Son bir həftədir beynəlxalq mətbuatın gündəmini zəbt edən Qaşıqçı olayı bu gün Sədudiyyə Ərəbistanının başına dərd açan bir problem halına gəlmişdir. Məlumdur ki, Camal Qaşıqçı Səudiyyə rejimini sərt tənqid edən ərəb millətindən olan bir jurnalist idi və o, Türkiyədə ərəb konsulluğuna daxil olduqdan sonra yoxa çıxmış, böyük ehtimalla oradaca öldürülmüşdür.

Qaşıqçının hələ ölüsü tapılmadan Səudiyyənin xarici siyasətinin iflas etdiyini qeyd etsək yəqin ki, yanılmarıq. Səudiyyə Ərəbistanı xarici siyasətində Qərb xüsusi önəmə malikdir. Çünki, Səudiyyə öz neftinin böyük bir qismini məhz Qərb dövlətlərinə satır və eyni zamanda Səudiyyə Ərəbistanın hərbi təchizatı da Qərb tərəfindən qarşılanır. Xüsusən, ABŞ Trampın da hakimiyyətə gəlməsi ilə Səudiyyə ilə daha da yaxınlaşmışdı. Qərb dövlətləri ilə Səudiyyəni yaxınlaşdıran digər amil isə İran məsələsi hesab edilir. Çünki Qərbin, xüsusən də ABŞ-ın təhdid olaraq gördüyü İranla Səudiyyə Ərəbistanı həm siyasi, həm də ideoloji müharibə vəziyyətindədir.

Lakin Qaşıqçının öldürülməsi faktı Səudiyyə Ərəbistanının uzun illərdir böyük uğurla icra etdikləri Qərblə olan əməkdaşlığını təhlükəyə atdı. Qaşıqçı barədə faktlar yavaş-yavaş aşkarlanır və hər keçən gün Qərb dövlətlərinin Səudiyyə ilə münasibətlərinin getdikcə soyumasına gətirib çıxarır. Özünü “demokratiya və söz azadlığının beşiyi sayan” Avropa Səudiyyə ilə əvvəlki əməkdaşlığını davam etdirə bilərmi?

Dünən Avropa Birliyinin Brusseldə keçirilən zirvə toplantısında ard-arda Fransa Prezidenti Makron və Almaniya Xarici İşlər Naziri Maas Səudiyyə Ərəbistanına edəcəkləri işgüzar səfərləri təxirə saldıqlarını açıqladılar. İngiltərə, Hollandiya və digər Avropa dövlətlərinin də yaxın zamanlarda Səudiyyə Ərəbistanı ilə əlaqə quracağı gözlənilən deyil. Bütün bunların fonunda isə Səudiyyə Ərəbistanı paytaxtı Ər-Riyadda investisiya konfransı keçirilir. Bu konfransda nə alman nə də fransız nümayəndələri var. Sadəcə bu fakt onu deməyə əsas verir ki, Qaşıqçı olayı Avropa dövlətlərinin səbir kasasını doldurub. Hətta Avropa dövlətlərinin Səudiyyəyə qarşı embarqo və sanksiyalar tətbiq etməsi də istisna edilmir. Bu fikri əsaslandırmaq üçün belə bir faktı qeyd edək: Almaniya Sol Partiyası lideri Dietmar Bartsch alman birinci kanalında iştirak etdiyi bir verlişdə Camal Qaşıqçının öldürülməsindən sonra Səudiyyə Ərəbistanına silah satışının dayandırılması gərəkdiyini bildirib. O, qeyd edib ki, "Kaşıkçı olayında Səudiyyə rejiminin əli olduğu aydın görünür. Bu halda Səudiyyəyə silah satışı dayandırılmalıdır. Belə bir hökümətə necə silah satmaq olar?" 

Bu gün Trampda qeyd edib ki, Səudiyyə Ərəbistanı bu məsələdə əli olduğu görünür və əgər bu isbat olunarsa heç nə əvvəlki kimi olmayacaq. Göründüyü kimi Səudiyyə rejimi bir jurnalistə görə əməlli başdı özünü cəncələ salıb. Səudiyyə Ərəbistanına Qərb dəstəyi olmadan o nəinki digər ərəb dövlətlərinə heç öz ölkəsinə rəhbərlik edə bilməz. Lakin ABŞ-ın milyardlarla dollar dəyərində investisiya qoyduğu bir dövləti gözdən çıxaracağı gözlənilmir. Trampın son açıqlamaları isə şou xarakterlidir. Tramp Kaşıkçının aqibəti ilə maraqlanmır, onun bu məsələdə nümayiş etdirdiyi həssaslıq 6 noyabrda keçiriləcək ara seçkilərlə birbaşa bağlıdır. Yəni, ABŞ Kaşıkçı olayından sonra Səudiyyə ilə bir müddət əlaqələri kəsə, hətta bura kiçik təzyiq və ya sanksiyalar tətbiq edilə bilər. Lakin bu davamlı olmayacaq və mütləq ABŞ bu məsələni unutdurmaq və əməkdaşlığa dəvam etmək üçün bir yol tapacaq.

Avropa dövlətlərinə gəldikdə isə təkrarən qeyd etmək istəyirəm ki, onların əsas məqsədi beynəlxalq aləmdə “demokratiya və söz azadlığının vətəni” imicini qoruyub saxlamaqdır. Və bunun üçün onlar Səudiyyə əlehinə açıqlamalar verir, silah satışına embarqo qoymaq barədə məsələləri mətbuat konfranslarında dünya ictimayətinin gözü qarşısında müzakirə edirlər. Ancaq Almaniyanın İran siyasətində göründüyü kimi Avropa dövlətləri hətta ən radikal rejimlərlə belə öz mənafeləri naminə əməkdaşlıq edirlər.

Nəticədə Qaşıqçı olayı hələ bir müddət daha dünya mətbuatının gündəmində yer alacaq. Ancaq bu hadisəyə görə Qərbin Səudiyyədən üz döndərəcəyi inandırıcı deyil. Ancaq istənilən halda, bu hadisə Səudiyyə rejiminə ciddi maddi və siyasi problemlər yaratdı. Səudiyyənin İslam dünyasında ABŞ-ın yaradacağı NATO tipli bir regional təhlükəsizlik təşkilatının lideri olmaq xəyalını puça çıxardı.

Rejimin bu qədər ağılsız bir addımı necə atdığı müəmmadır. Ona görə də kimlərinsə bu işi görüb Səudiyyə şəhzadəsinin üstünə atması da istisna edilə bilməz.

Nicat İsmayılov