalmasıdır. (gəlirləri dövlət orqanlarından gizlədilən istənilən fəaliyyət növü və ya vergi ödənişlərindən yayınmaq kölgə iqtisadiyyatı fəaliyyəti hesab olunur. Azərbaycanda "kölgə iqtisadiyyatı"nın hətta bir hissəsinin vergiyə cəlb olunması dövlət büdcəsinə ildə orta hesabla əlavə 1,8-3 mlrd. manat vəsait cəlb olunması deməkdir.) Satışın rəsmi şəkildə reallaşması marketlərdə qiymət artımına səbəb olub. Üçüncü səbəb isə, pul kütləsinin artmasıdır. (minimum əmək haqqı, təqaüd və s. qalxması)
Elçin Süleymanov deyir ki, bura yaxın günlərdə devalvasyadan dolayı kompensasiya və güzəştli kredit miqdarı da qoşulunca yəqin ki, biraz da tələb artışından dolayı qiymət artacaq. Qeyd etdiyim kimi, rəsmiləşmədən dolayı maya dəyəri artışının qiymətə təsiri var. Ama bəzi məhsulların da misal üçün yumurtanın qiyməti ucuzlaşıb.
Mərkəzi bank uçot faizi və digər alətlərlə əgər pul kütləsinə nəzarət edərsə düşünürəm ki, problem olmayacaq”, deyə ekspert qeyd edib.
Gülnar Səlimova
