Ermənistan Baş naziri Nikol Paşinyanın Moskvaya səfəri və Rusiya Federasiyası Prezidenti Vladimir Putinlə keçirdiyi görüşlər hələ də diqqət mərkəzindədir. Çünki bu səfər zamanı Moskvada keçirilən görüşlərin Ermənistanın bundan sonrakı siyasi kursunun müəyyənləşməsində, gələcək parlament seçkilərində Rusiyanın favoritinin müəyyən olunmasında əhəmiyyətli olacağını hələ görüşdən əvvəl proqnozlaşdırırdılar.

Kremldə görüş bitən kimi Paşinyan Moskvadakı erməni diasporunun nümayəndələri ilə müxtəlif məkanlarda bir araya gələrək 3 saatdan çox çəkən müzakirələr haqqında məlumat verdi, əldə etdiyi nailiyyətləri açıqlamağa çalışdı.

Belə toplantılardan biri “Erməni Hüquqşünasları Assosiasiyasının” nümayəndələri ilə təşkil olundu. Assosiasiya Paşinyana müsbət münasibət bəsləməsi ilə Rusiyadakı digər erməni diaspor təşkilatlarından fərqlənir. Buna baxmayaraq, görüş çox ciddi hazırlanmışdı. Görüşdə iştirak edənlərin siyahısı qabaqcadan razılaşdırılmış, hüquqşünaslara baş nazirə vermək üçün qabaqcadan suallar təqdim olunmuşdu.

Hüquqşünaslarla görüş haqqında verilən rəsmi məlumatda Paşinyanın Rusiya Prezidenti ilə görüşündə gündəlikdə duran bütün məsələlərin müzakirə olunduğu və məhsuldar fikir mübadiləsi aparıldığı haqqında məlumat verilir. Qeyd edim ki, rəsmi məlumatda.

Amma kütləvi informasiya vasitələrinə “Erməni Hüquqşünasları Assosiasiyası“nın nümayəndələri ilə görüşdə Paşinyanın rəsmi məlumatının tam əksini təsdiq edən səs yazısının mövcud olduğu məlumatı var və bu səs yazısında Paşinyan tamamilə fərqli rakursda danışır və Putinlə görüşün nəticələrini tamam fərqli prizmadan izah edir.

O, İkinci Qarabağ müharibəsində Ermənistan ordusunun darmadağın edilməsinin, ümumiyyətlə müharibənin başlanmasının günahını Rusiyada görür. Digər tərəfdən, Ermənistan Respublikasının qarşısında duran ən zəruri məsələlərdən birinin iqtisadiyyatın dirçəldilməsi olduğunu və bunun üçün Azərbaycan, Türkiyə, İran, Gürcüstan arasında kommunikasiyaların açılmasının əhəmiyyətini qeyd edir.

Bir-birini təkzib edən iki təzadlı mövqe. Öncə bu çıxışların hər ikisinin həqiqətən Paşinyana aid olub-olmamasını dəqiqləşdirməyə cəhd edək.

Ermənistan dövlətinin rəsmi bəyanatında da Rusiya Prezidenti Putinlə Baş nazir arasında keçirilən görüş yüksək qiymətləndirilib, iki dövlət arasında müzakirəsi nəzərdə tutulan məsələlər haqqında ətraflı fikir mübadiləsi aparıldığı bildirilib. Görüş zamanı hər hansı bir fikir ayrılığının olmaması xüsusilə qeyd olunub.

Deməli ilk mövqenin Paşinyana aid olduğu şübhə yaratmır.

Ortalığa atılmış səs yazısının Paşinyana aid olması da məntiqlidir. Çünki onun Rusiyanın əleyhinə çıxması, 44 günlük müharibə zamanı Rusiyadan istədikləri yardımı ala bilməmələri, hətta Rusiya istehsalı olan silahların istifadəyə yararsız olması barədə dedikləri hamıya aydındır. Eyni zamanda, kommunikasiya xətlərinin açılması haqqında onun qərarı da Azərbaycan, Rusiya və Türkiyənin mövqeyi ilə üst-üstə düşür. Deməli, səs yazısının da Paşinyana aid olmadığını iddia etmək doğru olmazdı. Belə isə bu ziddiyyət nədən doğur və Paşinyan iki saat ərzində belə ziddiyyətli fikir söyləməklə hansı mövqeni nümayiş etdirmək istəyir?

Məlum olduğu kimi, Ermənistanın baş nazirinin Rusiyaya səfərə getmək və Putinlə görüşməkdə məqsədi onun iyunda baş tutacaq növbədənkənar parlament seçkilərində xeyir-duasını almaq idi. Koçaryan və Sarqisyana Rusiya paytaxtında seçkilər zamanı hansı rol ayrıldığını da müəyyən etmək lazım gəlir.

