İkinci Qarabağ müharibəsi bitsə də, Ermənistan caynaqlarını yenə işə salıb. Məğlub ölkə bu dəfə yenə torpaq parçaları qoparmaq üçün çırpınır. Azərbaycanla sərhəddə demarkasiyası işlərinə mane olan Ermənistan haqqı nahaq kimi göstərir.

Əfsuslar olsun ki, hətta bu prosesə xarici dövlətlər də qoşulub. Fransa Ermənistanla həmrəylikdən danışıq, Kanada isə qərəzli mövqedən çıxış edir. Dünyanın əsas aparıcı dövlətləri beynəlxalq hüququn pozulmasına 30 il boyunca necə göz yumubsa, elə indi də eyni cür edir.

Qaragöl ərazisinin demarkasiyası ilə bağlı baş verən hadisələr hər iki ölkənin cəmiyyətində xüsusi narahatlıqla izlənilir. Ermənistan Azərbaycan Silahlı Qüvvələrini işğalçı siyasətdə ittiham edərək xarici dövlətlərində diqqətini çəkməyə çalışıb. Lakin Azərbaycan öz haqlı mövqeyinin üstündə qətiyyətlə duraraq qəbul edilmiş və tanınmış xəritələrə əsaslanır.

Zəngəzur probleminin pərdəaraxası müxtəlif tədqiqatçılar və politoloqlar tərəfindən fərqli cür şərh olunur. Belə ki, bu işdə Rusiyanın barmağının olduğu və Ermənistanda keçirilən seçkilərlə əlaqənin mövcudluğu iddia olunur.

Eurasia Diary baş verənlərlə bağlı tədqiqatçı-yazıçı və politoloq Adıgözəl Məmmədovun fikirlərini öyrənib.

Politoloq isə bu prosesin Ermənistanın məkrli siyasətinin tərkib hissəsinin olduğunu bildirir. O, Azərbaycanın sadəcə öz torpaqlarını demarkasiya etdiyini söyləyib: “Azərbaycan Respublikası Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin siyasi varisidir. Eyni zamanda, Azərbaycan Respublikasının müstəqillik qazananda tanınmış sərhədləri var. Bu ərazi Birləşmiş Millətlər Təşkilatı və bir sıra beynəlxalq qurumlar tərəfindən tanınıb və 86,6 min km² ərazini əhatə edir. Azərbaycan SSRİ tərkibində olsa da, öz müstəqilliyini elan edənə qədər bu sərhədlər çərçivəsində olub. Ermənilər isə deyir ki, guya bizim əlimizdə olan xəritələr saxtadır. Moskvada Coğrafiya İnstitutunda Sovet dövründə olan atlaslar və xəritələr saxlanılır. Burada kəndlərin belə hansı əraziyə aid olduğu qeyd olunub. Bunun ən dəqiqini ruslar bilir. Onun üçün də onlar səssiz qalıblar. Çünki bilirlər ki, bu məsələdə haqlı tərəf bizik. Biz öz sərhədlərimizi bərpa edirik”.

Tarixə nəzər salan politoloq bu cür hadisələrin yenilik olmadığnı qeyd edib. O, Sovet dövründə də ermənilərin müxtəlif yollarla torpaq əldə etmək istədiklərini nəzərə çatdırıb.

“Onlar Sovet dövrü boyunca Mir Cəfər Bağırovu da dəng etmişdilər. Ardıcıl olaraq Moskvaya məktublar göndərirdilər. Sonra 50-ci illərdə Ermənistanın arxiyepiskopu Gevorq Çörəkçiyan, 60-cı illərdə Vazgenləri yazmağa davam etdi. Bu bir xəstəlikdir, onlar həmişə torpaq istəyirlər. Hələ keçmiş zamanlarda Çörəkçiyan Klaust Gülbenkyanla əlaqəyə girmişdi. Qeyd edək ki, Gülbenkyan erməni messenatıdır. O, Osmanlı imperiyasının maliyyə nazirinin oğlu idi. Həddən artıq zəngin insan olub. O, Türkiyə neft şirkətini yaradanlardan biri olub. Osmanlı sultanı Abdulhəmidin icazəsi ilə fəaliyyət göstərirdi. BP İraqı tutanda bütün neft yataqlar Osmanlı coğrafiyasında idi. Gülbenkyan da Londonda oxumuşdu. O, Beynəlxalq Arbitraj Məhkəməsinə müraciət etdi və bütün Osmanlı ərazilərində tutduğu yataqlara iddia edərək BP-ni hissə verməyə məcbur etdi. İndinin özündə də BP-nin buradan əldə etdiyi gəlirlərin 5%-i Gülbenkyan ailəsinə gedir. Ona hətta beynəlxalq ədəbiyyatda “Cənab 5%” deyilər. Nəzərinizə çatdırım ki, Gülbenkyan fondu 50-ci illərdə dünyanın ən zəngin fondu idi və erməni maraqlarına dəstək verirdi. Çörəkçiyan vasitəsi ilə o, Ermənistanda təbliğat aparırdı və Şərqi Anadoluya da iddiası var idi. Bu ermənilərin tarixi  xarakterik xüsusiyyətləridir. Erməni ziyalıları arasında belə, bu xüsusiyyəti tənqid edənlər var”, deyə Adıgözəl Məmmədov bildirib.

Politoloq Zəngəzurda yaranan qarışıqlıq planının Moskvada yazılması fikri ilə razı olmadığını söyləyib. O, Rusiyanın bu cür qeyri-sabitlikdə maraqlı olmadığını qeyd edib: “Fikrimcə, bu, yanlış düşüncədir və qıt informasıyası olan şəxslərin fikirləridir. Rusiyanın Zəngəzurda qarışıqlıq yaratmaqda nə marağı ola bilər? O bunu elə Şuşada da yarada bilərdi. Nəzərə alaq ki, biz Şuşaya sülhməramlılarının bələdçiliyi ilə gedirik. Rusiya əksinə, regionda sakitliyin tərəfdarıdır. Çünki onun özünün hədsiz problemləri var. Burada Ukrayna, Uzaq Şərq, daxili sosial problemlər, siyasi problemlər, radikal qüvvələrin aktivliyi kimi məsələlər aiddir. Rusiya faktiki olaraq regiona gəlib və bundan sonra stabilliyə çalışacaq. Baş verən hadisələr isə erməni məqsədidir”.

Ermənistan gələn ay növbədənkənar parlament seçkilərinə hazırlaşır. Baş verən son hadisələr siyasi qüvvələrin əlində öz məqsədlərinə çatmaq üçün alətə çevrilə bilər. Lakin politoloq Rusiyanın bu hadisədən Paşinyana qarşı istifadə etdiyini istisna edir.

“Mən inanmıram ki, Rusiya Paşinyana zərbə vurmaq üçün Zəngəzur məsələsindən istifadə etsin. Paşinyanı vurmaq lazım olsaydı, 10 noyabr bəyanatının səhəri günü onun işin bitirərdi. Görünür ona lazımdı. Koçaryan faktoru da mövcuddur, Rusiya isə bunu ehtiyat kart kimi saxlayır. Əgər Paşinyan onun maraqlarına zidd getsə, bundan istifadə edə bilər. Rusiyanın Ermənistana təsir etmək üçün çoxlu vasitələri var. Rusiyada kifayət qədər ermənilər var. Ermənistanın əsas strateji nöqtələri, infrastrukturu və müəssisələri Rusiyanın əlindədir”, deyə Adıgözəl Məmmədov fikrini tamamlayıb.

Ülvi Əhmədli