Kərbəla hadisəsi 680-ci ildə indiki İraq ərazisində baş vermiş bir faciədir. Kərbəla hadisəsi dini bir olay halına gətirilsə də çox əhəmiyyətli siyasi missiyası olan, planlaşdırılmış və düşünülmüş strategiyanın nəticəsidir. Ona görə də qeyd edə bilərik ki, Kərbəla İslam siyasi tarixinin dönüş nöqtəsidir. İslamın özü belə bir din olaraq Kərbəla hadisələrindən sonra ciddi ideoloji dəyişikliklərə uğramışdır.
Əgər biz Kərbəla döyüşünün baş vermə səbəblərini araşdırsaq rahat bir şəkildə bu hadisənin arxasında duran siyasi hədəfləri görə bilərik. V Xəlifə Muaviyə ölümündən əvvəl İslam xilafətini “irsi hakimiyyətə” çevirməyə cəhd göstərdi.
Beləki, Müaviyəyə qədər ilk 4 xəlifə “beyət üsulu” ilə icma tərəfindən seçilirdi. İcmaya isə peyğəmbərin qohumları, səhabəsi və xilafətin nüfuzlu şəxsləri daxil idi. Müaviyə öz oğlunu hakimiyyətə gətirmək və bütün xilafəti öz nəslinə aid etmək üçün beyət üsulunu aradan qaldırmağa və irsi hakimiyyət qaydasını formalaşdırmağa çalışırdı. Burada artıq xəlifə icma tərəfindən deyil, əvvəlki xəlifə tərəfindən seçilməli və seçilən şəxs xəlifənin birinci dərəcəli qohumu olmalı idi.
Muaviyə bu planı reallaşdırmaq üçün ilk olaraq öz hakimiyyətinə təhdid kimi gördüyü “İmam” olaraq xilafət əhalisinin hörmət bəslədiyi Həsən ibn Əlini zəhərlədərək öldürdü. Ardınca isə öz ölümünə yaxın oğlu Yezid üçün “beyət almağa” başladı. Muaviyə hələ ölmədən artıq bütün siyasi səlahiyyətlər Yezidin əlində cəmləşmişdi. Artıq İslam tarixini dəyişdirmək və “ilahi xilafəti”i “irsi xilafət” ilə əvəz etmək üçün hər şey hazır idi.
Yeganə əngəl 4-cü xəlifə Əlinin oğlu Hüseyn idi. Hüseyn də eynən qardaşı və atası kimi böyük nüfuza sahib idi. Ona xalq tərəfindən böyük dəstək və məhəbbət var idi. Bunun əsas səbəblərindən biri isə babası islam peyğəmbərinə bənzəməsi idi. Məhz bütün bunlara görə Yezid atası öldükdən sonra ilk olaraq Hüseyndən beyət istədi. Hüseyn İslam xilafətində hakimiyyətinin atadan oğula keçməsinin qanundankənar olması və xalqın Yezidi dəstəkləməməsini əsas gətirərək beyət təklifini rədd etdi. Yezidin başqa şansı qalmamışdı. Ya peyğəmbərin nəvəsini öldürməli, ya da hakimiyyətdən getməliydi. Təbii ki, I versiyanı seçdi və Kərbəla döyüşünə qədər uzanacaq konlflikt meydana gəldi.
Hüseynin şəhid edilməsində ən əsas məqamlardan biri isə xəyanət idi. Beləki, onu Kufədə yaşayan müsəlmanlar cihada çağırmışdılar. Hüseyn 15 min kufəli ilə Kufə yaxınlığında görüşməli və Yezidə qarşı cihada başlamalı idi. Ancaq kufəlilər onu tək buraxaraq ailəsi ilə birgə ölümünə tamaşa etdilər. 680-ci ildə Hüseyn və ailəsi ilə birgə 72 nəfər səhabəsi Kərbəla çölündə amansızcasına qətlə yetirildilər.
Hüseynin şəhid edilməsinin iki əsas nəticəsi oldu. Birinci və ən əsas nəticə o oldu ki, Muaviyənin planları gerçəkləşdi və İslam xilafəti yerini “Əməvi hakimiyyətinə” verdi. Bu isə günümüzə qədər davam edən “İslamın parçalanması və islamda radikalizm meyllərinin” meydana gəlməsinə səbəb oldu. İslam xilafəti islamdan kənar bir siyasi örtüyə büründü.
İkinci nəticə isə Kərbəlanın bütün müsəlmanların psixoloji əhval ruhiyyəsinə və inancına etdiyi təsirdir. Kərbəladan sonra “zülmlə mübarizə” termini İslam fiqhinə (hüququna) daxil edildi. Hüseynin şəhadətindən sonra müsəlmanlar həm regionda, həm də dünyada daha üsyankar və radikal psixologiya ilə tarixdə iz qoydular. Bəlkə də bu gün Yaxın və Orta Şərq regionunda gördüyümüz radikalizm meyllərinin kökü də əslində Kərbəla hadisəsindən gəlməkdədir.
Kərbəla hadisəsi həm də Şiə təriqətinin sosial bazasının genişlənməsinə səbəb oldu. Hüseynin amansızca qətl edilməsinə canı yanan hərkəs “Hüseyin məktəbi” kimi adlandırılan şiəliyə axın etdi. Şiəliyin isə güclənməsi İslamda mənəvi parçalanmanı sürətləndirdi.
Sonda qeyd edə bilərik ki, Kərbəla hadisəsinin fəsadları bu gün də özünü göstərən tarixi-siyasi faciədir. Bu hadisənin fəsadları ilə birlikdə müsəlmanlara verdiyi ən önəmli töhfə isə “zülmə boyun əyməmək” hesab edilə bilər. Kərbəla hadisəsi bir daha islamda parçalanmanın və ayrıseçkiliyin nə qədər təhlükəli olduğunu bütün müsəlmanlara nümayiş etdirdi. Lakin təssüflər olsun ki, Kərbəla hadisəsinin özü kifayət qədər idraki xüsusiyyətə sahib olan arqument olsa da bu hadisə müsəlmanları birləşdirə bilmir. Və ən əsası Kərbəla bitməyib. Bu gün Qarabağ, Fələstin, Yəmən, Suriya, Liviya, Sudan, Somali, Myanmar və digər ərazilərdə müsəlmanlara qarşı edilən zorakılıq, təzyiq və soyqırımların Kərbəlada baş verənlərdən bir fərqi yoxdur. Bütün dünya müsəlmanları bu hadisələrə laqeyd qalmamalı və məzhəb ayrılıqlarını bir kənara qoyub qucaqlaşmalıdır. Dünyanın, ən çox da müsəlmanların bu gün ehtiyacı olan əsas şey məhz sülhdür. O sülh ki, İslamın əsasıdır.
Nicat İsmayılov