Buna görə də Paşinyanın Putinlə görüşü haqqında yüksək pafosla danışması başadüşülən və qəbulediləndir.

Səs yazısına gəldikdə isə onun da gələcək seçkilərə hədəflənməsini qeyd etmək olar. Bu dəfə Paşinyan erməni diaspor nümayəndələri qarşısında özünü təmizə çıxarır, müharibənin ondan asılı olmayan səbəblər üzündən uduzulduğunu müdafiə edir. Eyni zamanda, Ermənistanın çıxış yolunun iqtisadiyyatın gücləndirilməsindən keçdiyini onlara bildirir.

Amma burada baş nazirin Amerika və Avropaya ünvanlanmış mesajları da var. Rusiyanın üzərinə getməklə bildirmək istəyir ki, onun Moskvada keçirdiyi görüş heç də Rusiyaya tərəf istiqamət götürməsi kimi qiymətləndirilməməlidir. Putinlə görüş Ermənistanda qarşıdurmanın aradan qaldırılması və gələcək seçkilərdə qalib gəlmək üçün ona lazımdır.

Bununla Paşinyan Rusiya ilə istəyinin əksinə olaraq, münasibət saxladığını ifadə edir və gələcək seçkidə Avropa dövlətləri və Amerikadakı ağalarının rəğbətini qazanmaq istəyir.

Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həll olunmasında Rusiya amilinin həlledici rol oynamasını təsdiq etməklə yenə də o, məğlubiyyətdə rolunun müxalifət tərəfindən qəsdən şişirdildiyini vurğulamaq istəyir və gələcək uğursuzluqlarda özünü sığortalayır. Bununla o, eyni zamanda Rusiyanın yaratdığı şəraitdən çıxış edərək kommunikasiyaların açılmasına məcbur olduğunu dinləyicilərə  çatdırmaq istəyir. Axı, Azərbaycan və Türkiyə ilə yolların açılması ermənilər tərəfindən heç də birmənalı qarşılanmır.

İqtisadi vəziyyətin inkişaf etdirilməsini prioritet sayması Paşinyanın Rusiya buxovlarından azad olunması haqqında ciddi düşünməsinin büruzə verilməsi də hesab olunmalıdır. Axı, Rusiyanın Ermənistana təsir mexanizmləri içərisində iqtisadi vəziyyət heç də Qarabağ məsələsindən az əhəmiyyət kəsb etmir. Qarabağ məsələsi müəyyən qədər öz həllini tapıb, iqtisadi vəziyyət isə hələ də acınacaqlı olaraq qalır. Paşinyan Qarabağ məsələsində yaranmış status-kvodan istifadə edərək Rusiyadan iqtisadi asılılıqdan qurtulmaq istəyir. Bunu Paşinyanın Rusiya qarşısında çağırışı da hesab etmək olar.

Ermənistan iqtisadiyyatının dirçəlməsi ilə revanşist qüvvələrin baş qaldıracaqlarını proqnozlaşdıranlar vəziyyəti bir qədər mürəkkəbləşdirirlər. Ermənistan iqtisadiyyatı Türkiyə və Azərbaycanla münasibətlər fonunda inkişaf edəcək. Bu münasibətlər millətlərin yaxınlaşması ilə də nəticələnə bilər. Digər tərəfdən, əhalinin vəziyyətinin yaxşılaşması istər Rusiya, istərsə də Ermənistandakı “revanşistlər” üçün fəaliyyət imkanını məhdudlaşdıracaq. Eyni zamanda, xarici qüvvələr münaqişənin qızışdırılmasındakı mexanizmlərini itirəcəklər.

Ermənistanda iqtisadi vəziyyətin yaxşılaşması və qonşu dövlətlər arasında müxtəlif səviyyəli münasibətlərin inkişaf etdirilməsi sonda Rusiyanın təsir dairəsinin kiçilməsi ilə nəticələnəcək. Bu da öz növbəsində sülhməramlı missiyanın fəaliyyətinin sona çatdırılması ilə nəticələnə bilər. Amma düşünürəm ki, Rusiya əlində olan leqal və qeyri-leqal imkanlardan istifadə edərək regionda sülhməramlı qüvvələr kimi fəaliyyətini davam etdirməyə çalışacaq. Amma onun regiondaxili və xarici qüvvələrin təzyiqi altında 5 il bitdikdən sonra buranı tərk edəcəyi də istisna olunmamalıdır.

Əlimusa İbrahimov

Politoloq